Ο Christopher Nolan και το κοκαλάκι της Νυχτερίδας

του Γιώργου Κόκουβα

Ο επτάχρονος Chris, σκοτώνοντας την ώρα του μέσα σε μια παλιά αποθήκη, ανακαλύπτει κάτι ενδιαφέρον. Εύρημά του, η παλιά κάμερα Super 8 του μπαμπά του, που στα χέρια κάθε παιδιού θα γινόταν παιχνίδι για μέρες. Έτσι κι ο μικρός Chris, ξεθάβει την μηχανή, στήνει στη σειρά τα στρατιωτάκια του και ξεκινά να τα «κινηματογραφεί», βάζοντάς τους σε φοβερές περιπέτειες. Η όρεξή του, όμως, για το νέο του παιχνιδάκι δεν ξεφούσκωσε σε λίγες μέρες. 

Θα κρατούσε για όλη του τη ζωή, και αυτά τα στρατιωτάκια και οι μίνι-ήρωές του στο παιδικό του δωμάτιο, θα έδιναν την θέση τους στους πιο περιζήτητους superheroes και τους πιο ακριβοθώρητους ηθοποιούς του Hollywood μερικές δεκαετίες αργότερα. 

Ο Christopher Nolan, τριανταπέντε χρόνια μετά από εκείνη την ημέρα στην αποθήκη, γίνεται για άλλη μια φορά το πρόσωπο της εβδομάδας, καθώς επιστρέφει στις οθόνες μαζί με τον Σκοτεινό του Ιππότη, για να μας κλείσει αυγουστιάτικα σε χειμερινή κινηματογραφική αίθουσα, ώστε να απολαύσουμε το τέλος της τριλογίας του όπως πρέπει. Μέχρι να μπούμε στην αίθουσα, φροντίζουμε να συστηθούμε καλύτερα με τον σκηνοθέτη που καταφέρνει κάθε φορά να μας σύρει από τη μύτη στο σινεμά, και από εκεί στους λαβυρινθώδεις διαδρόμους του μυαλού του.

Το καμάρι του low-budget

Μισός Άγγλος, μισός Αμερικανός, ο Christopher Nolan μοίραζε τα χρόνια του ανάμεσα στις δύο του πατρίδες, μέχρι που αποφάσισε να σπουδάσει Αγγλική Φιλολογία στο University College London. Όπως πάντα, όμως, κάποιο άλλο όνειρο κρυβόταν στο «παράλληλο» σύμπαν του μυαλού του: Διάλεξε επιμελώς το συγκεκριμένο Κολλέγιο, γιατί γνώριζε πως είχε την πιο οργανωμένη κινηματογραφική λέσχη που μπορούσε να βρει κανείς. 

Εκεί, ξεκίνησε η πρώτη του σοβαρή ενασχόληση με τον κόσμο του σελιλόιντ, με πρώτο δείγμα την μικρού μήκους ταινία «Tarantella» το 1989. Λίγα χρόνια αργότερα, ακολούθησαν τα ασπρόμαυρα μικρού μήκους «Larceny» και «Doodlebug»: Ήδη, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε βλέποντας το τρίλεπτο Doodlebug πιο κάτω, τα πρώτα σταθερά μοτίβα του έργου του, οι «πολλαπλές» πραγματικότητες και τα επίπεδα του «είναι», κάνουν την εμφάνισή τους. 

Και κάπως έτσι, ενθουσιασμένος με την τέχνη του σινεμά, ο Nolan βάζει πλώρη για την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, που πλέον θεωρείται το καλύτερο παράδειγμα προς μίμηση για όλους τους επίδοξους σκηνοθέτες που παραπονιούνται ότι δεν μπορούν να αναδειχθούν χωρίς budget. To «Following» - ταινία που ο ίδιος ο Nolan θεωρεί την πιο φθηνή ταινία που έχει γυριστεί ποτέ- έγινε με 3.000 δολάρια από την τσέπη του, με γυρίσματα που λάμβαναν χώρα μόνο τα σαββατοκύριακα, καθώς οι ηθοποιοί και φίλοι του που συμμετείχαν, είχαν «κανονικές» δουλειές κατά την διάρκεια της εβδομάδας. Οι πρόβες κάθε σκηνής ήταν εξαντλητικές, ώστε να πηγαίνουν όλα στην εντέλεια κατά τα γυρίσματα και να μην ξοδεύεται επιπλέον φιλμ για εξτρά λήψεις. Και τέλος, όταν η ταινία ολοκληρώθηκε και προβαλλόταν σε φεστιβάλ, ο δαιμόνιος Nolan κοιτούσε και πάλι μπροστά: Ζητούσε από τους θεατές, αντί να ψηφίσουν υπέρ της ταινίας του, να συνεισφέρουν τον οβολό τους για την χρηματοδότηση της επόμενης ταινίας του.

Και εγένετο «Memento». Ταινία που αγαπήθηκε από τους κριτικούς, οι οποίοι την κατέταξαν στις κορυφαίες ταινίες της προηγούμενης δεκαετίας. Το παζλ του ύφους του ολοκληρώθηκε: Ήρωας με κάποιου είδους ψυχοπαθολογία, παιχνίδια με τον χρόνο (η ταινία «διαβάζεται» ανάποδα) και έμφαση στη δυαδικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Παράλληλα, εδραιώθηκε η «οικογενειακή dream team» του. Εκτός από την γυναίκα του, Emma Thomas, που αποτελεί έκτοτε σταθερή παραγωγό των ταινιών του, συνεχίστηκε με επιτυχία η συνεργασία με τον αδελφό του, Jonathan, που επιμελείται μαζί του τα σενάρια τους – τιμήθηκε, μάλιστα, με Oscar για αυτό του Memento. 

Η αναγέννηση της νυχτερίδας

Μετά το (αρκετά μέτριο) Insomnia, που αποτέλεσε την αμερικανική μεταφορά του σκανδιναβικού πρωτότυπου, μπήκε σε εφαρμογή το νέο δαιμόνιο σχέδιο του Nolan: Ήθελε να εξασφαλίσει βαρβάτο budget για τα μελλοντικά μεγαλόπνοα projects του (λέγε με Inception), κι έτσι σκέφτηκε… να αναστήσει τον Batman. 

Και η νυχτερίδα όντως έκανε τα χρυσά αυγά που περίμενε ο Nolan όταν το 2003 έπειθε την Warner Bros να ανακτήσει το franchise του υπερήρωα της DC, παρά την αποτυχία του «Batman & Robin» έξι  χρόνια νωρίτερα. Έτσι, το 2005 απολαύσαμε το «Batman Begins», τρία χρόνια αργότερα τον «Σκοτεινό Ιππότη» και από σήμερα, το τελευταίο μέρος της τριλογίας (και τελευταίο Άνθρωπο-Νυχτερίδα του Nolan), «The Dark Knight Rises». 

Μεσολάβησαν φυσικά δύο υπέροχες ταινίες, ενδεικτικές του στιλ του Nolan, το κυριολεκτικά μαγευτικό «Prestige» και το πολυσυζητημένο «Inception», που προκάλεσε απανωτούς οργασμούς όχι μόνο στους fans της επιστημονικής φαντασίας, αλλά και στους απανταχού ψυχαναλυτές. 

«Πάντα βρίσκω τον εαυτό μου να έλκεται από την αναλογία ενός λαβύρινθου… Αν φαντάζεσαι την ιστορία μιας ταινίας σαν έναν λαβύρινθο, δεν θέλεις να αιωρείσαι πάνω από αυτόν και να παρακολουθείς τους ήρωες να παίρνουν λάθος δρόμους, γιατί είναι απογοητευτικό. Θέλεις να είσαι μαζί τους μέσα στον λαβύρινθο, να παίρνεις τις στροφές δίπλα τους, γιατί έτσι είναι πιο συναρπαστικό», έχει δηλώσει ο Nolan. 

Η κατάρα του υπερήρωα

Τα γυρίσματα του «Σκοτεινού Ιππότη» έχουν τελειώσει, το μοντάζ ξεκινά, και λίγο πριν η ταινία, που έμελλε να σκαρφαλώσει κατευθείαν στο top 10 των καλύτερων ταινιών όλων των εποχών του imdB, κάνει πρεμιέρα, ο πιο απολαυστικός Joker του κινηματογράφου, ο Heath Ledger, βρίσκεται νεκρός. 

Η θλίψη της τραγικής απώλειας δεν εξανεμίζεται ούτε τη στιγμή της απονομής του Όσκαρ στον χαμένο ηθοποιό. Αλλά τέσσερα χρόνια μετά, η πρεμιέρα του επόμενου μέρους της τριλογίας σημαδεύεται και πάλι από νέα τραγωδία. Στην προβολή του «The Dark Knight Rises» στις ΗΠΑ, γίνεται ένοπλη πολύνεκρη επίθεση, και ο Nolan ωθείται στις παρακάτω δηλώσεις: 

«Εκ μέρους των συντελεστών της ταινίας, θα ήθελα να εκφράσω την βαθιά θλίψη μας. Δεν γνωρίζω τίποτα παραπάνω για τα θύματα, παρά το ότι βρίσκονταν εδώ για να παρακολουθήσουν μια ταινία… Η κινηματογραφική αίθουσα είναι το σπίτι μου και η ιδέα ότι κάποιος παραβιάζει την αθωότητα αυτού του μέρους με τέτοιο αβάσταχτα άγριο τρόπο με κάνει να αγανακτήσω». 

Όπως πάντα, όμως, show must go on: Ο Σκοτεινός Ιππότης έχει ξεκινήσει την επιτυχημένη πορεία του στο παγκόσμιο box office, και ο ταλαντούχος μαέστρος του πλέον ετοιμάζεται να πιάσει στα χέρια του άλλον υπερήρωα. Όπως έχει ανακοινωθεί, ο Nolan θα εμπλακεί στην παραγωγή της ταινίας «Man of Steel» με ήρωα τον Superman, αν και δεν θα αναλάβει τον ρόλο του σκηνοθέτη, καθώς τον έχει «καπαρώσει» ο Ζακ Σνάιντερ. Ο Nolan φυλάει άλλωστε τις σκηνοθετικές του δυνάμεις για έναν άλλο «υπερήρωα» που θέλει να πάρει από το χέρι για νέες περιπέτειες: Στα σχέδια των (προφανώς δαιδαλωδών) ονείρων του είναι να μπει στην παρέα των σκηνοθετών του πράκτορα James Bond. Μέχρι τότε, θα τη βγάζουμε στη Gotham.