Παλαιολιθική δίαιτα: Να φάω όπως οι πρόγονοί μου;

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Το ότι ζούμε στην εποχή της… δίαιτας είναι κάτι παραπάνω από εμφανές. Κάθε λίγο και λιγάκι ένα νέο διατροφικό μοντέλο μας χτυπά την πόρτα υποστηρίζοντας ότι έχει τα μέγιστα οφέλη για την υγεία και για την προσπάθεια απώλειας βάρους. Ένα τέτοιο μοντέλο είναι και η παλαιολιθική δίαιτα ή, όπως είναι ευρέως γνωστή, paleo diet.

Επιστροφή στα… σπήλαια
Ναι, καλά καταλάβατε. Όπως δηλώνει το όνομά της η παλαιολιθική δίαιτα αφορά τη διατροφή των προγόνων μας. Πρωτοεμφανίστηκε τη δεκαετία του ’70, όμως έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής τα τελευταία χρόνια με την κυκλοφορία καινούργιων βιβλίων, την υποστήριξή της από την μέθοδο CrossFit και τη διαφήμισή της από αρκετούς celebrities. Τι περιλαμβάνει ακριβώς;

«Έχουν κυκλοφορήσει πολλές εκδοχές της αλλά ο βασικός κανόνας που διέπει όλες τις παραλλαγές είναι το δόγμα πως οι άνθρωποι θα πρέπει να τρεφόμαστε με ότι ακριβώς τρέφονταν οι πρόγονοι μας την Παλαιολιθική περίοδο, πριν δηλαδή την ανάπτυξη της γεωργίας. Αυτό σημαίνει ότι σύμφωνα με την paleo diet πρέπει να καταναλώνουμε κρέας, ψάρι, φρούτα, ξηρούς καρπούς και χόρτα ενώ αποκλείονται από τη διατροφή μας μεγάλες ομάδες τροφίμων όπως δημητριακά, όσπρια και γαλακτοκομικά», αναφέρει σχετικά η κ. Αμαλία Φιλίππου, Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος και Επιστημονική Συνεργάτης του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου.

Όσον αφορά τις μερίδες ή τις αναλογίες, αυτές δεν ορίζονται από τους δημιουργούς της, αλλά γενικά θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι μια πρωτεϊνική δίαιτα, δηλαδή πλούσια σε πρωτεΐνες και χαμηλή σε υδατάνθρακες.

Έτσι, ενδεικτικά, ένα ημερήσιο πλάνο παλαιολιθικής δίαιτας μπορεί να περιλαμβάνει για πρωινό μια κούπα καφέ ή ένα ρόφημα βοτάνων, για δεκατιανό μια κούπα φρέσκα φρούτα, για μεσημεριανό στήθος κοτόπουλο με πράσινη σαλάτα και βραδινό μια τονοσαλάτα.

Υπάρχουν οφέλη;

Ωραία όλα τα παραπάνω και αρκετά ενδιαφέροντα, όμως τι αποκομίζουμε ακολουθώντας το διαιτολόγιο του… Κόναν; «Θα μπορούσαμε να δεχτούμε πως μέσα από τις προτάσεις τις παλαιολιθικής δίαιτας θα μπορούσαμε δυνητικά να έχουμε κάποια οφέλη, όπως για παράδειγμα αυξημένη κατανάλωση φρούτων και φρέσκων λαχανικών που μας παρέχουν πλήθος αντιοξειδωτικών και φυτικές ίνες. Ομοίως ισχύει και για την κατανάλωση ξηρών καρπών», απαντά η κ. Φιλίππου και προσθέτει:

«Συχνά αναφέρεται πως οι πιστοί της paleo diet προτιμούν να καταναλώνουν κρέας ελευθέρας βοσκής (όπως άλλωστε και οι κυνηγοί πρόγονοί μας) και αυτό αποτελεί μια πολύ καλή πτυχή της δίαιτας καθώς είναι επιστημονικά πλέον αποδεδειγμένο ότι τα ζώα ελευθέρας βοσκής έχουν πολύ υψηλότερη περιεκτικότητα σε ωμέγα 3 λιπαρά οξέα σε σχέση με τα ζώα κτηνοτροφίων. Τέλος, δε θα πρέπει να παραλείψουμε ότι έχοντας ως βασική αρχή την αποφυγή επεξεργασμένων προϊόντων, βγάζουμε από τη διατροφή μας πολλά επιβλαβή τρόφιμα όπως αλλαντικά, συσκευασμένα αρτοποιήματα, τσιπς κτλ, ελαχιστοποιώντας την πρόσληψη των βλαβερών trans λιπαρών οξέων αλλά και των συντηρητικών που συχνά χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία τροφίμων».

Υπάρχουν έρευνες που να στηρίζουν την αποτελεσματικότητά της; Ναι. Θα μπορούσαμε να στηριχτούμε εξολοκλήρου σε αυτές; Όχι. Όπως επισημαίνει η κ. Φιλίππου οι μέχρι στιγμής έρευνες που έχουν γίνει είναι μικρής έκτασης και αφορούν την αποτελεσματικότητά της σε διαβητικούς ασθενείς (δείτε τις στο τέλος του κειμένου). Όμως, όπως θεωρεί η ίδια, οι επιπτώσεις της δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς και σε βάθος χρόνου και θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί σε όλη αυτήν την παραφιλολογία που συνοδεύει την μόδα της παλαιολιθικής διατροφής.

Να την δοκιμάσω;
«Η Παλαιολιθική δίαιτα είναι μια δίαιτα που άκμασε πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια και θεωρώ πως θα πρέπει να την αφήσουμε στο παρελθόν όπου και ανήκει. Μια διατροφή που βασίζεται στο δόγμα ότι ο ανθρώπινος οργανισμός έχει μείνει ανεπηρέαστος από την εξέλιξη και τις σημαντικές αλλαγές στο περιβάλλον και τις διατροφικές του συνήθειες είναι προφανές ότι δεν θα μπορούσε να καλύπτει το σύγχρονο άνθρωπο», λέει χαρακτηριστικά. Τι θα πρέπει να προσέξετε αν αποφασίσετε να την ακολουθήσετε; Πρώτο και κυριότερο, την ανεπάρκεια σε θρεπτικά συστατικά, αφού η παλαιολιθική διατροφή αποκλείει αρκετές ομάδες τροφίμων.

«Θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε πως μια δίαιτα με τόσες στερήσεις και τόσο περιορισμένες επιλογές τροφίμων μπορεί να οδηγήσει σε υπερφαγίες των επιτρεπόμενων ομάδων τροφίμων - μεγάλες μερίδες κρέατος, υπερβολική κατανάλωση ξηρών καρπών κτλ,- με αποτέλεσμα συχνά να φτάνουμε σε σημείο η paleo diet να οδηγεί σε αύξηση και όχι μείωση βάρους. Σε κάθε περίπτωση αξίζει να σημειωθεί πως όλοι οι επίσημοι φορείς συνιστούν δίαιτες με ισορροπημένες αναλογίες μακροθρεπτικών συστατικών με ποικιλία τροφίμων», προσθέτει.

Τέλος, όσον αφορά τις ομάδες ατόμων που θα πρέπει να την αποφύγουν αυτές είναι τα παιδιά ή οι έφηβοι στην ανάπτυξη, καθώς και γυναίκες την περίοδο της εγκυμοσύνης και του θηλασμού. Επίσης, αν πάσχετε από κάποιο χρόνιο νόσημα καλό είναι να συμβουλευτούν το γιατρό ή το διαιτολόγο σας πριν ακολουθήσετε μια τέτοια διατροφή.

Μελέτες:

1. A Palaeolithic diet improves glucose tolerance more than a Mediterranean-like diet in individuals with ischaemicheart disease.
Lindeberg S1, Jönsson T, Granfeldt Y, Borgstrand E, Soffman J, Sjöström K, Ahrén B.
Diabetologia. 2007 Sep;50(9):1795-807. Epub 2007 Jun 22.
PMID: 17583796 [PubMed - indexed for MEDLINE]

2. Beneficial effects of a Paleolithic diet on cardiovascular risk factors in type 2 diabetes: a randomized cross-over pilot study.
Jönsson T1, Granfeldt Y, Ahrén B, Branell UC, Pålsson G, Hansson A, Söderström M, Lindeberg S.
Cardiovasc Diabetol. 2009 Jul 16;8:35. doi: 10.1186/1475-2840-8-35.
PMID: 19604407 [PubMed - indexed for MEDLINE] PMCID: PMC2724493

3. Subjective satiety and other experiences of a Paleolithic diet compared to a diabetes diet in patients with type 2 diabetes.
Jönsson T1, Granfeldt Y, Lindeberg S, Hallberg AC.
Nutr J. 2013 Jul 29;12:105. doi: 10.1186/1475-2891-12-105.
PMID: 23890471 [PubMed - indexed for MEDLINE] PMCID: PMC3727993

Σε υγιείς πληθυσμούς πολύ περιορισμένες μελέτες με πολύ μικρό αριθμό δείγματος. Ενδεικτικά:
A Palaeolithic-type diet causes strong tissue-specific effects on ectopic fat deposition in obese postmenopausal women.
Ryberg M1, Sandberg S, Mellberg C, Stegle O, Lindahl B, Larsson C, Hauksson J, Olsson T.
J Intern Med. 2013 Jul;274(1):67-76. doi: 10.1111/joim.12048. Epub 2013 Mar 11.
PMID: 23414424 [PubMed - indexed for MEDLINE]

Metabolic and physiologic improvements from consuming a paleolithic, hunter-gatherer type diet.
Frassetto LA1, Schloetter M, Mietus-Synder M, Morris RC Jr, Sebastian A.
Eur J Clin Nutr. 2009 Aug;63(8):947-55. doi: 10.1038/ejcn.2009.4. Epub 2009 Feb 11.
PMID: 19209185 [PubMed - indexed for MEDLINE]