Μελίνα Μερκούρη: Οι πολλές ταυτότητες μιας πραγματικής Ελληνίδας

Στις 6 Μαρτίου 1994, η Ελλάδα χάνει μια από τις πιο εμβληματικές προσωπικότητές της. Η Μελίνα Μερκούρη δεν ήταν απλώς μια κορυφαία ηθοποιός και πολιτικός, αλλά μια αγωνίστρια για τον πολιτισμό, τη δημοκρατία και την ελευθερία.

Ηθοποιός με πάθος και ψυχή

Η Μελίνα Μερκούρη γεννήθηκε το 1920 στην Αθήνα, σε μια οικογένεια με πολιτική παράδοση. Παρά τις αρχικές αντιρρήσεις της οικογένειάς της, σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και γρήγορα έγινε μια από τις σημαντικότερες Ελληνίδες ηθοποιούς.

Το ταλέντο και η μοναδική σκηνική της παρουσία την έκαναν γνωστή διεθνώς, με αποκορύφωμα τη συνεργασία της με τον Ζυλ Ντασσέν και τη συμμετοχή της στην ταινία «Ποτέ την Κυριακή» (1960), που της χάρισε το βραβείο καλύτερης ηθοποιού στο Φεστιβάλ Καννών. Η ταινία αυτή έκανε την Ελλάδα γνωστή σε όλο τον κόσμο, με την ίδια να δηλώνει: «Η Ελλάδα είναι το πάθος μου, ο έρωτάς μου. Όπου κι αν βρίσκομαι, είμαι Ελληνίδα πρώτα απ’ όλα.»

Το «Τα παιδιά του Πειραιά» έγινε ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα ελληνικά τραγούδια παγκοσμίως, ενώ η Μελίνα συνέχισε τη λαμπρή καριέρα της στο θέατρο και τον κινηματογράφο, με ρόλους που άφησαν εποχή, όπως στην «Στέλλα» και στο «Γλυκό Πουλί της Νιότης» στο Μπρόντγουεϊ.

Αγωνίστρια της Δημοκρατίας

Η Μελίνα δεν ήταν απλώς μια ταλαντούχα ηθοποιός. Η αγάπη της για την Ελλάδα και τη δημοκρατία την οδήγησε στην πολιτική δράση. Το 1967, όταν η χούντα κατέλαβε την εξουσία στην Ελλάδα, της αφαιρέθηκε η ιθαγένεια λόγω της σθεναρής της αντίστασης. Από το Παρίσι και το Λονδίνο, οργάνωνε εκδηλώσεις και διαμαρτυρίες, χρησιμοποιώντας τη διεθνή της φήμη για να στρέψει τα βλέμματα της Δύσης στη δικτατορία που βασάνιζε τη χώρα της.

«Γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα. Κανένας δικτάτορας δεν μπορεί να μου το αφαιρέσει αυτό», είχε δηλώσει με πάθος, όταν η στρατιωτική κυβέρνηση της αφαίρεσε το διαβατήριο.

Η επιστροφή της στην Ελλάδα μετά την πτώση της χούντας την οδήγησε στην ενεργό πολιτική δράση. Το 1977 εκλέχθηκε βουλευτής με το ΠΑΣΟΚ, και το 1981 έγινε η πρώτη γυναίκα υπουργός Πολιτισμού της χώρας, σε μια θέση που κατείχε για πολλά χρόνια.

Ο αγώνας για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα

Ως υπουργός Πολιτισμού, η Μελίνα έβαλε έναν μεγάλο στόχο: την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο. Ο αγώνας της ήταν σθεναρός, με παθιασμένες ομιλίες και συνεχείς προσπάθειες να ευαισθητοποιήσει τη διεθνή κοινότητα.

«Είναι η υπερηφάνεια μας, είναι οι θυσίες μας. Είναι το ευγενέστερο σύμβολο τελειότητας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι οι φιλοδοξίες μας και το ίδιο τ’ όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητας», έλεγε, γεμίζοντας με υπερηφάνεια κάθε Έλληνα.

Παρά τις αντιστάσεις που συνάντησε, η καμπάνια της άφησε ανεξίτηλο στίγμα, ανοίγοντας το δρόμο για το σύγχρονο Μουσείο της Ακρόπολης, το άλλο της μεγάλο στοίχημα, που χτίστηκε ακριβώς με την προοπτική φιλοξενίας των γλυπτών – και παραμένει μέχρι σήμερα λειψό.

Μια κληρονομιά παντοτινή

Η Μελίνα Μερκούρη δεν ήταν μια απλή πολιτικός, ούτε απλά ένας άνθρωπος της Τέχνης. Ήταν μια γυναίκα που πάλεψε για την Ελλάδα, την τέχνη, τον πολιτισμό και τη δημοκρατία με όλη της την ψυχή.

«Αν πεθάνω, θέλω να πεθάνω με ένα τραγούδι, με μια παράσταση, με μια διαδήλωση. Όχι στη σιωπή».

30 χρόνια μετά τον θάνατό της, η φωνή της ακούγεται ακόμα. Το πάθος της για την Ελλάδα, η αγάπη της για τον πολιτισμό και η επιμονή της να διεκδικεί δικαιοσύνη ζουν μέσα από τα έργα της και τον αγώνα της.

Η Μελίνα δεν έφυγε ποτέ πραγματικά. Είναι εδώ, σε κάθε σκηνή θεάτρου, σε κάθε τραγούδι που μιλάει για την Ελλάδα, σε κάθε γωνιά του Πειραιά, μια μαγκιόρικη ψυχή, μια «Στέλλα» παντοτινή, παρούσα σε κάθε φωνή που ζητά δικαιοσύνη για τα μάρμαρα του Παρθενώνα.

Γιατί, όπως η ίδια είπε κάποτε:

«Αν με ρωτήσετε εάν θα ζω όταν τα Γλυπτά του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Ελλάδα, σας λέω πως ναι, θα ζω. Αλλά κι αν ακόμη δεν ζω πια, θα ξαναγεννηθώ».