Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν μια προσωπικότητα μεγατόνων

Ταπεινός, ακέραιος, ανιδιοτελής, ηγέτης. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, πρωτοπόρος και οραματιστής, άφησε τεράστια παρακαταθήκη στον ελληνισμό – και όχι μόνο- ως ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος. Η μόρφωσή του και το ατσάλινο του χαρακτήρα του τον καθιστούν μέχρι σήμερα έναν από τους μεγαλύτερους Έλληνες της σύγχρονης ιστορίας. 

O Καποδίστριας υπήρξε γόνος επιφανούς ενετικής οικογένειας της κερκυραϊκής αριστοκρατίας, γεγονός που τον όπλισε με τεράστια παιδεία, τη στιγμή που σημαντικό ποσοστό των Ελλήνων ήταν χωρικοί. Η πρόσβαση του σε υψηλό επίπεδο μόρφωσης διαμόρφωσε τον ατσάλινο χαρακτήρα του και τον έκανε να ξεχωρίσει.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας σε νεαρή ηλικία-Συλλογή Ιεράς Μητρόπολης Κέρκυρας, Παξών & Διαποντίων Νήσων

Ο Καποδίστριας, όπως έκαναν και άλλοι νεαροί ευγενείς της εποχής, σπούδασε Ιατρική στην Πάδοβα της Ιταλίας (1794-1797) και μετά το τέλος των σπουδών του επέστρεψε στη γενέτειρά του όπου εξάσκησε το ιατρικό λειτούργημα. Στην Πάδοβα ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με το κίνημα του Διαφωτισμού και διάβασε πολλά φιλοσοφικά κείμενα της εποχής εκείνης, κάτι που τον βοήθησε να αποκτήσει και τεράστια φιλοσοφική παιδεία, μεταξύ άλλων.

Ιδεολογικά ο Καποδίστριας ήταν ένα ιδιότυπο «μείγμα» θα λέγαμε Ορθόδοξου και Διαφωτιστή, πολύ μπροστά για την εποχή εκείνη, αφού σε αντίθεση με τους περισσότερους επιφανείς ανθρώπους της εποχής εκείνης, η Θρησκεία και ο Διαφωτισμός δεν συγκρούονταν στο μυαλό του αν και μεγάλωσε σε μια αυστηρά πατριαρχική και θρησκευόμενη οικογένεια.

Πριν υπάρξει Κυβερνήτης, ο Καποδίστριας ήταν ένας ευρείας φήμης ιατρός και χειρούργος, εντυπωσιάζοντας τους πάντες με τις γνώσεις και τις τεχνικές του. Υπήρξε μάλιστα εμπνευστής και ιδρυτής του Ιατρικού Κολεγίου της Κέρκυρας το 1802, της πρώτης ελληνικής επιστημονικής ιατρικής εταιρείας, που αποτέλεσε συμβουλευτικό όργανο της κυβέρνησης.

Οι ιδιαίτερες ικανότητές του τον οδήγησαν σαν ρωσική αυλή, ως γεωστρατηγικός αναλυτής του ρωσικού στρατού. Ως διπλωμάτης, είχε διάφορες επιτυχίες, αλλά η μεγαλύτερη ήταν όταν εστάλη στην Ελβετία με εντολή του Τσάρου, σε μια περίοδο που οι Ελβετοί ήταν διχασμένοι μεταξύ Ναπολεοντα και Ιερής Συμμαχίας. Εκεί, κατόρθωσε να κρατήσει την Ελβετία εκτός πολέμου, και για τα χρόνια που έμεινε στη χώρα συγκρότησε το Σύνταγμα της νεότερης Ελβετίας, ένα καταπληκτικό δημιούργημα, δημοκρατικό και βασισμένο στην άμεση Δημοκρατία. Ο Καποδίστριας μάλιστα ήταν αυτός που όρισε ως θεμέλιο λίθο της ελβετικής εξωτερικής πολιτικής την ουδετερότητα, κατόρθωμα που τον ανακήρυξε σε εθνικό ευεργέτη και ήρωα της χώρας.

Ιωάννης Καποδίστριας (1814) -Συλλογή του Μουσείου Καποδίστρια

Ως Υπουργός Εξωτερικών του Τσάρου, και χάρη στην επιρροή που ασκούσε στον Τσάρο Αλέξανδρο Α,΄ ο Καποδίστριας προσπάθησε με κάθε αφορμή να υποστηρίξει την ελληνική ανεξαρτησία. Διέσωσε την ελληνική Επανάσταση στο συνέδριο του Λάιμπαχ τον Μάιο του 1821, υπερασπίζοντάς την από τον «αγριεμένο» Μέτερνιχ που είχε βάλει σκοπό να την καταδικάσει πάση θυσία.

Ο Καποδίστριας παραιτήθηκε το 1822 από τη θέση του όταν κατάλαβε ότι ο Τσάρος δεν ήταν διατεθειμένος να παρέμβει υπέρ της Ελλάδας και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Ελβετία, όπου ίδρυσε το Φιλελληνικό Κομιτάτο στη Γενεύη, με τη συμβολή του Εϋνάρδου. Με το Κομιτάτο κατάφερε να χρηματοδοτήσει μια σειρά από φιλελληνικές δραστηριότητες που επηρέασαν σημαντικά την παγκόσμια κοινή γνώμη υπέρ της Ελλάδας.

Η τελευταία πράξη στην πληθωρική του «καριέρα» ήταν όταν εξελέγη από την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας τον Μάρτιο 1827 Κυβερνήτης της Ελευθέρας Ελλάδος. Ο Καποδίστριας έφτασε στη χώρα σε μια περίοδο που η Ελλάδα ήταν ακόμα υπό την κυριαρχία  του Ιμπραήμ, αναλαμβάνοντας να κυβερνήσει ένα κράτος που παρέμεινε στην ουσία  τουρκοκρατούμενο για οκτώ ακόμη μήνες.

Ως Κυβερνήτης της Ελλάδος, είναι αυτός που πρώτος δημιουργεί Κράτος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανιδιοτέλειας και της τεράστιας προσωπικότητάς του είναι το γεγονός πως αποποιήθηκε τον μισθό του, μιας και θεωρούσε ντροπή όταν έχεις προσωπική περιουσία και μπορείς να ζήσεις, να πάρεις έστω και ένα φοίνικα (το νόμισμα που εισήγαγε) από το δημόσιο ταμείο.

«Εφ’ όσον τα ιδιαίτερα εισοδήματά μου αρκούν διά να ζήσω, αρνούμαι να εγγίσω μέχρι και του οβολού τα δημόσια χρήματα, ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων και ανθρώπων βυθισμένων εις εσχάτην πενίαν», είχε δηλώσει τότε.

Ως Κυβερνήτης του Ελληνικού Κράτους, ο Καποδίστριας απαίτησε και πέτυχε να επεκταθούν τα σύνορα της Ελλάδας προς τον Βορά, στέλνοντας στρατεύματα και προωθώντας τα σύνορά της βορειότερα από εκείνα που είχαν οριστεί μέχρι τότε, φέρνοντας τις Μεγάλες Δυνάμεις προ τετελεσμένων γεγονότων. Την ίδια στιγμή, είναι αυτός που θα ιδρύσει στην Ελλάδα το εκπαιδευτικό σύστημα, πανεπιστήμια και σχολεία, ενώ έδειξε από την αρχή ιδιαίτερο και συντονισμένο ενδιαφέρον για την υγειονομική οργάνωση της νεοσύστατης Ελληνικής Πολιτείας και την εν γένει νοσηλευτική πολιτική.

Είναι ξεκάθαρο ότι ο Καποδίστριας σκόπευε να μεταβάλει την Ελλάδα σε ένα σοβαρό κράτος ευρωπαϊκού τύπου, γεγονός που τον έφερε αντιμέτωπο με ξένα, αλλά και-κυρίως- εγχώρια συμφέροντα. Δε δίστασε ούτε στιγμή να συγκρουστεί με τις παραδοσιακές δυνάμεις της χώρας πολεμώντας σφόδρα, με προσωπικό κόστος τελικά, τις συντεχνιακές αντιλήψεις, τις εστίες διαφθοράς και τις πελατειακές λογικές.  

«Εάν οι Μαυρομιχαλαίοι θέλουν να με δολοφονήσουν, ας με δολοφονήσουν. Τόσο το χειρότερον δι’ αυτούς. Θα έλθη κάποτε η μέρα κατά την οποίαν οι Έλληνες θα εννοήσουν την σημασίαν της θυσίας μου», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά για την κόντρα του με τη μανιάτικη οικογένεια.

Χαράματα Κυριακής 27 Σεπτεμβρίου του 1831 και ενώ μεταβαίνει στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνος στο Ναύπλιο για να παρακολουθήσει τον όρθρο και τη θεία λειτουργία, συναντά τους Γεώργιο και Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη, οι οποίοι στέκονται δεξιά και αριστερά της εισόδου του ιερού ναού. Λίγα λεπτά αργότερα, ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης τον αρπάζει από το χέρι και τον πυροβολεί στο κεφάλι. Ταυτόχρονα, ο νεαρός Γιώργης τον μαχαιρώνει στα δεξιά της βουβωνικής χώρας.

Για το τραγικό τέλος του Καποδίστρια ο Γκαίτε θα πει: «Από σήμερα παύω να είμαι φιλέλληνας».