Η τεχνητή νοημοσύνη φτιάχνει έργα τέχνης κι ο κόσμος (πάλι) διχάζεται

Γιατί ζωγραφίζει η τεχνητή νοημοσύνη; Καλλιτέχνες δεν έχουμε; Πού έμαθε ο αλγόριθμος τι είναι τέχνη; Αν το έργο που θα μου φτιάξει είναι βασισμένο στο έργο κάποιου που είδε στο ίντερνετ, αυτό δεν είναι κλεψιά; Τι θα απογίνει η ανθρωπότητα αν μας πάρουν τα κομπιούτερς, μαζί με τις δουλειές, και την καλλιτεχνική μας έκφραση;

Έχει πολύ ενδιαφέρον να παρακολουθείς, παράλληλα με την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, και τις συζητήσεις που ανοίγουν κάθε φορά που κάποιος τολμά να ποστάρει την φωτογραφία ενός έργου που ζήτησε από την τεχνητή νοημοσύνη να του φτιάξει. Αν αυτό το έργο φτάσει και να βραβευτεί σε επίσημη διοργάνωση, όπως συνέβη το περασμένο φθινόπωρο στο Κολοράντο ποιος είδε τους επικριτές του ΑΙ Art και δεν τους φοβήθηκε.

Δεν είναι, βέβαια, και πολύ καινούριο αυτό: Και η εφεύρεση της φωτογραφίας είχε φρικάρει κόσμο τον 19ο αιώνα, κάνοντας ακόμα και την αυτού μεγαλειότητα τον Σαρλ Μπωντλαίρ να την αποκαλέσει «τον πιο θανάσιμο εχθρό της τέχνης». Δυο αιώνες και πολλούς καυγάδες αργότερα, έχουμε την νηφαλιότητα να θεωρούμε την φωτογραφία μία ακόμα μορφή τέχνης. Για το AI Art μπορεί να χρειαστούμε λιγότερο –αλλά μην πάρεις και όρκο.

Να τα πάρουμε λίγο από την αρχή; Τι είναι το AI Art;

Έργα τέχνης που παράγει η τεχνητή νοημοσύνη, βασισμένη στις γραπτές οδηγίες που θα τις δώσεις. Μπορείς ας πούμε να γράψεις κάτι εξαιρετικά απλό, του τύπου «γυναίκα σε λιβάδι έξω από αγροτόσπιτο την άνοιξη», ή κάτι σουρεαλιστικά περίπλοκο, πχ «παρέλαση ελεφάντων σε κέντρο μεγαλούπολης, μετά την καταστροφή». Αυτό το τελευταίο εμείς το δοκιμάσαμε και με την έξτρα οδηγία «…όπως θα τους ζωγράφιζε ο Ρέμπραντ» και το αποτέλεσμα που πήραμε από το Midjourney ήταν αυτό:

Κι αυτή ήταν η απάντηση της τεχνητής νοημοσύνης όταν τη ρωτήσαμε για «το Θέατρο του Σάμπαθ, του Φίλιπ Ροθ, όπως θα το έφτιαχνε ο Πολ Γκογκέν»:

Μπορώ να το δοκιμάσω κι εγώ;

Μπορείς, ναι, κάποια από τα πιο γνωστά προγράμματα AI Art είναι δωρεάν για μέχρι έναν συγκεκριμένο αριθμό έργων. Στο Midjourney, ας πούμε, που ήταν αυτό που κέρδισε και το προαναφερθέν βραβείο στις ΗΠΑ, έχεις δωρεάν 25 prompts, που σημαίνει 25 «οδηγίες» να δώσεις στον αλγόριθμο για να φτιάξει ισάριθμα έργα. Αυτό γίνεται μέσω του Discord, αν δεν ξέρεις τι είναι αυτό μην σε μπερδέψουμε κι άλλο, απλά κάνεις κλικ εδώ ορίζεις ένα όνομα χρήστη, μπαίνεις σε ένα από τα δωμάτια που θα δεις να λένε #newbies και πληκτρολογείς /imagine prompt: και μετά ό,τι βάλει ο νους σου (στα αγγλικά ε, δεν μιλάει ακόμα ελληνικά το botάκι).

Άλλα γνωστά προγράμματα με τα οποία μπορείς να πειραματιστείς δωρεάν είναι το Starryai, το NightCafe, το Craiyon και το Stable Diffusion.

Πλάκα έχει, γιατί μαλώνουμε τότε;

Για το πώς έμαθε, ή πιο σωστά πώς έμαθαν οι προγραμματιστές της την τεχνητή νοημοσύνη να φτιάχνει τέχνη: Τροφοδοτώντας την με δισεκατομμύρια εικόνες από βάσεις δεδομένων που υπήρχαν ήδη στο ίντερνετ, και τις αντίστοιχες περιγραφές τους σε κείμενο. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως, ανάμεσα στους Ρέμπραντ και τους Γκογκέν των παραδειγμάτων μας, έχει δει –και ενίοτε βασιστεί επάνω σε– έργα καλλιτεχνών που βγάζουν σήμερα τα προς το ζην από την δουλειά τους, την οποία αναρτούν και online.

Αν τώρα εσύ σκέφτεσαι ότι παρθενογένεση στην τέχνη δεν υπάρχει, και όλοι ξέρουμε τι είναι τέχνη ακριβώς επειδή εκτεθήκαμε με τον ίδιο τρόπο σε δισεκατομμύρια έργα τέχνης από τη στιγμή που γεννηθήκαμε και για όλη μας τη ζωή, άδικο δεν έχεις.

Οι επικριτές του AI Art ωστόσο υποστηρίζουν πως, από τη στιγμή που η τεχνητή νοημοσύνη δεν έχει τα μέσα, την συνείδηση ή την ανάγκη καλλιτεχνικής δημιουργίας, αυτό που φτιάχνει δεν είναι τελικά ένα έργο τέχνης, αλλά ένα συνονθύλευμα εικόνων που βλέπει στο ίντερνετ. «Δεν είναι ότι βλέπει τέχνη και φτιάχνει τη δική της. Είναι ότι παίρνει κομμάτια από τη δουλειά όλων μας και τα αναμιγνύει σε κάτι άλλο» λέει η εικονογράφος Anoosha Syed στον Guardian. 

Δεν συμφωνούν, βέβαια, όλοι με αυτό. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η εικαστικός Κυριακή Γονή στην Καθημερινή, «σίγουρα είναι εντυπωσιακό αυτό που συμβαίνει τώρα με την παραγωγή εικόνας, αλλά δεν ενστερνίζομαι την άποψη ότι η μηχανή θα επισκιάσει ή θα ακυρώσει τον καλλιτέχνη. Η τέχνη και οι καλλιτέχνες εξελίσσονται, επαναπροσδιορίζονται και προσαρμόζονται […] Στο μέλλον πιο πολύ βλέπω μια σχέση συνεργασίας μεταξύ τους».

Αντίστοιχη ήταν άλλωστε και η κουβέντα που είχε γίνει τον περασμένο αιώνα (ψαρωτικό δεν ακούγεται αυτό;) με το Photoshop και άλλα προγράμματα επεξεργασίας εικόνας που επικρίθηκαν για την ευκολία και την ταχύτητα με την οποία η τεχνολογία θα αντικαταστήσει τον ανθρώπινο μόχθο ή, θου κύριε, την ίδια την ανθρώπινη έμπνευση. Ελάχιστοι είναι σήμερα οι πάλαι ποτέ επικριτές τους που δεν τα χρησιμοποιούν.

Όπως σοφά μας δίδαξε το Black Mirror, και χαρακτηριστικά δήλωσε ο Jason M. Allen, ο καλλιτέχνης που πήρε το βραβείο στο Colorado State Fair για έργο που έφτιαξε με το Midjourney, «δεν θα έπρεπε να καταδικάζουμε την τεχνολογία. Η ηθική δεν είναι ζήτημα της τεχνολογίας. Των ανθρώπων είναι».