Τα Φτηνά τσιγάρα επιστρέφουν στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής

Η πασίγνωστη ταινία του Ρένου Χαραλαμπίδη Φτηνά τσιγάρα, μια ταινία-ωδή στην καλοκαιρινή άδεια Αθήνα, μετατράπηκε σε μιούζικαλ σε μουσική Παναγιώτη Καλαντζόπουλου, λιμπρέτο Πέτρου Βουνισέα και σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Ρήγου, γεμίζοντας την Εναλλακτική Σκηνή φθαρμένες τηλεκάρτες, γόπες, τυχαίες συναντήσεις, φιλιά που δεν βρήκαν τον δρόμο τους και υπέροχα τραγούδια για ανεκπλήρωτους έρωτες και συλλέκτες στιγμών.

Στο μιούζικαλ Φτηνά τσιγάρα, ο συνθέτης Παναγιώτης Καλαντζόπουλος προσθέτει 18 νέα τραγούδια και παρλάτες στην αρχική παρτιτούρα της ταινίας ενώ η ατμοσφαιρική σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Ρήγου αποδίδει τον αισθησιακό πυρήνα αυτής της sui generis ταινίας περιπλάνησης με στοιχεία φιλμ νουάρ μέσω μιας δεξιοτεχνικής χρήσης του χώρου, που συμπυκνώνει τις τοποθεσίες του πρωτότυπου σεναρίου γύρω από ένα πολυμορφικό, παραισθησιογόνο lounge.

Καθοριστική για το εγχείρημα, η ζωντανή παρουσία του σκηνοθέτη-σεναριογράφου της ταινίας Ρένου Χαραλαμπίδη στον ρόλο τού επί σκηνής αφηγητή συμπυκνώνει το αισθητικό επιχείρημα μιας παράστασης που διεξάγεται εν είδει «φλας μπακ» ανάμεσα σε δύο χρονικές ζώνες: Ο κεντρικός χαρακτήρας του αθηναϊκού flâneur (που ενσάρκωνε ο Χαραλαμπίδης στην πρωτότυπη ταινία) μοιράζεται εδώ ανάμεσα στον παροντικό και τον παρελθοντικό εαυτό του, ρίχνοντας ένα βλέμμα νοσταλγικό αλλά και κριτικό στην καθοριστική, για τον ήρωα και για την πόλη, μετάβαση τόσο από τη νωχελική μετεφηβεία στην ωριμότητα όσο και από τον 20ό στον 21ο αιώνα.

«Η ζωή ξέρει κι εγώ την εμπιστεύομαι. Είμαι από αυτούς που πάντα κάπνιζαν φθηνά τσιγάρα…»

Αύγουστος 1999. Γυρισμένη μέσα σε είκοσι τρεις ημέρες του Αυγούστου του 1999 με φόντο την έρημη Αθήνα, η δεύτερη κινηματογραφική ταινία του Ρένου Χαραλαμπίδη Φτηνά τσιγάρα φέρνει στο μυαλό έναν τζαζ αυτοσχεδιασμό. Ο Ρένος Χαραλαμπίδης έγραψε το σενάριο της ταινίας καθώς ταξίδευε, εμπνευσμένος από τη συνάντησή του με τον μπιτ συγγραφέα Πωλ Μπόουλς, τις πλαστικές σακούλες με τα χρυσόψαρα που απλώνονταν σαν γιρλάντες στις λαϊκές αγορές της Ταγγέρης και τις ταινίες του Τζιμ Τζάρμους. Οι ήρωές του ερωτεύονται, βρίζουν, φιλοσοφούν, διεκδικούν τον ρομαντισμό και ικανοποιούνται με τα ελάχιστα, καπνίζοντας πάντα φτηνά τσιγάρα. Η ταινία, ένας φόρος τιμής στο κέντρο της Αθήνας και στον ανεκπλήρωτο έρωτα, σημάδεψε την έναρξη της δεκαετίας του 2000 χάρη στον αστικό ρομαντισμό και τη νυχτερινή, νεανική της αισθητική.

Μια ταινία «ανδρικού ρομαντισμού», σύμφωνα με τον συνθέτη Παναγιώτη Καλαντζόπουλο, τα Φτηνά τσιγάρα προβλήθηκαν σε άδειες αίθουσες από το φθινόπωρο του 2000 στον κινηματογράφο «Απόλλων» στην οδό Σταδίου, λαμβάνοντας κυρίως κακές κριτικές. «Τα Φτηνά τσιγάρα, που μου δίνουν όλες αυτές τις πολύ μεγάλες χαρές, είναι η ταινία μου που μου έχει δώσει και τις μεγαλύτερες θλίψεις. Έχασα την πίστη μου. Με συνέτριψε όλο αυτό. Τι να κάνεις δηλαδή όταν προβάλλεις μια ταινία και πάει άπατη; Έπεσα, μου κόπηκαν τα φτερά. Σκέφτηκα ότι η ταινία ήταν ένα προσωπικό μου καπρίτσιο, μία προσωπική μου τρέλα. Και ότι απέτυχα στους στόχους μου», λέει ο σκηνοθέτης της ταινίας Ρένος Χαραλαμπίδης. Ωστόσο, η ταινία δεν είχε πει την τελευταία της λέξη. Έπρεπε να περάσουν αρκετά χρόνια από την παταγώδη εμπορική αποτυχία της ώστε να κερδίσει σταδιακά ένα μεγαλύτερο κοινό, αρχικά χάρη στο βίντεο και κατόπιν στο διαδίκτυο. «Έρχονταν στο δρόμο», θυμάται ο Ρένος Χαραλαμπίδης, «έχοντας δει την ταινία προφανώς από βιντεοκλάμπ και μου μιλούσαν. Και με το YouTube το όλο πράγμα εκτινάχτηκε!». Τα Φτηνά τσιγάρα πλέον μετρούν εκατομμύρια views και αποθεώνονται, κάθε προβολή τους σε θερινό σινεμά δημιουργεί το αδιαχώρητο, ενώ οι ατάκες τους έγιναν κλασικές και συνθήματα στους τοίχους: «Η ζωή ξέρει. Κι εγώ την εμπιστεύομαι». Ξεχωριστή θέση απέκτησε στις δισκοθήκες και το εξαιρετικό σάουντρακ που συνέθεσε ο Παναγιώτης Καλαντζόπουλος με τα υπέροχα τραγούδια «Summertime in Prague» και «Λευκό μου γιασεμί» ερμηνευμένα από την Έλλη Πασπαλά. Τα Φτηνά τσιγάρα μοιάζουν πλέον σαν ένα αποχαιρετιστήριο άσμα σε μια Αθήνα που δεν υπάρχει πια και αποτελεί σημαντικό δείγμα γραφής ενός ιδιαίτερου δημιουργού.

«Είμαι συλλέκτης. Μαζεύω το πιο σκληρό και άγριο πράγμα του κόσμου: στιγμές.»

Φεβρουάριος 2022. Είκοσι δύο καλοκαίρια μετά, η ταινία Φτηνά τσιγάρα μετατρέπεται σε μιούζικαλ και ζωντανεύει στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. «Τα Φτηνά τσιγάρα, που συνεχίζουν τη συνάντησή τους με τις νέες γενιές, τώρα διασταυρώνονται με την πολυσύνθετη τέχνη του μουσικού θεάτρου, σε μια παράσταση που κρατάει ακέραιο τον καλλιτεχνικό πυρήνα της ταινίας. Η τιμή τού να εμπνέει δημιουργικά μια ταινία μου καταξιωμένους καλλιτέχνες άλλων τεχνών γίνεται ακόμα μεγαλύτερη αναλογιζόμενος το καλλιτεχνικό κύρος του οργανισμού αλλά και το ότι για πρώτη φορά ταινία του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου διασκευάζεται για την Εθνική Λυρική Σκηνή. Στο προσωπικό μου σύμπαν η μεταφορά του φιλμ στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ ταυτίζεται με το θαύμα της αρχής. Σαν μια απροσδόκητη καλλιτεχνική γέννηση. Εξάλλου η μεγαλύτερη χαρά στη ζωή είναι να αρχίζεις», σημειώνει ο Ρένος Χαραλαμπίδης.

Καθοριστική για το εγχείρημα, η ζωντανή παρουσία του σκηνοθέτη-σεναριογράφου της ταινίας Ρένου Χαραλαμπίδη στον ρόλο τού επί σκηνής αφηγητή συμπυκνώνει το αισθητικό στίγμα μιας παράστασης που διεξάγεται εν είδει «φλας μπακ» ανάμεσα σε δύο χρονικές ζώνες: Ο κεντρικός χαρακτήρας του αθηναϊκού flâneur (που ενσάρκωνε ο Χαραλαμπίδης στην πρωτότυπη ταινία) μοιράζεται εδώ ανάμεσα στον παροντικό και τον παρελθοντικό εαυτό του, ρίχνοντας ένα βλέμμα νοσταλγικό αλλά και κριτικό στην καθοριστική, για τον ήρωα και για την πόλη, μετάβαση τόσο από τη νωχελική μετεφηβεία στην ωριμότητα όσο και από τον 20ό στον 21ο αιώνα.

Στη μουσικοθεατρική προσαρμογή των Φτηνών τσιγάρων, ο συνθέτης Παναγιώτης Καλαντζόπουλος έδωσε προνομιακή θέση στα τραγούδια και τη μουσική από την κινηματογραφική ταινία. «Είναι μια απόπειρα μεταφοράς στο θέατρο του απόλυτου ρομαντισμού στα τέλη του προηγούμενου αιώνα στην Αθήνα. Ένας ύμνος στην Αθήνα που έφυγε, με μάτι σημερινό. Η εποχή του ’90, η απομόνωση της νύχτας και η δύναμη της βωμολοχίας στο μουσικό θέατρο», σημειώνει ο ίδιος. Ως προς την υλοποίηση της τελικής παρτιτούρας, η αυτοσχεδιαστική ικανότητα των μουσικών που συμμετέχουν στην παραγωγή είχε κεντρική θέση. «Οι ιδέες των μουσικών, ο αυτοσχεδιασμός, το πάρε δώσε είναι το ωραιότερο κομμάτι της πρόβας, πόσο μάλλον που εδώ όλοι οι μουσικοί είναι ένας κι ένας: Σταύρος Λάντσιας, Ανδρέας Πολυζωγόπουλος, Χρήστος Ραφαηλίδης, Γιώργος Παλαμιώτης, Θανάσης Τσακιράκης, Χρήστος Βίγκος… Dream team».

Ο συγγραφέας Πέτρος Βουνισέας υπογράφει το λιμπρέτο του νέου μιούζικαλ. Στη διασκευή του, οι ατάκες και οι αυθεντικοί χαρακτήρες της ταινίας έχουν μείνει ανέπαφοι. «Τα Φτηνά τσιγάρα, αυτό το έξοχο κείμενο, στάθηκε μπροστά μου ολοζώντανο με τον πόθο να χορέψει και να τραγουδήσει χάρη στη θέληση του Παναγιώτη Καλαντζόπουλου και την εμπιστοσύνη του Ρένου Χαραλαμπίδη. Κείμενο συναρπαστικό, αστείο, αληθινό. Βαθύ, σαν θάλασσα με αστερίες που υποδηλώνουν τη συσχέτιση με το απέραντο του ουρανού και το απέραντο του νου, με ψάρια κλόουν που σε κάνουν να χαμογελάς αλλά και με καρχαρίες που σου θυμίζουν ότι είσαι σάρκα και αίμα. Πώς βουτάς σε αυτή τη θάλασσα; Δεν χρειάζεσαι πολλά. Μολύβι για να φτάσεις βαθιά, μελάνι για να μπερδέψεις τις αμφιβολίες που καραδοκούν και το φως μιας οθόνης που σου δείχνει το απύθμενο και το απίθανο. Και μετά, όταν πλέον θα έχεις αναδυθεί, το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να βάλεις γύρω από τη φωτιά που άναψε μέσα σου τους εαυτούς σου και να τους διηγηθείς όσα είδες και όσα φαντάστηκες ότι είδες… Είναι βαθιά αυτή η θάλασσα. Γιατί είναι η θάλασσα του καθενός μας. Γι’ αυτό τα τραγούδια που φτιάξαμε μαζί με τον Παναγιώτη Καλαντζόπουλο για να την ταξιδέψουμε χτίστηκαν σαν υποβρύχια που ευελπιστούν να αντέξουν την πίεση της αβύσσου που κρύβουμε μέσα μας, φτιάχτηκαν σαν βαθυσκάφη που επιθυμούν να φτάσουν στο ανεξερεύνητο της κάθε ψυχής. Μακάρι να το καταφέρουν».

Τη σκηνοθεσία, την κινησιολογία και το σκηνικό υπογράφει ο Διευθυντής του Μπαλέτου της ΕΛΣ Κωνσταντίνος Ρήγος, ο οποίος επιστρέφει στην Εναλλακτική Σκηνή πέντε χρόνια μετά τη σαρωτική επιτυχία του μιούζικαλ Ερωτόκριτος. «Σαν μια τζούρα τσιγάρου, η ταινία ανάβει και σβήνει και μαζί της ανάβουν και σβήνουν πρόσωπα, αισθήσεις, συμβάντα. Ένας μικρός νυχτερινός περίπατος σε μια μεγάλη πόλη γίνεται η αφορμή για μια ταινία-σύμβολο λίγο πριν το πέρασμα στον 21ο αιώνα. Χαρακτήρες θεατρικοί αλλά και κινηματογραφικοί θα συναντηθούν σε αυτό το group therapy lounge μιούζικαλ με σκοπό να αναμετρηθούν με τις αγωνίες τους αλλά και τις απόψεις για τη ζωή, τις σχέσεις και το αύριο. Η παράσταση, χωρισμένη σε τριάντα τέσσερις σκηνές και δύο επίπεδα, ξεκινά στο μέλλον. Είκοσι δύο χρόνια μετά, όταν ο Νίκος, ήρωας της ταινίας, πλέον ζει στην κάψουλα της μνήμης του (εκεί όπου τα πράγματα μοιάζουν απλά, αλλά δεν είναι και τόσο), θα αναμετρηθεί με τον νεότερο διαφορετικό εαυτό του, θα ξανασυναντήσει τη Σοφία και η διαδρομή θα ξεκινήσει από την αρχή. Οι υπόλοιποι ήρωες θα ζωντανέψουν σαν σε μια παρτίδα σκάκι και θα αναμετρηθούν με τους εαυτούς τους, τους απέναντι αλλά και τη συλλογική μας μνήμη πάνω στην ταινία. Οι εμβληματικές φράσεις της ταινίας θα εξελιχθούν στα δεκαεννιά τραγούδια της παράστασης και θα λειτουργήσουν σαν όχημα στοχασμού, αναζήτησης αλλά και χιουμοριστικής διάθεσης εξελίσσοντας τους χαρακτήρες και προσθέτοντάς τους τον προβληματισμό του σήμερα», σημειώνει ο Κωνσταντίνος Ρήγος.

«Όταν έχω αυτόν τον ξαφνικό πόθο να πετάξω, και δεν έχω πού να πετάξω, κρύβομαι στη συλλογή μου. Γεμάτη καφέδες, μποξέρ, χορευτές. Τυχαία αγγίγματα, βρισιές. Τρυφερούς παρανόμους, στοές, συναντήσεις, κραυγές. Σιωπές, χωρισμούς, λόγια, λόγια, λόγια.»

Δεκέμβριος 2022.  Η εξαιρετικά επιτυχημένη παραγωγή της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ ανανεώνει το ραντεβού της με το κοινό για ένα νέο κύκλο παραστάσεων μετά από μια σειρά sold-out παραστάσεων που ενθουσίασαν το κοινό.  

Τα κοστούμια υπογράφει ο σχεδιαστής μόδας Απόστολος Μητρόπουλος και τους φωτισμούς ο Περικλής Μαθιέλλης.

Τους ρόλους ερμηνεύει ένα πολυσυλλεκτικό καστ ταλαντούχων ηθοποιών-τραγουδιστών με πείρα σε ολόκληρο το ευρύ φάσμα του χώρου του θεάματος: Τάκης Βαμβακίδης, Αθηνά Βρούβα, Πάρις Θωμόπουλος, Idra Kayne, Σοφία Κουρτίδου, Νίκος Λεκάκης, Κωνσταντίνος Μπιμπής, Δημήτρης Ναλμπάντης, Χριστίνα Στεφανίδη, Ρένος Χαραλαμπίδης και Αλέξανδρος Ψυχράμης, συνοδευόμενοι από ένα σύνολο κορυφαίων μουσικών: Σταύρος Λάντσιας (πιάνο), Ανδρέας Πολυζωγόπουλος (τρομπέτα), Χρήστος Ραφαηλίδης (βιμπράφωνο), Γιώργος Παλαμιώτης (ηλεκτρικό μπάσο), Θανάσης Τσακιράκης / Χρήστος Βίγκος (ντραμς, κρουστά), Παναγιώτης Καλαντζόπουλος (κιθάρες, γιουκαλίλι).