Kάτοικοι «κήδεψαν» το Μεταξουργείο λόγω τουριστικοποίησης

Το gentrification που μαστίζει από άκρη σε άκρη την Αθήνα δείχνει τα δόντια του και στα τελευταία προπύργιά της, με αποτέλεσμα μια κακώς εννοούμενη «ανάπτυξη» να αλλοιώνει τον χαρακτήρα των πιο εναλλακτικών γειτονιών, όπως το Μεταξουργείο, και να διώχνει τους κατοίκους από τα σπίτια και τα στέκια τους, ανεβάζοντας τις τιμές των ενοικίων στα ύψη.

Ενάντια σε αυτή την τάση, πραγματοποίησαν την Κυριακή πορεία διαμαρτυρίας εν είδει… κηδείας του Μεταξουργείου, κάτοικοι και συλλογικότητες της γειτονιάς.

«Η γοητεία μιας εναλλακτικής κουλτούρας σε γειτονιές όπως ο Κεραμεικός-Μεταξουργείο και τα Εξάρχεια άνοιξε άθελά της την όρεξη στους επενδυτές και δημιούργησε ένα μεγάλο κύμα νέων επισκεπτών τουριστών. Αυτό το κύμα ωφέλησε την τουριστική βιομηχανία και πλατφόρμες όπως το Airbnb εκτοπίζοντας παράλληλα τους ίδιους τους κατοίκους – κυρίως τα κατώτερα και μεσαία κοινωνικοοικονομικά στρώματα» αναφέρουν χαρακτηριστικά οι διοργανωτές της πρωτότυπης διαμαρτυρίας.

Ολόκληρο το κάλεσμα της Επιτροπής Μαχαλά Μεταξουργείου στην διαμαρτυρία είχε ως εξής:

«Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη στιγμή όπου η ψυχή της πόλης μας, της Αθήνας μας, απειλείται σοβαρά. Η γειτονιά μας, Κεραμεικός/Μεταξουργείο, που κάποτε έσφυζε από την ζωντάνια της κοινότητας, βιώνει μια ανεξέλεγκτη αύξηση βραχυχρόνιων μισθώσεων, επενδύσεων σε τουριστικά καταλύματα με συνέπεια τον εκτοπισμό των κατοίκων της και την απώλεια του χαρακτηρα της.

Η μετατροπή του κέντρου της πόλης σε τουριστικό μαζικό προϊόν δεν ξεκίνησε σήμερα. Είναι ένας στόχος που ετοιμάζεται δεκαετίες. Συγκεκριμένα για τον Κεραμεικό/Μεταξουργείο, ήδη από το 1985 υπήρχε πρόθεση αναβάθμισης της περιοχής αφού αλλαξαν οι χρήσεις γης και εκδιώχθηκαν τα συνεργεία και τα εργαστήρια, όπως από όλο το κέντρο, αρχικά ως μέτρο αντιμετώπισης του νέφους αλλά και για να επιστρέψει η κατοικία στο κέντρο. Αυτό όμως έφερε μία υποβάθμιση τελικά στην περιοχή, λόγω των σημαντικών κενών που δημιουργήθηκαν.

Τα κενά αυτά ήρθαν να τα γεμίσουν σιγά σιγά τα θέατρα, χώροι τέχνης, μπαρ, που αναζητούσαν χαμηλά ενοίκια. Με τους ολυμπιακούς, οι στόχοι μετάλλαξης της Αθήνας είχαν αυξηθεί και την περίοδο 2000-2010 υπήρξαν μεγάλες επενδύσεις σε όλη την περιοχή, το κτίριο της ΓΕΚ στην Μυλλέρου, είναι από τα πιο σημαντικά παραδείγματα. Η Ολίαρος Α.Ε. τότε είχε επίσης αγοράσει σημαντικό μέρος του κτιριακού δυναμικού της περιοχής, και με αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς προσπάθησε να αλλάξει τελείως την γειτονιά. Τα πράγματα ομως δεν πήγαν τόσο καλά, αφού το 2010 η κρίση ήρθε να βάλει ένα φρένο στα σχέδια αυτά. Με την κρίση, η ανάπλαση του κέντρου πήρε μία μικρή παράταση.

Παράλληλα όμως πέσανε οι τιμές τρομακτικά και ξεκίνησε το μεγάλο ξεπούλημα στους επενδυτές. Σήμερα μεγάλο μέρος ακινήτων στην καρδιά του Κεραμεικού φαίνεται να βρίσκεται υπό το ίδιο ιδιοκτησιακό καθεστώς, αποτελώντας πλέον κομμάτια του ίδιου μονοχρωματικού οράματος ανάπτυξης που εξαλείφει τη διαφορετικότητα υμνώντας τους τόνους του μπεζ και του χρήματος.

Την περίοδο της κρίσης όμως, όταν η κατοικία ήταν προσιτή και υπήρχαν χώροι, η Αθήνα των κινημάτων άνθισε. Οι κοινότητες ενδυναμώθηκαν, κράτησαν την πόλη ζωντανή και γεμάτη ελπίδα. Μέσα στην κρίση, το Μεταξουργείο των χαμηλών ενοικίων έγινε μια πραγματική γειτονιά. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης απεικόνιζαν τη γειτονιά μας ως έναν καμβά δημιουργικότητας, που χαρακτηρίζεται από ζωηρά γκράφιτι, μουσική και δρώμενα στο δρόμο— μια γειτονιά ελεύθερη νοημάτων που έδωσε χώρο σε κατοίκους και παρέες να γεμίσουν τους δρόμους με τα δικά τους νοήματα. Ένας ιστός αλληλέγγυων ανθρωπίνων σχέσεων με παρουσία στο χρόνο και στο χώρο, με ενεργούς κατοίκους, ένα ευαίσθητο οικοσύστημα που αντιστέκεται.

Τα χρόνια που ακολούθησαν την οικονομική κρίση, η αξία των ακινήτων στην Αθήνα μειώθηκε σχεδόν κατά 40%, με την αγορά κατοικίας να παραμένει στάσιμη λόγω των αυστηρών πολιτικών λιτότητας και της υψηλής φορολογίας για τους ιδιοκτήτες κατοικιών. Επιπλέον, οι πλειστηριασμοί ακινήτων από τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ήταν, και συνεχίζουν να είναι, μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική. Σε αυτό το πλαίσιο, επενδυτές ακινήτων (τόσο ντόποι όσο και ξένοι) αγόρασαν φθηνά σπίτια σε δημοφιλή τουριστικά σημεία και τώρα τα νοικιάζουν μέσω Airbnb και αντίστοιχων σχημάτων.

Επιπλέον, η δυνατότητα εξασφάλισης εισοδήματος από πλουσιότερους τουρίστες (το μέσο ετήσιο εισόδημα από τις ενοικιάσεις Airbnb στον Κεραμεικό το 2023 ήταν 16.594 €) έχει αυξήσει τον αριθμό των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων στην περιοχή, η οποία εκτός από την κουλτούρα του “εναλλακτικού” έχει να επιδείξει και την εγγύτητα της στους πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της πόλης. Το αποτέλεσμα είναι μια δραστική άνοδος των τιμών των ενοικίων τα χρόνια που ο τουρισμός επανήλθε μετά την νηνεμία του Covid-19.

Η γοητεία μιας εναλλακτικής κουλτούρας σε γειτονιές όπως ο Κεραμεικός-Μεταξουργείο και τα Εξάρχεια άνοιξε άθελά της την όρεξη στους επενδυτές και δημιούργησε ένα μεγάλο κύμα νέων επισκεπτών τουριστών. Αυτό το κύμα ωφέλησε την τουριστική βιομηχανία και πλατφόρμες όπως το Airbnb εκτοπίζοντας παράλληλα τους ίδιους τους κατοίκους - κυρίως τα κατώτερα και μεσαία κοινωνικοοικονομικά στρώματα. Το ανέβασμα των ενοικίων στις γειτονιές μας, μας αναγκάζει να εγκαταλείψουμε τα σπίτια μας, αναζητώντας καταφύγιο στα περίχωρα της πόλης.

H μετατροπή της Αθήνας σε τουριστικό προορισμό όλο τον χρόνο έχει δημιουργήσει έναν έντονο εξευγενισμό όλου του κέντρου της πόλη. Οι γειτονιές της, αποξενωμένες, αποστειρωμένες, και άχρωμες, σε λίγο δεν θα θυμίζουν σε τίποτα τα ζωντανά κύτταρα που της προσέδιδαν την προηγούμενη γοητεία της. Σημαντικές χρήσεις και επαγγελματικές πιάτσες του κέντρου χάνονται. Η Αθήνα ολοένα και μετατρέπεται σε μονοθεματικό τουριστικό πάρκο, βορά στην λαιμαργία της οικιστικής επένδυσης που βλέπει την κατοικία μόνο ως επενδυτικό προϊόν και καθόλου ως κοινωνικό αγαθό.

Την ίδια στιγμή, εκατοντάδες ακίνητα παραμένουν άδεια, εγκαταλελειμμένα και παρατημένα, ενώ οι κάτοικοι δεν έχουν πια που να μείνουν, να περπατήσουν, να αθληθούν, να συνευρεθούν κοινωνικά και πολιτιστικά. Άλλωστε ενώ το κεφάλαιο συρρέει προς τους αστικούς τουριστικούς προορισμούς, η πολιτεία συντηρεί τις έντονες ανισότητες με την παντελή έλλειψη φροντίδας του δημόσιου χώρου προσφέροντας μόνο σημειακές παρεμβάσεις “πάρκων τσέπης”, φωταγώγησης αρχαιοτήτων και κακοσχεδιασμένων χώρων για παιδιά.

Εμείς, οι κάτοικοι που αναγκαζόμαστε να εγκαταλείψουμε τα σπίτια μας, την γειτονιά μας, τις αναμνήσεις μας, σας προσκαλούμε να συμμετάσχετε στην έκκλησή μας για αλλαγή:

Διατηρούμε την κοινότητά μας: Ας ενωθούμε για να διατηρήσουμε την ουσία της γειτονιάς μας, διασφαλίζοντας ότι θα παραμείνει ένας τόπος όπου οι κάτοικοι μπορούν να ευδοκιμήσουν, κι όχι απλώς ένα ψεύτικο τουριστικό πάρκο.

Υπερασπιζόμαστε τα δικαιώματά μας: Συντονιζόμαστε για να απαιτήσουμε δίκαιες ρυθμίσεις που προστατεύουν τα δικαιώματα των μόνιμων κατοίκων και αναγνωρίζουν το δικαίωμα στη στέγη και τους ελεύθερους χώρους.

Υποστηρίζουμε τα κινήματα πόλης: Στηρίζουμε τα κοινωνικά κινήματα που έχουν μετατρέψει την πόλη μας σε σύμβολο ανθεκτικότητας και αντίστασης. Ας εργαστούμε μαζί να ανακτήσουμε τους δημόσιους χώρους για τις ανάγκες της κοινότητας. Δίνουμε το παρόν σε τοπικές συνελεύσεις και υποστηρίζουμε πολιτικές που βάζουν ως προτεραιότητα τις ανάγκες της κάθε γειτονιάς έναντι των ανεξέλεγκτων εμπορικών συμφερόντων. Ξεκινάμε και σας καλούμε όλους.