Το αρχαιότερο οικοδόμημα του πλανήτη που στέκεται ακόμα, φτιάχτηκε το 3600 π.Χ. Και δεν ξέρουμε ακριβώς τι ήταν. Ακολούθησέ μας, σε μια βόλτα στο Hagar Qim της Μάλτας.
γράφει:
Στη νότια πλευρά ενός τόσο δα νησιού στην αγκαλιά της Μεσογείου, επάνω σε μια ασβεστολιθική πλαγιά που κατεβαίνει σαν τσουλήθρα προς την θάλασσα, ένα μυστηριώδες κυκλικό κτίσμα επιβιώνει εδώ και 5.625 χρόνια. Επειδή αυτό το νούμερο είναι ασύλληπτο για τον ανθρώπινο εγκέφαλο, κάτσε να βάλουμε τα πράγματα σε μια προοπτική: Το Ατζάρ Κιμ (Ħaġar Qim γράφεται στο μαλτέζικο αλφάβητο) χτίστηκε περίπου 500 χρόνια πριν το Stonehenge, 1.000 χρόνια πριν από τις Πυραμίδες της Αιγύπτου, 1.700 χρόνια πριν από το πρώτο ανάκτορο της Κνωσού, και 3.153 χρόνια πριν από την Ακρόπολη.
«Μεγαλιθικούς ναούς» αποκαλεί η σύγχρονη βιβλιογραφία το συγκρότημα του Ατζάρ Κιμ, και το συνθετικό «μεγα-» δεν είναι σχήμα υπερβολής: Τους 20 τόνους φτάνει ο καθένας από τους μεγάλιθους που απαρτίζουν τους ναούς (ΑΝ ήταν ναοί) και το πώς μετακινήθηκαν για να μπουν στη θέση τους δεν είναι καν το μεγαλύτερο μυστήριο εδώ πέρα. Ο πολιτισμός που τους έφτιαξε, οι πρώτοι κάτοικοι της Μάλτας, εμφανίστηκαν στο νησί γύρω στο 5900 π.Χ., ήταν κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες, και δεν μας άφησαν τίποτα γραπτό –είναι πιθανό να μην είχαν καν αλφάβητο– για να ξέρουμε έστω πώς αποκαλούσαν τους εαυτούς τους, πολλώ δε μάλλον σε τι θεούς πίστευαν και γιατί μπήκαν στον κόπο να φτιάξουν ό,τι έφτιαξαν.
Και γίνεται καλύτερο: Το 3600 π.Χ. αυτοί οι τύποι φτιάχνουν το Hagar Qim, και 1.100 χρόνια αργότερα, γύρω στο 2500 π.Χ., εξαφανίζονται. Πού πήγαν, αν τους σκότωσε κάτι ομαδικώς, κάποια πανδημία ας πούμε ή μια επιδρομή, και αν όχι γιατί εγκατέλειψαν εντελώς το νησί, ιδέα δεν έχουμε. Οι επόμενοι άνθρωποι που βρέθηκαν στην ερειπωμένη Μάλτα βρήκαν τους ναούς ανέγγιχτους, και είναι σχεδόν βέβαιο ότι απόρησαν όσο απορούμε κι εμείς σήμερα.
Όλα αυτά τα ιντριγκαδόρικα θα σου τα πει ένα μίνι ντοκιμαντέρ, που προβάλλεται στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, πριν πάρεις τον δρόμο για τους ίδιους τους ναούς. «Ναούς», αν δεν το τονίσαμε ήδη αρκετά, τους λέμε σχηματικά, επειδή στις ανασκαφές βρέθηκαν αντικείμενα που υποδηλώνουν θρησκευτική λατρεία και τελετουργικές πρακτικές, όπως μικρά αγαλματίδια και σκεύη. Αυτό που ξέρουμε σίγουρα είναι πως γίνονταν εδώ θυσίες ζώων, από τα οστά που έχουν βρεθεί, και πως (αυτό είναι το ακόμα πιο ενδιαφέρον) οι δημιουργοί του Ατζάρ Κιμ, όποιοι και αν ήταν, είχαν προηγμένες γνώσεις αστρονομίας, καθώς η διάταξη των λίθων και η θέση πορτών και παραθύρων σχετίζεται με την κίνηση ουράνιων σωμάτων, μεταξύ των οποίων του ήλιου και της σελήνης.
Οι ανασκαφές στο Ατζάρ Κιμ ξεκίνησαν το 1839, αν και η ύπαρξη των μεγαλιθικών κατασκευών, που φέρνουν στο νου το Stonehenge στο πιο προηγμένο του, ήταν γνωστή κάμποσους αιώνες πριν. Ο μαλτέζος ιστορικός Giovanni Francesco Abela γράφει το 1647 στην πραγματεία του Della Descrittione di Malta isola nel Mare Siciliano (Περί της περιγραφής της νήσου Μάλτας στην θάλασσα της Σικελίας) πως τα ερείπια είναι «αδιαμφισβήτητη απόδειξη ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Μάλτας ανήκαν στη φυλή των Γιγάντων».
Info:
Στο Ατζάρ Κιμ πηγαίνεις εύκολα, με λεωφορείο από οπουδήποτε στη Μάλτα, η οποία είναι τόσο μικρή που καλύπτεται ολόκληρη από ένα βολικότατο δίκτυο λεωφορείων που στην Ελλάδα θα τα λέγαμε «αστικά», με συχνά δρομολόγια και εισιτήριο στα 2€. Για να έχεις μια εικόνα, η απόσταση από την πρωτεύουσα Βαλέτα στο Ατζάρ Κιμ είναι περίπου μία ώρα.
Το εισιτήριο για τον αρχαιολογικό χώρο, που είναι επισκέψιμος καθημερινά 10.00-17.00, κοστίζει 10€ (μειωμένο 7,50€). Από μιάμιση έως τρεις ώρες θα υπολογίσεις για μια επίσκεψη, που περιλαμβάνει την προβολή του ντοκιμαντέρ που λέγαμε στην αρχή, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Λεπτομέρειες εδώ.
