Δίαιτες - blockbuster: Η απομυθοποίηση

Πόσες δίαιτες έχουμε δει κατά καιρούς να γίνονται trend και να απορρίπτονται μετά από λίγους μήνες, είτε από την επιστημονική κοινότητα, είτε από κάποιο άλλο trend που βγαίνει για να πάρει προσωρινά τη θέση τους; Και πόσες, τελικά, από αυτές είναι όντως αποτελεσματικές; Ένας ειδικός διαιτολόγος – διατροφολόγος αναλαμβάνει να μας διαφωτίσει σχετικά με πέντε από τις διασημότερες δίαιτες που απασχολούν αυτή τη στιγμή τον πλανήτη.

του Εμμανουήλ Δημητρούλη (*)

Πηγή: Iatronet.gr

Δίαιτα South Beach
Πρόκειται για μια δίαιτα, της οποίας τις αρχές ενστερνίστηκε ακόμη και το πρώην προεδρικό ζεύγος των ΗΠΑ Κλίντον, με πρόσκαιρα αποτελέσματα. Πρόσφατα, το βιβλίο της South Beach Diet ξεπέρασε σε πωλήσεις εκείνο του Atkins.

Βασικές Αρχές: Διαχωρίζονται οι υδατάνθρακες σε «καλούς» και «κακούς». Η κατανάλωση των «καλών» επιτρέπεται, ενώ η κατανάλωση των "κακών" απαγορεύεται.
Άποψη επιστημονικής κοινότητας: Ο διαχωρισμός των υδατανθράκων σε καλούς και κακούς δεν κρίνεται επιστημονικός και τα πιθανά αποτελέσματα της δίαιτας αυτής είναι υπό αμφισβήτηση.
Πιθανές παρενέργειες: δεν αναφέρονται, ενώ τα άτομα που υποβάλλονται στη δοκιμασία της δίαιτας South Beach παρατηρούν απώλεια βάρους μόνο κατά τις πρώτες εβδομάδες.

Δίαιτα Άτκινς
Αναμφισβήτητα, η πιο ευρέως διαδεδομένη δίαιτα με τεράστια και μακροχρόνια ανταπόκριση στο ευρύ κοινό, το δημιούργημα ενός ανθρώπου που ζύγιζε 180 κιλά και που τελικά έχασε τη ζωή του από καρδιαγγειακές επιπλοκές. Τι τραγική ειρωνεία! Η δίαιτα του Dr. Atkins δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1970 και εξακολουθεί να είναι πολύ δημοφιλής. Οι ιδιοκτήτες πολλών εστιατορίων στις HΠΑ παρατηρώντας την άνευ προηγουμένου επιρροή της δίαιτας του Atkins στον αμερικάνικο πληθυσμό αναγκάστηκαν να συμπεριλάβουν στο Μενού τους σελίδες με τροφικές επιλογές για άτομα που την εφαρμόζουν.

Βασικές Αρχές: Απαγορεύεται να καταναλωθούν άσπρη ζάχαρη, γάλα, γιαούρτι, άσπρο ρύζι, άσπρο αλεύρι, ζυμαρικά, άσπρο ψωμί, φρούτα και λαχανικά. Επιτρέπεται η κατανάλωση κόκκινου κρέατος, πουλερικών, οστρακοειδών, τυριών πλήρων σε λιπαρά, βουτύρου και μαργαρίνης σε απεριόριστες ποσότητες.
Άποψη επιστημονικής κοινότητας: Η κριτική που έχει ασκηθεί κατά καιρούς υπήρξε δριμύτατη. Η απαγόρευση φρούτων και λαχανικών αντίκειται στις βασικές αρχές της υγιεινής διατροφής. Ο αποκλεισμός του ψωμιού και άλλων αμυλούχων τροφίμων από τη διατροφή κρίνεται ανεπίτρεπτος, ενώ η αυξημένη πρόσληψη λίπους εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για μακροπρόθεσμες επιπλοκές.

Πιθανή απώλεια βάρους λόγω μειωμένης πρόσληψης τροφής καθώς τα πρωτεϊνούχα (κυρίως κρέας) τρόφιμα επιταχύνουν την εμφάνιση αισθήματος κορεσμού από ένα γεύμα. Η απώλεια υγρών κατά τις πρώτες ημέρες εφαρμογής μας τέτοιας διατροφής είναι ραγδαία λόγω της αποικοδόμησης του γλυκογόνου (αποθήκη υδατανθράκων στο ανθρώπινο σώμα) που πραγματοποιείται. Η απώλεια βάρους διακόπτεται μετά τις πρώτες 1-2 εβδομάδες εφαρμογής της δίαιτας.

Πιθανές βραχυπρόθεσμες παρενέργειες: Κέτωση οργανισμού, ζαλάδες, αφυδάτωση, αδυναμία.
Πιθανές μακροπρόθεσμες παρενέργειες: Καρδιαγγειακές παθήσεις, επιβάρυνση νεφρικής λειτουργίας, έλλειψη βιταμινών.

Beverly Hills diet: Δίαιτα μονοφαγίας
Βασικές Αρχές: Επιτρέπεται η κατανάλωση μόνο ενός τροφίμου καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, π.χ. μόνο γάλα, σε οποιαδήποτε ποσότητα επιθυμεί ο καθένας. Κάποιες τροφές μπορούν να συνδυαστούν, όπως για παράδειγμα το κοτόπουλο με λαχανικά. Η θεωρία της δίαιτας αυτής υποστηρίζει ότι οι τροφές περιέχουν ένζυμα τα οποία "ενεργοποιούν" τον ανθρώπινο οργανισμό, με αποτέλεσμα να απορροφώνται και να μεταβολίζονται οι τροφές χωρίς να αποθηκεύεται λίπος. Όταν τα ένζυμα των διαφόρων τροφών αναμιχθούν, τότε καθίστανται ανενεργά και αποθηκεύεται μεγάλη ποσότητα λίπους.

Άποψη επιστημονικής κοινότητας: Η θεωρία της δίαιτας είναι ανυπόστατη και μη αποδεκτή από τους επιστήμονες υγείας. Η απώλεια βάρους που μπορεί να επιτευχθεί από τη συγκεκριμένη δίαιτα πιθανότατα οφείλεται σε χαμηλή πρόσληψη θερμίδων, καθώς η μονοτονία της δίαιτας δεν επιτρέπει υψηλή κατανάλωση φαγητού κατά τη διάρκεια μιας ημέρας.
Πιθανές παρενέργειες: Ζαλάδες, αδυναμία, αλλά όχι συχνές.

Η δίαιτα της ζώνης
Πρόκειται για μια πολυδιαφημισμένη δίαιτα, της οποίας οι υποστηρικτές αυξάνουν διαρκώς στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο. Βασίζεται σε ένα καλοστημένο μηχανισμό διαρκούς προβολής μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης και του διαδικτύου.

Βασικές Αρχές: όλα τα γεύματα της ημέρας πρέπει αυστηρώς να έχουν σύσταση 40% σε υδατάνθρακες, 30% σε πρωτεΐνη και 30% σε λίπος. Το γεγονός αυτό την καθιστά δύσκολη σε εφαρμογή και αρκετά μονότονη.
Άποψη επιστημονικής κοινότητας: η πρόσληψη πρωτεΐνης που επιτυγχάνεται με την εφαρμογή της εν λόγω δίαιτας είναι πολύ αυξημένη και μπορεί να προκαλέσει διάφορες επιπλοκές στον οργανισμό. Επιπρόσθετα, η χαμηλή πρόσληψη υδατανθράκων που επιβάλλεται δεν αρμόζει σε ένα διαιτολόγιο υγιεινής διατροφής.

Πιθανή απώλεια βάρους λόγω μειωμένης πρόσληψης τροφής και αυξημένης απώλειας υγρών όπως αναλύθηκε και παραπάνω.

Πιθανές βραχυπρόθεσμες παρενέργειες: κέτωση οργανισμού, ζαλάδες, αφυδάτωση, αδυναμία, αναπνευστικά προβλήματα, αύξηση αποβολής ασβεστίου.
Πιθανές μακροπρόθεσμες παρενέργειες: επιβάρυνση νεφρικής λειτουργίας, έλλειψη βιταμινών, καρδιαγγειακές παθήσεις, οστεοπόρωση.

Δίαιτα σύμφωνα με την ομάδα αίματος
Βασίζεται σε μια επινόηση του γιατρού Νταντάμο, που αφορά στο συσχετισμό μεταξύ διατροφής και ομάδας αίματος ενός ατόμου. Η θεωρία της δίαιτας σύμφωνα με τις ομάδες αίματος φαντάζει πολύ ενδιαφέρουσα στον μέσο αμερικανό πολίτη και η δημοτικότητα της δίαιτας ανεβαίνει με γρήγορους ρυθμούς.

Βασικές Αρχές: Η δίαιτα αυτή υποστηρίζει ότι κάθε άτομο αποτελεί μια ξεχωριστή οντότητα, από άποψη γενετικής και γι' αυτό το λόγο οι διατροφικές οδηγίες πρέπει να ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Βασίζεται στην ύπαρξη των λεκτινών, μιας κατηγορίας πρωτεϊνών, οι οποίες προκαλούν συγκόλληση των ερυθρών αιμοσφαιρίων σε διάφορα όργανα ή συστήματα του σώματος.

Κάθε άτομο λοιπόν, θα πρέπει να αποφεύγει τρόφιμα που περιέχουν συγκεκριμένες λεκτίνες, οι οποίες προκαλούν συγκόλληση ερυθρών κυττάρων σε άτομα της δικής του ομάδας αίματος. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή δημιουργούνται τέσσερις διαφορετικές δίαιτες για τις τέσσερις ομάδες αίματος.

Άποψη επιστημονικής κοινότητας: Το θεωρητικό υπόβαθρο της δίαιτας είναι ατεκμηρίωτο, καθώς εάν πραγματικά ίσχυε, στα άτομα τα οποία κατανάλωναν τρόφιμα από απαγορευμένη ομάδα, η υποτιθέμενη συγκόλληση των ερυθρών αιμοσφαιρίων θα προκαλούσε θρομβώσεις, αρτηριακά εγκεφαλικά επεισόδια, εμφράγματα, ακόμα και αναστολή της λειτουργίας κάποιων οργάνων. Η θεωρία των λεκτινών δεν υποστηρίζεται από καμία βιβλιογραφική αναφορά, ενώ και οι ίδιοι οι εισηγητές της δίαιτας δεν την υποστηρίζουν με κάποια μελέτη ή πείραμα. Εξάλλου, ο αποκλεισμός ολόκληρων ομάδων τροφίμων (π.χ. γαλακτοκομικά) σίγουρα δεν ωφελεί τα άτομα που εφαρμόζουν τη δίαιτα αυτή.

Τα άτομα που την ακολουθούν συνήθως δεν χάνουν βάρος κι αν παρατηρηθεί απώλεια βάρους οφείλεται σε μειωμένη πρόσληψη τροφής κι όχι σε κάποια "μαγική" αλληλεπίδραση.

Πιθανές παρενέργειες: Έλλειψη βιταμινών.

(*) Ο κ. Δημητρούλης είναι Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc