Άλφρεντ Χίτσκοκ: 35 μυστικά… γεμάτα σασπένς

του Γιώργου Κόκουβα

«Good evening ladies and gentlemen». Η βαθιά, ιδιαίτερη φωνή του Άλφρεντ Χίτσκοκ ηχεί ακόμη στα αυτιά μας, σαν να μην πέρασε μια ημέρα από την εποχή που ο μεγάλος μετρ του σασπένς παρουσίαζε ιστορίες τρόμου στην μικρή και στην μεγάλη οθόνη.

Η αλήθεια είναι, όμως, πως η ευφυΐα του θείου Άλφρεντ μας έχει λείψει. Οι καταδιώξεις των κυνηγημένων κοστουμάτων ηρώων του, οι αψεγάδιαστες ξανθές μούσες του, τα φροϋδικά αινίγματά του, τα μαχαίρια στις ντουζιέρες και το ανεπανάληπτο σασπένς του, έχουμε καιρό να τα δούμε στο σινεμά.

Ο Anthony Hopkins, στην ταινία του Sacha Gervasi που καταφθάνει στην μεγάλη οθόνη την ερχόμενη Πέμπτη, καλείται να ικανοποιήσει αυτό το σύνδρομο στέρησης χιτσκοκικού σασπένς, υποδυόμενος τον μεγάλο σκηνοθέτη. Το «Χίτσκοκ» περιγράφει την ιδέα και τα γυρίσματα της ταινίας «Ψυχώ», και λίγο πριν κόψουμε εισιτήριο για να δούμε σε αναπαράσταση την σκηνή της κουρτίνας του μπάνιου με τον Hopkins και την Scarlett Johansson, φροντίζουμε να μπούμε στην αίθουσα… μελετημένοι: Μάθετε κι εσείς 35 σπαρταριστά στοιχεία για τον Άλφρεντ Χίτσκοκ που πιθανότατα δεν γνωρίζατε – και πιθανότατα θα σας κάνουν να θέλετε να δείτε από την αρχή την φιλομογραφία του, αν δεν το έχετε ήδη κάνει.

*Πέρασε ασυνήθιστα δύσκολη παιδική ηλικία
Ο ίδιος αναφερόταν στην νεαρή εκδοχή του εαυτού του ως ένα παχύσαρκο μοναχικό παιδί. Σε αυτό είχαν μερίδιο ευθύνης οι γονείς του: Η μητέρα του για παράδειγμα τον ανάγκαζε να κάθεται κάθε ημέρα στα «πόδια» του κρεβατιού της και να της δίνει αναφορά για όσα έκανε την προηγούμενη ημέρα, ενώ ο πατέρας του σκαρφίστηκε μια όχι και τόσο παιδαγωγική τιμωρία για να τον συνετίσει – κάτι που μας οδηγεί στο επόμενο «μυστικό» του…

*Ο Χίτσκοκ φοβόταν την αστυνομία
«Ήμουν άτακτος, ο πατέρας μου λέει να με κλειδώσετε μέσα για δέκα λεπτά». Αυτό έγραφε το σημείωμα του πατέρα του, όταν τον έστειλε στο τοπικό αστυνομικό τμήμα για να το παραδώσει. Ο αστυνομικός… ακολούθησε κατά γράμμα τις οδηγίες, με αποτέλεσμα τα λίγα λεπτά στο κελί να στιγματίσουν μια για πάντα τον Χίτσκοκ, που έκτοτε έτρεμε την αστυνομία.



*Πριν γίνει σκηνοθέτης, σχεδίαζε διάτιτλους για βουβές ταινίες
Επίσης, είχε σπουδάσει μηχανικός, αλλά για καλή μας τύχη, ποτέ δεν εξάσκησε αυτό το επάγγελμα. Ξεκίνησε σχεδιάζοντας τους διάτιτλους βουβών βρετανικών ταινιών την δεκαετία του ΄20, δημοσιεύοντας ιστορίες μυστηρίου στον τοπικό Τύπο, και τελικά, βρίσκοντας την κλίση του στην σκηνοθεσία.

*Είχε προβλέψει ποια θα παντρευτεί
Σε μία από τις ιστορίες του, πρωταγωνιστούσε μια γυναίκα, το «κορίτσι των ονείρων του». Λίγο καιρό μετά, γνώρισε την Άλμα, την μέλλουσα σύζυγό του, που είχε ακριβώς τα χαρακτηριστικά εκείνης της ηρωίδας. Επιπλέον, είχε γεννηθεί μία ημέρα νωρίτερα από τον ίδιο (εκείνη στις 13 και εκείνος στις 14 Αυγούστου του 1899).

*Σκηνοθέτησε την πρώτη ομιλούσα βρετανική ταινία
Πρόκειται για την δέκατη ταινία που γύρισε στην Μεγάλη Βρετανία, με τίτλο «Blackmail». Η εταιρία του, λίγο πριν τελειώσει η παραγωγή της, αποφάσισε να δοκιμάσει την νέα τεχνολογία του ήχου και έτσι θεωρείται μία από τις πρώτες – αν όχι η πρώτη – ομιλούσα ταινία της Γηραιάς Αλβιόνας.

*Το Hollywood δεν τον ήθελε
Όταν ο Χίτσκοκ αποφάσισε να περάσει τον Ατλαντικό και να κυνηγήσει μια καριέρα στο Hollywood, όλα τα studio τον απέρριψαν, γιατί πίστευαν πως δεν μπορούσε να κάνει ταινίες στα standards τους. Τελικά, βρήκε σύμμαχο στο πρόσωπο του παραγωγού David Selznick, ο οποίος αποφάσισε να τον βοηθήσει να γυρίσει την πρώτη του χολυγουντιανή ταινία.

*Η πρώτη του ταινία στο Hollywood θα ήταν ο Τιτανικός
Αυτό του είχε προταθεί αρχικά, αλλά ο Selznick τελικά άλλαξε γνώμη, επειδή όπως είπε «δεν είχε αρκετά χρήματα για να βουλιάξει ένα πλοίο».

*Η πρώτη του ταινία στο Hollywood (που τελικά γυρίστηκε) είναι και η μόνη που βραβεύθηκε με το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας
Ήταν η περίφημη «Rebecca», που κέρδισε αμέσως τους κριτικούς και απέσπασε το Όσκαρ ως Καλύτερη ταινία του 1940.



*Από τότε και στο εξής, κάνει cameo εμφανίσεις σε κάθε του ταινία
Ο όρος, για όσους δεν είστε εξοικειωμένοι με αυτόν, είναι η εμφάνιση που κάνει ο σκηνοθέτης της ταινίας «κρυφά», σε έναν ρόλο δηλαδή χωρίς σημασία, σαν ένας από τους κομπάρσους. Θα δείτε για παράδειγμα τον Χίτσκοκ για λίγα δευτερόλεπτα να διαβάζει εφημερίδα στο μετρό ή να περπατά στο βάθος του δρόμου όπου διαδραματίζεται η υπόθεση.

*Φημιζόταν για το σιδερένιο ντεκουπάζ του
Εξηγούμαστε για όσους και πάλι δεν είναι εξοικειωμένοι με τον όρο: Ντεκουπάζ είναι το «σπάσιμο» των σκηνών σε πλάνα, δουλειά που κάνει ο σκηνοθέτης πριν το γύρισμα, ώστε να είναι καλύτερα οργανωμένος. Ο Χίτσκοκ ήταν τόσο αυστηρός σε αυτή τη διαδικασία, και έσπαγε τις σκηνές του με τόση μαεστρία, ώστε κάθε πλάνο και κάθε σκηνή να είναι απαραίτητη στο τελικό αποτέλεσμα. Έτσι, οι παντοδύναμοι παραγωγοί του Χόλιγουντ, που συνήθιζαν να «πετσοκόβουν» τις ταινίες κατά το δοκούν στο στάδιο του μοντάζ, όπως δηλαδή πίστευαν αυτοί ότι θα είναι πιο εμπορικές, στην περίπτωση του Χίτσκοκ έβρισκαν τον μάστορά τους.

*Ήταν από τους πρώτους σκηνοθέτες που πειραματίστηκε με ταινία-μονοπλάνο
Η περίφημη «Θηλιά» του ήταν μία από τις πρώτες ταινίες, που ήταν ολόκληρες… ένα και μόνο πλάνο. Για την ακρίβεια, πάντως, αυτό εξ ορισμού ήταν αδύνατο, καθώς η κάμερα χωρούσε φιλμ ικανό να «γράψει» περίπου δέκα λεπτά ταινίας. Έτσι, κάθε φορά που το φιλμ τελείωνε, ο Χίτσκοκ φρόντιζε για παράδειγμα να κάνει ένα πολύ κοντινό σε ένα μαύρο σακάκι, σταματούσε το γύρισμα, έβαζε εκ νέου φιλμ και συνέχιζε να «γράφει» από το ίδιο σημείο – έτσι το τελικό αποτέλεσμα της «Θηλιάς» ήταν πρακτικά ένα μονοπλάνο.

*Πειραματίστηκε και με το 3D
Συγεκριμένα, η ταινία «Dial M for Murder» ήταν προορισμένη να βγει στις αίθουσες ως τρισδιάστατη – το 3D ήταν στις δόξες του την εποχή που γυρίστηκε η ταινία. Μέχρι να βγει στις αίθουσες όμως, η μόδα παρήλθε, και η εταιρία αποφάσισε πως δεν την συμφέρει η τρισδιάστατη προβολή. Έτσι, προβλήθηκε στις παλιές, καλές δύο διαστάσεις.

*Το FBI τον είχε… στο μάτι
Για μία από τις ταινίες του στο Hollywood, ο Χίτσκοκ σκόπευε να ενσωματώσει στην υπόθεση ένα σκάνδαλο με κοιτάσματα ουρανίου. Το FBI είχε θορυβηθεί από την είδηση αυτή, και τον «παρακολουθούσε» για πολύ καιρό.

*Το «Ψυχώ» υπήρξε τομή στην κινηματογραφική μυθοπλασία
Είναι η πρώτη ταινία στην Ιστορία του Κινηματογράφου, στην οποία η πρωταγωνίστρια… πεθαίνει στο πρώτο μισάωρο. Κάτι τέτοιο δεν είχε τολμήσει ποτέ κανένας σκηνοθέτης – πόσο μάλλον συνοδεύοντας το τόλμημά του με μια σκηνή ανθολογίας που σόκαρε το κοινό της εποχής. Μιλάμε φυσικά για τον γνωστό φόνο στην ντουζιέρα.



*Έχει δώσει τον πιο σύντομο λόγο αποδοχής βραβείου στην Ιστορία των Όσκαρ
Ήταν περίπου στα τέλη της δεκαετίας του ’60 όταν η Ακαδημία αποφάσισε να τον τιμήσει για το σύνολο του έργου του, και εκείνος, ανεβαίνοντας στην σκηνή για να πάρει το βραβείο είπε απλώς «Thank you». Εμείς με την σειρά μας, πιθανολογούμε ότι το έκανε επειδή η Ακαδημία δεν τον τίμησε ποτέ με το Όσκαρ Καλύτερου Σκηνοθέτη, παρ’ ότι είχε προταθεί γι’ αυτό ούτε μία, ούτε δύο, αλλά πέντε φορές (περισσότερες έχει προταθεί μόνο ο Μάρτιν Σκορσέζε).

*Λάτρευε να κάνει φάρσες στους ηθοποιούς του
Την μία φορά θα εμφανιζόταν ξαφνικά ντυμένος γυναίκα, την άλλη θα προσκαλούσε όλο το συνεργείο σε δείπνο, το οποίο θα απαρτιζόταν μόνο από… ωμό κρέας, ενώ πάντα φρόντιζε να μάθει τις φοβίες των ηθοποιών του και να καταστρώνει φάρσες με βάση αυτές. Αν για παράδειγμα κάποιος έτρεμε τις αράχνες, του έστελνε ως δώρο ένα κουτί γεμάτο από δαύτες.

*Ο σκηνοθέτης που… τα έσπαγε
Μία από τις πιο «χαριτωμένες» συνήθειές του ήταν να κάθεται στην καρέκλα του σκηνοθέτη με ένα φλιτζάνι τσάι, και μόλις τέλειωνε το γύρισμα, να το πετάει προς τα πίσω ατάραχος και να το αφήνει να σπάσει σαν να μην συμβαίνει τίποτα.

*Δεν είχε και την καλύτερη γνώμη για το επάγγελμα του ηθοποιού
Μάλιστα, είχε ξεσπάσει σκάνδαλο όταν ένας από τους ηθοποιούς του αποκάλυψε ότι τους είχε αποκαλέσει «βόδια». Ο ίδιος ο Χίτσκοκ το διέψευσε, λέγοντας πως δεν τους αποκάλεσε βόδια, αλλά πως «πρέπει να τους συμπεριφέρεσαι σαν να είναι βόδια». Δυσανασχετούσε κάθε φορά που κάποιος ηθοποιός τον ρωτούσε πώς πρέπει να παίξει τον ρόλο και ποιο είναι το βαθύτερο κίνητρο του, ενώ στην τελευταία ερώτηση απαντούσε «ο μισθός σου». Χαρακτηριστικά, είχε δηλώσει πως ζήλευε το casting των δημιουργών cartoon: «Όταν ένας ηθοποιός δεν τους αρέσει, απλώς τον σκίζουν», είχε πει. Ο μοναδικός ηθοποιός που αγάπησε, σύμφωνα με τις δηλώσεις του, ήταν ο Cary Grand.

*Είχε βρει την καλύτερη συνταγή για να καθορίζει την διάρκεια των ταινιών του
«Οι ταινίες», είχε πει, «πρέπει να διαρκούν τόσο όσο αντέχει η ουροδόχος κύστη του θεατή». Επιπλέον, πίστευε πως μια ταινία είναι καλή όταν «άξιζε τον κόπο να πληρώσεις για το δείπνο, το εισιτήριο και την babysitter».

*Είναι ο «εφευρέτης» του McGuffin
Αυτό είναι ένας μηχανισμός της πλοκής, και αναφέρεται συνήθως σε ένα αντικείμενο, που αποτελεί την αφορμή (και τίποτα παραπάνω) για να ξεκινήσει η περιπέτεια. Για παράδειγμα, ένα περιδέραιο λειτουργεί ως MacGuffin σε μια ιστορία καταδίωξης ληστών, ή κάποια μυστικά έγγραφα στην περίπτωση κατασκοπικών περιπετειών. Από τα «39 σκαλοπάτια» του και μετά, όλοι οι σεναριογράφοι υιοθέτησαν αυτόν τον μηχανισμό.



*Η αγαπημένη του ταινία ήταν το Der Mude Tod του Fritz Lang και ο αγαπημένος του σκηνοθέτης ο Luis Bunuel, τον οποίον και θεωρούσε τον καλύτερο «μαέστρο» της κινηματογραφικής Ιστορίας. Η κόρη του ωστόσο πρόσφατα αποκάλυψε δύο «ένοχες απολαύσεις» του: Τις ταινίες «Benji» (με τον γνωστό σκύλο-ήρωα) και «Smokey and the Bandit».

*Την δεκαετία του ΄30 ήταν 130 κιλά
Έκανε συνεχώς δίαιτα, και κατάφερε να χάσει πολύ βάρος κατά την διάρκεια την δεκαετίας του ’50, αλλά συνεχώς το ξαναέπαιρνε. Μέχρι το τέλος της ζωής του, είχε συνεχώς διακυμάνσεις στο βάρος του.

*Είχε δηλώσει πολλάκις πως η αγαπημένη του ταινία από αυτές που σκηνοθέτησε ήταν το «Χέρι που σκοτώνει».

*Στην τηλεόραση, ήταν μάστορας στο να «πειράζει» τους σπόνσορες του show του
Ένα παράδειγμα της λεπτής ειρωνείας του είναι η εξής «πάσα» του για διαφημίσεις: «Και τώρα διακόπτουμε την ιστορία μας για μια σημαντική ανακοίνωση. Δεν χρειάζεται να σας πω για ποιον από όλους είναι σημαντικότερη».

*Εξαγριώθηκε με τον Brian de Palma που ήθελε να γυρίσει το Obsession
Την συγκεκριμένη ταινία, ο Χίτσκοκ την θεώρησε κατάφωρη κλοπή του «Δεσμώτη του Ιλίγγου». Η ειρωνεία είναι πως ο de Palma σταμάτησε να γυρίζει ταινίες μυστηρίου… μόλις πέθανε ο Χίτσκοκ.



*Ρίσκαρε πολλά για να γυρίσει την ταινία «Ψυχώ»
Για το «Ψυχώ», όπως θα δούμε στην ταινία που βγαίνει στις αίθουσες αυτόν τον καιρό, έβαλε πολλά από την τσέπη του καθώς οι χρηματοδότες θεωρούσαν πως ήταν καιρός να συνταξιοδοτηθεί. Ο ίδιος τους διέψευσε, όχι μόνο καλλιτεχνικά, αλλά και οικονομικά: Φρόντισε να πάρει το 60% των κερδών της ταινίας, ποσό που ξεπέρασε τα 15 εκατομμύρια δολάρια τότε (με σημερινά δεδομένα, υπολογίστε το δεκαπλάσιο ποσό).

*Η τελευταία του ταινία θα λεγόταν (αν προλάβαινε να την γυρίσει) «The Short Night»
Τα γυρίσματα θα πραγματοποιούνταν στην Φινλανδία. Όταν είχε επισκεφθεί την σκανδιναβική χώρα το 1968 για ρεπεράζ, οι δημοσιογράφοι τον ρώτησαν γιατί πιστεύει πως είναι τόσο δημοφιλείς οι ταινίες του. Εκείνος απάντησε: «Επειδή όλοι λατρεύουν να τρομάζουν».

*Έκανε γκάλοπ μεταξύ θεατών για τον πιο… τρομακτικό ήχο σε ταινίες
Τα αποτελέσματα; Πρώτος και τρομακτικότερος, ο ήχος της σειρήνας περιπολικού, και ακολουθούν οι ήχοι της σύγκρουσης αυτοκινήτων, ενός δάσους που καίγεται, των καλπασμών αλόγων, του γαβγίσματος σκυλιών, της στριγκλιάς μιας γυναίκας, και των βημάτων κάποιου άγνωστου στο σκοτάδι.

*Έφαγε… πόρτα από τον Walt Disney
Όταν ζήτησε από την εταιρία άδεια για να πραγματοποιήσει γυρίσματα στην Disneyland, η επίσημη απάντηση ήταν «όχι», επειδή είχε κάνει «εκείνη την αηδιαστική ταινία, το Ψυχώ».

*Φοβόταν τα… αβγά
«Με τρομάζουν τα αβγά. Ακόμη χειρότερα, τα βρίσκω απεχθή. Αυτό το άσπρο στρογγυλό πράγμα χωρίς καμία τρύπα… έχετε δει ποτέ κάτι πιο αποκρουστικό από τον κρόκο ενός αβγού να σπάει και να χύνεται το κίτρινο υγρό του; Το αίμα είναι κόκκινο, χαρούμενο. Ο κρόκος είναι κίτρινος, αποκρουστικός – δεν τον έχω δοκιμάσει ποτέ», έχει δηλώσει.



*Κρυβόταν από τον τηλεοπτικό παραγωγό του κάθε φορά που υπήρχε πρόβλημα
Λένε μάλιστα, πως κατά την διάρκεια των γυρισμάτων της γνωστής εκπομπής του «Alfred Hitchcock Presents», κάθε φορά που τον αναζητούσε ο παραγωγός του –όχι με τις καλύτερες διαθέσεις- εκείνος συνήθιζε να βρίσκει κρυψώνα πίσω από τον καναπέ του γραφείου του.
 
*Προτιμούσε τους μονολεκτικούς τίτλους για τις ταινίες του
Κάτι που προφανώς δεν σεβάστηκαν οι έλληνες μεταφραστές των τίτλων, δίνοντας τίτλους όπως «Δεσμώτης του Ιλίγγου» αντί του «Vertigo», «Υπόθεσις Νοτόριους» αντί για «Notorious», και το ανεκδιήγητο «Στην σκιά των Τεσσάρων γιγάντων» αντί του (ελαφρώς μικρότερου) «North By Northwest». Άλλες ταινίες του με μονολεκτικό τίτλο είναι οι Blackmail, Rebecca, Suspicion, Saboteur, Lifeboat, Spellbound, Rope, Psycho, Marnie και Topaz. Ο ίδιος πίστευε πως η μία λέξη είναι πιο καθαρή και εντυπώνεται πιο εύκολα στην μνήμη του κοινού.

*Θεωρούσε το «Ψυχώ» μια μεγάλη κωμωδία
«Έτσι έπρεπε να είναι», είχε δηλώσει για μία από τις… τρομακτικότερες ταινίες της έβδομης τέχνης. Για την ακρίβεια, όταν οι δημοσιογράφοι τον ρώτησαν γιατί δεν κάνει κωμωδίες, απάντησε: «Μα όλες μου οι ταινίες είναι κωμωδίες».