Δέκα «σούπερ» προϊόντα διατροφής απομυθοποιούνται

* Το απόσπασμα που αφορά τον Κρόκο Κοζάνης αφαιρέθηκε ύστερα από σχετικό αίτημα του Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης και με τη σύμφωνη γνώμη του συντάκτη του άρθρου, κ. Ανδρέα Ζουρδού.*

του Ανδρέα Ζουρδού (*)

Γιατί κάποιοι από εμάς πιστεύουν πως υπάρχουν παπούτσια που καλλωπίζουν τους γλουτούς και βραχιόλια που τους χαρίζουν ισορροπία; Οι παλιότεροι που θυμούνται το νερό του Καματερού, βλέπουν την ιστορία να επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά. Η βιομηχανία των συμπληρωμάτων διατροφής αποτελεί ένα κολοσσό που αναπτύσσεται ραγδαία. Σίγουρα βοηθάει η δυσπιστία του κοινού στις φαρμακοβιομηχανίες, ενώ από την άλλη έχουμε και τις εκστρατείες οικολογικών οργανώσεων που υποστηρίζουν πως τα φυσικά προϊόντα είναι εξ ορισμού ασφαλή. Συνδυάζοντας όλα αυτά, έχουμε ως συνέπεια την γιγάντωση μίας βιομηχανίας η οποία μπορεί να εμπορεύεται τα προϊόντα της χωρίς καμία απολύτως απόδειξη για την αποτελεσματικότητά τους. Στις παρακάτω γραμμές απλά θα ξύσουμε την επιφάνεια αυτού του φαινομένου, εξετάζοντας δέκα πολύ δημοφιλή συμπληρώματα.

Βασιλικός πολτός

Ένα φυσικό προϊόν με πραγματικά τεράστια προβολή. Όλα τα φαρμακεία διαθέτουν βασιλικό πολτό και οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν θέματα ευεξίας ή χαμηλής παραγωγικότητας στρέφονται σε αυτό το συμπλήρωμα. "Δουλεύει" άραγε ο βασιλικός πολτός; Σύμφωνα και με την αρμόδια Ευρωπαϊκή Αρχή για την ασφάλεια των τροφίμων (European Food Safety Authority, EFSA) ο βασιλικός πολτός δεν προκαλεί καμία θετική επίδραση στην υγεία. Κάτι που ακούγεται ιδιαίτερα αναμενόμενο.

Σπιρουλίνα

Ακόμα ένα προϊόν από ελληνικούς παραγωγούς, ισχυρίζεται ότι περιέχει βιταμίνες , αμινοξέα και σχεδόν ό,τι περιέχει ένα γεύμα, φυσικά σε μικρότερες ποσότητες αν μιλάμε για δοσολογία λίγων χαπιών. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία, η Σπιρουλίνα δεν φαίνεται να βοηθά στην απώλεια βάρους ή στην ευεξία, ενώ δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι έχει να προσφέρει οφέλη σε υγιείς ανθρώπους. Η Σπιρουλίνα έχει προταθεί για χρήση σε περιπτώσεις υποσιτισμού, κυρίως σε χώρες της Αφρικής, άλλα αυτό δεν σημαίνει πως είναι χρήσιμη και σε πιο εξελιγμένες κοινωνίες. Μόνο μία πρόσφατη ελληνική μελέτη έδειξε κάποιο όφελος στην αθλητική απόδοση, αλλά δεν ήταν ορθά ελεγχόμενη ώστε να μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα.

CLA

Ομολογώ πως κι εγώ όταν ήμουν φοιτητής πήρα CLA για να δω "τι παίζει". Πρόσεχα την διατροφή μου, και ποτέ δεν ήμουν σίγουρος ότι εξαρτώταν από αυτό. Άλλωστε γυμναζόμουν, δεν είχα αυτοκίνητα και ως φοιτητής ήμουν όλη μέρα στο πόδι. Ας πάμε τώρα στις αποδείξεις: Το Συζευγμένο Λινολεικό οξύ (CLA) είναι μία ουσία που απαντάται κυρίως στα γαλακτοκομικά και στα κρέατα. Αν είστε... ποντίκι ή έχετε ποντίκια στο σπίτι σας το CLA θα τα βοηθήσει να χάσουν λίπος. Οι αποδείξεις για την αποτελεσματικότητά του σε ανθρώπους είναι αμφιλεγόμενες, αναλόγως την πηγή χρηματοδότησης της έρευνας. Και να σαν μην έφτανε αυτό ίσως επηρεάζει αρνητικά τον μεταβολισμό της γλυκόζης, την ευαισθησία στην ινσουλίνη και τα λιπίδια του αίματος

Μπάρες δημητριακών

Οι μπάρες ενέργειας αποτελούν μία… ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ τροφίμου και συμπληρώματος. Όμως, η χρήση της γλώσσας μπορεί να παίξει πολύ πονηρά παιχνίδια στο marketing. Ναι, είναι όντως "μπάρες ενέργειας" , είναι δηλαδή φορτωμένες με ενέργεια και φυσικά θερμίδες. Πώς θα σας φαινόταν αν ονομαζόντουσαν «μπάρες θερμίδων»; Μήπως τώρα φαίνονται λιγότερο ελκυστικές; Αν λοιπόν δεν τρέχετε σε κάποιο μαραθώνιο, καλύτερα να προτιμήσετε κάτι άλλο για να πάρετε την ενέργεια που χρειάζεστε, όπως ένα φρέσκο φρούτο.

Αντιοξειδωτικά συμπληρώματα

Τα πιο δημοφιλή αντιοξειδωτικά συμπληρώματα είναι η βιταμίνη C και η βιταμίνη Ε των οποίων οι τιμές κυμαίνονται από 15 έως 30 ευρώ ανάλογα με την συσκευασία. «Ό,τι είναι βιταμίνη κάνει καλό». Έτσι δεν λένε; Όχι πάντα. Όπως σε όλα, μια συγκεκριμένη δοσολογία μπορεί να κάνει μία ουσία να έχει ευεργετική δράση και σε μία άλλη δοσολογία να δημιουργεί προβλήματα. Στην περίπτωση των αντιοξειδωτικών, η επιστημονική βιβλιογραφία μας δείχνει πως κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό. Εν ολίγοις μειώνουν τα θετικά οφέλη που μας προσφέρει η γυμναστική. Κάτι που πολλοί αθλούμενοι δεν γνωρίζουν, είναι πως δεν χρειάζονται περίσσεια αντιοξειδωτικών γιατί παράγουν ενδογενή αντιοξειδωτικά, όπως η δισμουτάση του περοξειδίου και η γλουταθιόνη.

Γλυκοζαμίνη

Η Γλυκοζαμίνη (ή γλουκοσαμίνη) πωλείται για αρκετά χρόνια στα καταστήματα συμπληρωμάτων ως βοήθημα για τις αρθρώσεις. Οι τιμές κυμαίνονται από 30 ως 40 ευρώ και συνήθως την συναντούμε μαζί με χονδροϊτίνη. Σύμφωνα πάλι με την αρμόδια Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων, η γλυκοσαμίνη (και ο συνδυασμός με χονδροϊτίνη) δεν είναι αποτελεσματική στην διατήρηση υγιών αρθρώσεων ή στην μείωση των φλεγμονών στις αρθρώσεις.

ΒCAA

Τι να είναι τα ΒCAA ή Branched Chain Amino Acids; Είναι τα Αμινοξέα Διακλαδισμένης Αλυσίδας. Δηλαδή η ισολευκίνη, η βαλίνη και η λευκίνη. Αποτελούν best seller στα καταστήματα συμπληρωμάτων τα τελευταία χρόνια, με τιμές που κυμαίνονται από 25 έως 50 ευρώ αναλόγως την ποσότητα. Το συμπλήρωμα αυτό έχει αμφιλεγόμενη χρησιμότητα αφού ακριβώς τα ίδια αμινοξέα περιέχονται και στις τροφές. Έτσι, όλοι μας έχουμε φάει αμινοξέα, και βέβαια έχουμε φάει και Αμινοξέα Διακλαδισμένης Αλυσίδας, χωρίς να το ξέρουμε. Εφόσον δεν είστε χορτοφάγος ή/και τρώτε μικρές ποσότητες πρωτεΐνης, τότε το πιο πιθανό είναι πως αυτό το συμπλήρωμα δεν θα ανταποκριθεί στις προσδοκίες σας.

Ιπποφαές

Το ιπποφαές περιέχει βιταμίνες που έχουν αντιοξειδωτική δράση και η τιμή του είναι κοντά στα 25 ευρώ για πενήντα κάψουλες. Αυτό δεν είναι κάτι εξ ορισμού καλό και η περίπτωση να διαθέσετε χρήματα απλά για να κάνετε τα… ούρα σας πλούσια σε αντιοξειδωτικά είναι αρκετά πιθανή. Υπάρχουν ελάχιστες έρευνες σε υγιείς ανθρώπους και αυτές πάλι δείχνουν μικρά οφέλη, τα οποία μπορούν να προκληθούν με απλές αλλαγές στην διατροφή και στον τρόπο ζωής.

Λεκιθίνη

Η λεκιθίνη είναι ένα αξιοθαύμαστο συμπλήρωμα με αρκετά «ταπεινή τιμή», κοντά στα 10 ευρώ (30 κάψουλες). O λόγος που η λεκιθίνη είναι αξιοθαύμαστη είναι γιατί καταφέρνει να επιβιώσει για χρόνια στα ράφια χωρίς να υπάρχει καμία απόδειξη ότι βοηθά στην απώλεια λίπους, ενώ έχουν αναφερθεί και σοβαρές παρενέργειες από την λήψη της. Αν θέλετε να αδυνατίσετε επομένως, η λεκιθίνη δεν θα σας βοηθήσει, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει και επιπλοκές στην υγεία σύμφωνα με σχετική έρευνα.

L-Καρνιτίνη

H L-καρνιτίνη είναι ένα συμπλήρωμα που και αυτό πωλείται ως "λιποδιαλύτης" για την απώλεια λίπους και του οποίου η τιμή είναι κοντά στα 30 ευρώ για 30 κάψουλες. Η έλλειψη πληροφόρησης των καταναλωτών την έχει συντηρήσει στις πιο δημοφιλείς επιλογές για απώλεια λίπους. Δυστυχώς η χρήση της δεν είναι δικαιολογημένη, αφού οι αποδείξεις δείχνουν πως δεν έχει καμία επίδραση στην απώλεια λίπους.

Ανακεφαλαίωση

Οι περισσότεροι άνθρωποι αναφέρουν θετικά αποτελέσματα από τα περισσότερα συμπληρώματα που πωλούνται, καθώς, επηρεασμένοι από το marketing, προσμένουν αυτά ακριβώς τα θετικά αποτελέσματα. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι εκείνα πραγματικά δουλεύουν. Αν οι στόχοι σας είναι η απώλεια λίπους, η ευεξία, η βελτίωση της υγείας και της εμφάνισής σας, προσπαθήστε να μην δίνετε μεγάλη σημασία στα συμπληρώματα. Οι περισσότεροι "λιποδιαλύτες" είναι άχρηστοι, ειδικά σε άτομα που παίρνουν καφεΐνη από τον καφέ τους ή το τσάι τους. Το ίδιο και τα αμινοξέα διακλαδισμένης αλυσίδας, τα οποία, έτσι κι αλλιώς, αποτελούν μεγάλο μέρος της διατροφής των ανθρώπων.

Αν πρόκειται να χρησιμοποιήσετε συμπληρώματα κάντε το «έξυπνα» και με επιστημονική καθοδήγηση. Ποτέ για να… μπαλώσετε διατροφικές ατασθαλίες. Αν κάνετε καθιστική ζωή, κανένα συμπλήρωμα δεν θα αντικαταστήσει την γυμναστική ή την έλλειψη κινήτρου. Προσηλωθείτε στην πρόοδο και στην αλλαγή του τρόπου ζωής σας και όχι στην ψυχοφθόρα αναζήτηση της τελειότητας μέσω συμπληρωμάτων.

(*) O Αντρέας Ζουρδός είναι διαιτολόγος-διατροφολόγος. Το προσωπικό του blog βρίσκεται στην διεύθυνση www.metavolismos.com