Rooms 2014: Στους διαδρόμους της σύγχρονης τέχνης

του Γιάννη Ασδραχά

Το αποτύπωμα της εποχής διαμόρφωσαν με εικαστικά εργαλεία νέοι καλλιτέχνες που ακόμα δεν έχει αγγίξει η μανιέρα. Η δουλειά τους βρίσκεται από σήμερα στους χώρους του ξενοδοχείου St George Lycabettus, και στην καθιερωμένη στην ατζέντα της πόλης έκθεση της γκαλερί Καππάτος με τίτλο “Rooms”.

Είκοσι πέντε δημιουργοί με διαφορετικούς τρόπους έκφρασης αλλά με κοινή δίψα συμμετέχουν στη φετινή 14η διοργάνωση που έχει διαμορφώσει με τους δικούς της κανόνες στον πρώτο όροφο του κεντρικού ξενοδοχείου της πόλης. Τα έργα επέλεξαν είκοσι επιμελητές εκθέσεων, ιστορικοί και θεωρητικοί της τέχνης. Συνολικά το υλικό χωρίς να ακολουθεί κοινή συντεταγμένη που επιτάσσει κάποιοι σκεπτικό συγγενεύει σε προβληματισμό αλλά και εστίαση σε συγκεκριμένους τόπους της πραγματικότητας.

Δημιουργώντας εντέλει «οντότητες» που επιδιώκουν να αναδείξουν ατομικά χαρακτηριστικά σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που οι παρούσες συνθήκες περιορίζουν τον ζωτικό χώρο έκφρασης. Αφήνοντας στον θεατή, μετά από τη συλλογική ανάγνωση, την αίσθηση ενός αγώνα για το δικαιώματα της διαφορετικότητας και της έκφρασης ενάντια σε ότι επιβάλει την ομοιομορφία. Μία συλλογική κραυγή απέναντι σε περιορισμούς που επιβάλει η περιρρέουσα κατάσταση.

Όπως σημειώνει ο Γεράσιμος Καππάτος στον κατάλογο της έκθεσης, που διοργανώνεται φέτος για δέκατη τέταρτη φορά, «στο πλαίσιο της ιδιαιτερότητας της δομής των Rooms και της εκ νέου ανάγνωσης του έργου τέχνης στο φόντο του υπό διαμόρφωση κοινωνικού πλαίσιο, τονίζεται αφενώς η συμμετοχή όσων «συν-ενέχονται» στην διαδικασία εξέλιξης της σύγχρονης πολιτιστικής παραγωγής και αφετέρου ο βαθμός εξάρτησης επιρροής και αλληλεπίδρασης –καλλιτεχνικής και κοινωνικής– μεταξύ των συντελεστών». Αυτό το πλαίσιο συνέβαλε όπως συμπληρώνει ώστε «να μπορούμε φέτος, για μία ακόμα χρονιά, να παρουσιάζουμε αυτή την ιστορική έκθεση και να δηλώνουμε ότι το φαινόμενο τέχνης είναι παρόν και συνιστά μείζον συλλογικό διακύβευμα».

Ηχητικές, φωτογραφικές και εικαστικές εγκαταστάσεις, ζωγραφικά έργα, γλυπτά, projects, design, performances, ταινίες αποτελούν τα υλικά της παλέτας των καλλιτεχνών που ο καμβάς τους είναι τα τετραγωνικά ένα δωματίου που το μεταμορφώνουν σε μοναδικό εικαστικό περιβάλλον.

Στα δωμάτια της έκθεσης Rooms 2014

Η πρώτη επαφή με την έκθεση γίνεται στο χώρο που βρίσκεται η ρεσεψιόν του ξενοδοχείου με ένα τεράστιο κύβο που κάθεται πάνω στη μοκέτα με μοτίβο τα γκρίζα τετράγωνα. Κάθε του πλευρά είναι βαμμένη με διαφορετικά χρώματα. Πρόκειται για το έργο της Σοφίας Χούσου με τίτλο "Cuboid" που περιεργάζεται τη σχέση ζωγραφικής πράξης και εγκαταστάσεων μετασχηματίζοντας τις δισδιάστατες μορφές σε τρισδιάστατες. Όπως σημειώνεται το Cuboid" προκαλεί την αυτονομία της αισθητικής εμπειρίας ανατρέποντας τη φύση και τις ιδιότητες της ζωγραφικής πράξης. Η επιμέλεια είναι των «Out of the Box Intermedia»

Με τον ανελκυστήρα ή τις σκάλες ο επισκέπτης διεισδύει στο χωρόχρονο των δωματίων που κατέχουν όλο τον πρώτο όροφο.

Τέσσερις μαγκούρες καρφωμένες στον τοίχο σχηματίζουν ένα ισοσκελή σταυρό. Μία λευκή βρεφική κούνια και σε ένα καθρέπτη αντανακλά το είδωλο μίας κόμπρας που η ουρά της σταδιακά μεταμορφώνεται σε μία κοτσίδα. Είναι κάποια χαρακτηριστικά μέρη που συνθέτουν την παρουσίαση του Παναγιώτη Προφήτη ο οποίος στο χώρο του δωματίου δημιουργεί έναν μεταφυσικό μικρόκοσμο. Ο κεντρικός άξονας του έργου δεν ορίζει το «απροσδόκητο» ή το «αλλόκοτο» αυτό καθεαυτό, αλλά την ιδέα της «μεταμόρφωσης» και τη δοκιμασία της συνύπαρξης ετερόκλητων ή ακόμα και αντιθετικών στοιχείων σε ένα και μόνο σώμα (επιμέλεια Βάνα Βερροιοπούλου).

Στο ευρύχωρο κρεβάτι του δωματίου βρίσκεται ξαπλωμένη μία γυναίκα φορώντας ένα ματωμένο λευκό νυχτικό. Ανάμεσα από τα πόδια της ξεπροβάλει μία τεράστια γλώσσα. Ακριβώς πάνω από το κεφάλι του κρεβατιού δεκάδες μικρά γυάλινα βάζα περιέχουν μικρές γλώσσες σε υγρό που θυμίζει ιατρικά δείγματα διατηρημένα σε φορμόλη. Παράλληλα γλώσσες σε διάφορα μεγέθη αλλά και σχήματα, όπως μία που θυμίζει καρδία, βρίσκονται σε διάφορα σημεία του δωματίου. Πρόκειται για το έργο της Γεωργίας Λαλέ που έχει σκοπό να διεγείρει την συνείδηση για το ζήτημα της κακοποίησης των γυναικών. Τα θύματα που εισπράττουν τη βία αλλά για πολλούς λόγους δεν μιλάνε. Αυτό επισημαίνουν εννοιολογικά οι «νεκρές» γλώσσες της καλλιτέχνιδας σε αντίστιξη με τη γλώσσα που γεννιέται από το κορμί της (επιμέλεια Χριστιάνα Γαλανοπούλου)

«Θέατρο του δρόμου» είναι ο τίτλος του δωματίου της ενδυματολόγου Ματίνας Μέγκλα. Η καλλιτέχνης εστιάζει σε ένα φαινόμενο που διογκώθηκε τα τελευταία χρόνια στην πόλη, αυτό των άστεγων. Με ευαισθησία και ευρηματικότητα η Μέγκλα επιχειρεί να ανοίξει ένα διάλογο. Υλικά της μία οθόνη όπου προβάλλεται η προσπάθεια της καλλιτέχνιδας να βιώσει την καθημερινότητα ενός αστέγου ζώντας με τις ίδιες συνθήκες. Στο κεντρικό χώρο του δωματίου βρίσκεται ένα «κουστούμι» φτιαγμένο από ρετάλια με ζητούμενο να προσφέρει τη μέγιστη προστασία σε όποιον οι συνθήκες τον οδήγησαν στο δρόμο. Παράλληλα μία οικογενειακή φωτογραφία φανερώνει μία άγνωστη πτυχή των αστέγων: Ο καθένας τους έχει πάντα μαζί του ένα αντικείμενο από την προηγούμενη του ζωή, αυτό που τους δίνει ελπίδα ότι το μέλλον θα είναι διαφορετικό (Επιμελήτρια Δηώ Καγγελάρη).

Ασπρόμαυρες φωτογραφίες που εκπέμπουν αισθησιασμό και ένα βίντεο με εικόνες στην ίδια συχνότητα σε ένα υποφωτισμένο περιβάλλον συνθέτουν τη στατική εικόνα του έργου της Έφης Γούση. Στον χώρο περιφέρεται μία γυναίκα που φορά την μάσκα της αλεπούς. Ένα πλάσμα που θρέφεται αρπάζοντας σημεία πολυτέλειας. Ανιχνεύει τα θύματά της, φθονεί την αφθονία που περιβάλει τις μορφές τους, δολοπλοκεί, παραισθησιακά επιβάλει το εκδικητικό της παιχνίδι και παρασύρει τα θύματά της σε μια αναίσχυντη τρέλα (Επιμέλεια Χριστίνα Κάλλη- eternal-optimist.com)

Η μνήμη πρωταγωνιστεί ως κύριος μηχανισμός αναπαράστασης υποκινούμενος από τυχαία ευρεθέντα αντικείμενα στο δωμάτιο που μοιράζονται η Λητώ Κάττου και ο Λεόντιος Τουμπουρής. Τα αντικείμενα και οι ιστορίες που επιλέγονται αποτελούν την αφορμή για την ανάκληση μιας ανάμνησης και την αποκάλυψή της σε νέες συνθήκες, μέσα από την παρεμβολή του λόγου, του ήχου και του φωτός (Επιμέλεια Χάρις Κανελλοπούλου)

«Αντί-Κείμενα» είναι ο τίτλος του έργου της Μαρίας Καραχρήστου που βασίζεται στη διερεύνηση του χώρου και κυρίως του βλέμματος μέσα σ’ αυτόν. Τα υλικά που χρησιμοποιεί είναι στοιχεία από άλλα πεδία δημιουργίας, όπως η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος. Στο έργο της, συνθέτει χωρικές εγκαταστάσεις με ετερόκλητα υλικά όπως πίνακες, φωτογραφίες και αντικείμενα από το προσωπικό της αρχείο αφήνοντας τον χώρο να αφηγηθεί την δική του ιστορία (Επιμέλεια: Μαργαρίτα Καταγά).

Ως ησυχαστήριο λειτουργεί για τον Αντώνη Τιτάκη ο χώρος του δωματίου που ανέλαβε να μεταμορφώσει με το δικό του εικαστικό στίγμα. Τα σχέδια του επιτρέπουν να αναδυθούν σκέψεις και προβληματισμοί μέσα από αποτυπώσεις της ύλης στη χαοτική της διάσταση. Αναδεικνύοντας την καθοριστική σημασία του ανθρώπινου παράγοντα στη δημιουργία μορφών για την ερμηνεία του κόσμου (Επιμέλεια Βάλια Κατσίμπα).

Ο Θανάσης Γιωτάκης παίζει με την αντίληψή μας και προκαλεί τις αισθήσεις σε ένα ανοιχτό σε ερμηνείες έργο. Δημιούργησε ένα περιβάλλον ρευστό και σε αναταραχή και συνάμα ατάραχο. Σταγόνες που δίνουν την αίσθηση ότι πάγωσαν την στιγμή που πέφτουν σε μία υδάτινη επιφάνεια. Μία εικόνα που γίνεται εφικτή μέσω της στατικότητας ενός γύψινου γλυπτού (Επιμέλεια Ισαβέλλα Κλαδάκη).

Συνθήματα, σχέδια και στένσιλ από τους τοίχους της πόλης φωτογράφησε η Όλγα Μηλιαρέση- Φωκά και τα πάντρεψε πάνω σε καμβάδες που συμμετέχουν και οι φιγούρες του ελληνικού θεάτρου σκιών αλλά και με δημοφιλείς εικόνες του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Τα έργα δημιουργούν ένα σχόλιο στην τρέχουσα κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Οι φιγούρες με κυρίαρχη αυτής του Καραγκιόζη που είναι πάντα επίκαιρος ιδίως σε περιόδους οικονομικής δυσπραγίας, όπως η σημερινή. Η εικόνα του έρχεται αντιμέτωπη με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Αντιστέκεται στην πείνα, τη φτώχεια, τα χρέη και σε κάθε κατακτητή. Σκαρφίζεται και υλοποιεί τη λύτρωση του (Επιμέλεια Πέτρος Κοσμάς)

“Σύγχυσις” είναι ο κοινός τίτλος της εγκατάστασης που υπογράφουν η Βούλα Φρασιόλα και ο Άκης Καράνος. Οι καλλιτέχνες πραγματεύονται και προβοκάρουν μία λέξη στις δύο της διαστάσεις. Σύγχυση με την προσέγγιση της σύζευξης και της σύμπνοιας, αλλά και με την έννοια της ασάφειας και της αντίφασης. Η Βούλα Φρασιόλα μέσα από τη βουκολική αναπαράσταση και την προσομοίωση της πολυτελούς υλικότητας της πορσελάνης στα σχέδιά της μελετά μία κατάσταση αστικού παρελθόντος που έχει κατακερματιστεί και θεωρείται ιστορικά και αισθητικά ξεπερασμένη. Ο Άκης Καράνος στα έργα του αποκαλύπτει μία αποσπασματική εικόνα για τον πολιτισμό μας. Στο έργο του ενοποιεί ετερόκλητες φιγούρες και πρόσωπα που προέρχονται από τη δεξαμενή του σύγχρονου πολιτισμού σε ένα ενιαίο σύνολο (Επιμέλεια Παναγής Κουτσοκώστας)

Ζητήματα που αφορούν την ευθραυστότητα της ύπαρξης, την ανθρώπινη αποξένωση, τον εγκλωβισμό, τα προσωπικά αδιέξοδα αλλά και επιθυμίες και συναισθήματα θίγει η εικαστική εγκατάσταση της Νατάσας Μπιζά και της Βασιλικής Ράλλη. Φυτά που επιβιώνουν με τεχνητή υποστήριξη μέσα σε μία γυαλί. Και ζωγραφικά έργα με στρατιές μυρμηγκιών προσηλωμένων στην επιχειρησιακή τους αποστολή. Διεγείρουν ένα κριτικό διάλογο που μπορεί να αναγνωστεί ως ένα μέρος ενός αρχείου σκέψεων και εμπειριών. (Επιμέλεια Τάσος Κουτσουρής).

Σημεία των καιρών όπως ένας γλυπτός σκύλος σε κίτρινο χρώμα με τους μυς του να εξέχουν από την άσκηση, πρόκειται για σκύλο bodybuilder μία νέα τάση της ματαιοδοξίας. Ο Γιώργος Αλεξανδρίδης υποβάλλει με τα γλυπτά του μια παράδοξη, σχεδόν επίφοβη κατάσταση. Τοίχοι προστασίας, φράκτες, κεφάλια από crash-tests, στρατώνες και καταφύγια συνθέτουν τη θεματική με άξονες την προστασία και το φόβο, τη δύναμη και την τρωτότητα στο σκληρό εννοιολογικό παιχνίδι που δοκιμάζει η πλαστική του σήμερα (Επιμέλεια Γιώτα Κωνσταντάτου).

Μια πολυεπίπεδη, εικονογραφική αφήγηση, στο μεταίχμιο ανάμεσα στο «φυσιολογικό» και το «παράδοξο» προβάλλεται από τις συνθέσεις του Αλέξανδρου Μαγκανιώτη. Ένα ευφάνταστο, νοητικό και αισθητικό κολάζ όπου με ειρωνική διάθεση και καταλυτικό χιούμορ δημιουργεί παράδοξες συζεύξεις. Ο καλλιτέχνης συνδιαλέγεται με τη μνήμη, τα σύμβολα, τις σημερινές κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές καταστάσεις, την ιστορία –βιωματική και συλλογική– μέσα από τη συνάντηση, την ώσμωση, τις σχέσεις εξάρτησης, τις ρήξεις και την «αντιπαράθεση» δύο κόσμων της Ελλάδας και της Γερμανίας. (Επιμέλεια Γιάννης Μπόλης).

Βασική ιδέα που διατρέχει τα ασπρόμαυρα σχέδια του Alberto Bourdeth είναι η αποξένωση. Ο δημιουργός σε λευκό χαρτί αποτύπωσε το εικαστικό αποτέλεσμα των προβληματισμών του πάνω στην σύγχρονη κοινωνία, των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων, την ταχύτητα με την οποία εναλλάσσονται συναισθήματα και εμπειρίες. (Επιμέλεια Ουρανία Πανούτσου).

Η δημιουργική διαδικασία που ακολούθησε η Μαργαρίτα Αθανασίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την γεωγραφική της μετακίνηση και την σύγχρονη μανία καταγραφής της ταξιδιωτικής εμπειρίας. Μπροστά στον φωτογραφικό της φακό, καταγράφονται προσωπικές στιγμές, μουσειακά αντικείμενα από τις τοποθεσίες που επισκέφθηκε. (Επιμέλεια Έλενα Πουγγία)

Ένας ελέφαντας σχεδόν σε φυσικό μέγεθος από οξειδωμένο μέταλλο καταλαμβάνει όλο τον χώρο του δημιουργικού χώρου του Γιάννη Καπέλλου. Γύρω του βρίσκονται διάσπαρτα λευκά αντικείμενα που η φόρμα τους θυμίζει τα οστά του γιγάντιου θηλαστικού. Η παρουσία λοιπόν, ενός ομοιώματος σε χώρους ασύμβατους με τη φύση του, προκαλεί όπως σημειώνεται έκτος από τη διαταραχή των χωρικών σχέσεων του παρατηρητή, συνειρμούς με άλλες ανάλογες καταστάσεις που πρότεινε τόσο η τέχνη όσο και η λογοτεχνία. (Επιμέλεια Χάρης Σαββόπουλος).

Στο ψευδομουσείο που στήνει ο Τάσος Παπατσώρης δανείζεται τα ηρωικά μοτίβα του ρομαντικού ιστοριογραφικού πίνακα για να εικονογραφήσει στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας που έχουν λογοκριθεί από τη συλλογική μνήμη. Ο επισκέπτης συναντά μια φωτογραφία της Θάλειας Φλωρά-Καραβία, ζωγράφου των Βαλκανικών Πολέμων η οποία προσφέρει το έναυσμα για μια μοχθηρή περφόρμανς. (Επιμέλεια Κωστής Σταφυλάκης).

Το έργο του Γιώργου Όιμπακ δανείζεται από τους σύγχρονους φαντασμαγορικούς και λαοφιλείς στο νεανικό κοινό κόσμους των κόμικ και των γκραφίτι, χρησιμοποιώντας όμως υλικά παραδοσιακής ζωγραφικής. Εντέλει δημιουργεί παλλόμενα, πολυεπίπεδα σύμπαντα που αντλούν από τον παραλογισμό της καθημερινότητας, όπου η αθωότητα συγκρούεται με τη σκληρότητα και το χιούμορ εξελίσσεται σε πικρό, σκοτεινό και ανελέητο σαρκασμό. (Επιμέλεια Φαίη Τζανετουλάκου)

Οι δύο νέοι καλλιτέχνες, φίλοι και συνεργάτες, Παναγιώτης Βορριάς και Πάνος Κομπής παρουσιάζουν ξεχωριστά έργα, με διαφορετικά μέσα, που αντανακλούν και τις συνήθειες και τις συνθήκες των καιρών. Ο Βορριάς δημιουργεί μία εγκατάσταση, με λαμαρίνα και λάμπες φθορίου, με τίτλο “Sleep”, σαν ένα κουτί, μία κατασκευή από την οποία ξεπηδά άπλετο φως, μία εύληπτη παραπομπή στον ύπνο, το θάνατο, την ανάσταση. Ο Κομπής παρουσιάζει σε βίντεο την καταγραφή μιας προσωπικής του περφόρμανς, με τίτλο «Κατασκευή εαυτού». Σε μία λήψη από ψηλά, ο θεατής παρακολουθεί μία αέναη, ρυθμική, επαναλαμβανόμενη κίνηση επάλειψης του σώματός του από ασβεστόλιθο. (Επιμέλεια Λίνα Τσίκουτα).