Ψυχοσωματικά συμπτώματα: Αναγνωρίστε και προσέξτε τα
Ποια είναι τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, και τι προσπαθεί να μας πει ο οργανισμός μας με αυτά; Η ειδικός απαντά.
Το σενάριο είναι γνωστό λίγο πολύ σε όλους μας: Ένας πόνος στο στομάχι που εμφανίζεται ξαφνικά, ένας πονοκέφαλος που επιμένει, ή μια αναπάντεχη εμφάνιση ταχυκαρδίας μάς οδηγούν στο γιατρό, από εκεί για εξετάσεις, και ξανά εξετάσεις, και η επιστήμη μοιάζει να σηκώνει τα χέρια ψηλά, μέχρι που ακούμε την γνωμάτευση που δε μοιάζει με τέτοια, «ψυχολογικό είναι».
«Η άμεση απάντηση του ‘φυσιολογικού’ ασθενούς είναι ‘μα τι λέτε γιατρέ μου, τρελός είμαι;’ » λέει η ψυχολόγος υγείας Αντωνία Μανούσου. «Είναι γεγονός ότι, τουλάχιστον στην Ελλάδα, δεν έχουμε αντιληφθεί ακόμα πόσο σημαντικό ρόλο παίζει ο ψυχολογικός παράγοντας στη ζωή μας.
»Οι άνθρωποι, ακόμα και σήμερα φοβούνται να εκφράσουν φόβους ή αδυναμίες τους σε ειδικούς ακόμη και αν ξέρουν ότι αυτό είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ίασης τους. Έτσι λοιπόν ακολουθούν χρόνιες φαρμακολογικές θεραπείες προκειμένου να μπορέσουν να είναι λειτουργικοί στην καθημερινότητα τους και να μην νιώθουν τύψεις για το ότι δεν κάνανε κάτι για το πρόβλημα. Αυτή η τακτική όχι μόνο δεν λύνει το πρόβλημα αλλά σίγουρα δημιουργεί μεγαλύτερο, που ο ασθενής δεν μπορεί ν’ αντιληφθεί την παρούσα στιγμή».
Ποια είναι τα συνηθέστερα ψυχοσωματικά συμπτώματα;
-αϋπνία
-εφίδρωση, ξηροστομία, σιελόρροια
-ταχυκαρδία, τσιμπήματα στο στήθος, «φτερουγίσματα» στην καρδιά, ταχύπνοια
-υπεραερισμός, συχνοουρία, νυκτερινή ενούρηση σε παιδιά και εφήβους
-δυσκαταποσία (δυσκολία στην κατάποση), σφίξιμο των δοντιών (ιδίως τη νύχτα)
-αίσθημα σφιξίματος στο στομάχι, σπαστική κολίτιδα, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (αέρια, δυσκοιλιότητα ή διάρροια), αναγωγές του γαστρικού περιεχομένου, καούρα, σφίξιμο στο στομάχι
-σεξουαλικά προβλήματα
-οσφυαλγία, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης
-πονοκέφαλος, ζαλάδες
-μυρμηγκιάσματα, μειωμένη αισθητικότητα (κυρίως αίσθηση αφής), υπερθερμία
-προβλήματα μνήμης
-σχετικά μειωμένη ικανότητα επούλωσης των τραυμάτων
-ανορεξία, αυξημένη όρεξη, βουλιμία
Είναι σίγουρα ψυχοσωματικό το πρόβλημά μου;
«Επειδή αναφερόμαστε σε οργανικές παθήσεις, πριν προβούμε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ψυχοσωματικό σύμπτωμα, θα πρέπει να είμαστε, με την καθοδήγηση του γιατρού, απολύτως σίγουροι ότι δεν υπάρχει καμία οργανική αιτία» εξηγεί η κ. Μανούσου.
«Αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής θα πρέπει να εξεταστεί από διάφορες ειδικότητες γιατρών για να διασταυρώσει τα συμπεράσματα του κάθε ειδικού. Επίσης είναι πολύ πιθανόν να μπει σε κάποια θεραπεία για ένα διάστημα προκειμένου να καταπολεμηθεί το πρόβλημα. Αν παρ’ όλα αυτά το πρόβλημα παραμένει και έχει αποκλειστεί κάθε οργανική αιτία, τότε δε μένει παρά να εξεταστεί το ψυχολογικό υπόβαθρο του ασθενούς».
(Δεν) Είμαι καλά, γιατρέ μου;
Όπως αναφέρει η κ. Μανούσου, «η βασική αιτία εμφάνισης ενός ψυχοσωματικού συμπτώματος είναι το άγχος. Αυτό που διαφέρει σε κάθε ψυχοσωματικό σύμπτωμα είναι το επίπεδο του άγχους και τα βαθύτερα αίτια που το προκαλούν. Όταν το άγχος φτάσει σε πολύ υψηλό επίπεδο, δημιουργεί δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος και αυτό με τη σειρά του μπλοκάρει τις λειτουργίες του σώματος που ελέγχει».
Και τι μπορώ να κάνω;
Να εντοπίσετε, κατ’ αρχήν, την πηγή του προβλήματος: Αν δηλαδή το άγχος που σας ταλαιπωρεί οφείλεται, για παράδειγμα, σε μια πιεστική περίοδο στη δουλειά που αργά ή γρήγορα θα περάσει, ή σε κάτι πιο σοβαρό και μονιμότερο, όπως ψυχολογικά τραύματα του παρελθόντος. «Το ότι παραμένει κανείς λειτουργικός ύστερα από ένα σοβαρό πρόβλημα που έχει αντιμετωπίσει, δεν σημαίνει ότι το άγχος ή η στεναχώρια που υπάρχει μέσα του δεν θα βγει με οποιοδήποτε τρόπο κάποια στιγμή προς τα έξω» εξηγεί η κ. Μανούσου. «Αν αυτό βγει στο σώμα του, με τους τρόπους που προαναφέρθηκαν τότε θα έχει να αντιμετωπίσει και το σωματικό πόνο και τον ψυχικό».
Για αυτές τις σοβαρές περιπτώσεις, η κ. Μανούσου συνιστά την ψυχοθεραπευτική προσέγγιση. «Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης, ανάλογα με το πρόβλημα του καθενός» εξηγεί. «Όποιον και να ακολουθήσει ο ασθενής, σε πρώτο στάδιο, ο ειδικός θα πρέπει να καθοδηγήσει τον ασθενή έτσι ώστε να εντοπιστεί το πρόβλημα. Υπάρχει πιθανότητα το πρόβλημα να κρύβεται κάπου στα παιδικά χρόνια του ασθενή ή να προέκυψε ύστερα από μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή του (θάνατος, γάμος, χωρισμός, μετακόμιση). Εφόσον βρεθεί η ρίζα του προβλήματος, πράγμα που μπορεί να πάρει αρκετές συνεδρίες, τότε είναι πολύ πιο εύκολο να μειωθεί η ένταση και η συχνότητα του ψυχοσωματικού πόνου».
Πηγή: Iatronet.gr
Επιμέλεια: Ηρώ Κουνάδη
«Η άμεση απάντηση του ‘φυσιολογικού’ ασθενούς είναι ‘μα τι λέτε γιατρέ μου, τρελός είμαι;’ » λέει η ψυχολόγος υγείας Αντωνία Μανούσου. «Είναι γεγονός ότι, τουλάχιστον στην Ελλάδα, δεν έχουμε αντιληφθεί ακόμα πόσο σημαντικό ρόλο παίζει ο ψυχολογικός παράγοντας στη ζωή μας.
»Οι άνθρωποι, ακόμα και σήμερα φοβούνται να εκφράσουν φόβους ή αδυναμίες τους σε ειδικούς ακόμη και αν ξέρουν ότι αυτό είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ίασης τους. Έτσι λοιπόν ακολουθούν χρόνιες φαρμακολογικές θεραπείες προκειμένου να μπορέσουν να είναι λειτουργικοί στην καθημερινότητα τους και να μην νιώθουν τύψεις για το ότι δεν κάνανε κάτι για το πρόβλημα. Αυτή η τακτική όχι μόνο δεν λύνει το πρόβλημα αλλά σίγουρα δημιουργεί μεγαλύτερο, που ο ασθενής δεν μπορεί ν’ αντιληφθεί την παρούσα στιγμή».
Ποια είναι τα συνηθέστερα ψυχοσωματικά συμπτώματα;
-αϋπνία
-εφίδρωση, ξηροστομία, σιελόρροια
-ταχυκαρδία, τσιμπήματα στο στήθος, «φτερουγίσματα» στην καρδιά, ταχύπνοια
-υπεραερισμός, συχνοουρία, νυκτερινή ενούρηση σε παιδιά και εφήβους
-δυσκαταποσία (δυσκολία στην κατάποση), σφίξιμο των δοντιών (ιδίως τη νύχτα)
-αίσθημα σφιξίματος στο στομάχι, σπαστική κολίτιδα, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (αέρια, δυσκοιλιότητα ή διάρροια), αναγωγές του γαστρικού περιεχομένου, καούρα, σφίξιμο στο στομάχι
-σεξουαλικά προβλήματα
-οσφυαλγία, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης
-πονοκέφαλος, ζαλάδες
-μυρμηγκιάσματα, μειωμένη αισθητικότητα (κυρίως αίσθηση αφής), υπερθερμία
-προβλήματα μνήμης
-σχετικά μειωμένη ικανότητα επούλωσης των τραυμάτων
-ανορεξία, αυξημένη όρεξη, βουλιμία
Είναι σίγουρα ψυχοσωματικό το πρόβλημά μου;
«Επειδή αναφερόμαστε σε οργανικές παθήσεις, πριν προβούμε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για ψυχοσωματικό σύμπτωμα, θα πρέπει να είμαστε, με την καθοδήγηση του γιατρού, απολύτως σίγουροι ότι δεν υπάρχει καμία οργανική αιτία» εξηγεί η κ. Μανούσου.
«Αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής θα πρέπει να εξεταστεί από διάφορες ειδικότητες γιατρών για να διασταυρώσει τα συμπεράσματα του κάθε ειδικού. Επίσης είναι πολύ πιθανόν να μπει σε κάποια θεραπεία για ένα διάστημα προκειμένου να καταπολεμηθεί το πρόβλημα. Αν παρ’ όλα αυτά το πρόβλημα παραμένει και έχει αποκλειστεί κάθε οργανική αιτία, τότε δε μένει παρά να εξεταστεί το ψυχολογικό υπόβαθρο του ασθενούς».
(Δεν) Είμαι καλά, γιατρέ μου;
Όπως αναφέρει η κ. Μανούσου, «η βασική αιτία εμφάνισης ενός ψυχοσωματικού συμπτώματος είναι το άγχος. Αυτό που διαφέρει σε κάθε ψυχοσωματικό σύμπτωμα είναι το επίπεδο του άγχους και τα βαθύτερα αίτια που το προκαλούν. Όταν το άγχος φτάσει σε πολύ υψηλό επίπεδο, δημιουργεί δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος και αυτό με τη σειρά του μπλοκάρει τις λειτουργίες του σώματος που ελέγχει».
Και τι μπορώ να κάνω;
Να εντοπίσετε, κατ’ αρχήν, την πηγή του προβλήματος: Αν δηλαδή το άγχος που σας ταλαιπωρεί οφείλεται, για παράδειγμα, σε μια πιεστική περίοδο στη δουλειά που αργά ή γρήγορα θα περάσει, ή σε κάτι πιο σοβαρό και μονιμότερο, όπως ψυχολογικά τραύματα του παρελθόντος. «Το ότι παραμένει κανείς λειτουργικός ύστερα από ένα σοβαρό πρόβλημα που έχει αντιμετωπίσει, δεν σημαίνει ότι το άγχος ή η στεναχώρια που υπάρχει μέσα του δεν θα βγει με οποιοδήποτε τρόπο κάποια στιγμή προς τα έξω» εξηγεί η κ. Μανούσου. «Αν αυτό βγει στο σώμα του, με τους τρόπους που προαναφέρθηκαν τότε θα έχει να αντιμετωπίσει και το σωματικό πόνο και τον ψυχικό».
Για αυτές τις σοβαρές περιπτώσεις, η κ. Μανούσου συνιστά την ψυχοθεραπευτική προσέγγιση. «Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης, ανάλογα με το πρόβλημα του καθενός» εξηγεί. «Όποιον και να ακολουθήσει ο ασθενής, σε πρώτο στάδιο, ο ειδικός θα πρέπει να καθοδηγήσει τον ασθενή έτσι ώστε να εντοπιστεί το πρόβλημα. Υπάρχει πιθανότητα το πρόβλημα να κρύβεται κάπου στα παιδικά χρόνια του ασθενή ή να προέκυψε ύστερα από μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή του (θάνατος, γάμος, χωρισμός, μετακόμιση). Εφόσον βρεθεί η ρίζα του προβλήματος, πράγμα που μπορεί να πάρει αρκετές συνεδρίες, τότε είναι πολύ πιο εύκολο να μειωθεί η ένταση και η συχνότητα του ψυχοσωματικού πόνου».
Πηγή: Iatronet.gr
Επιμέλεια: Ηρώ Κουνάδη
