Υπογονιμότητα: Το πρόβλημα και η αντιμετώπιση
Τι επηρεάζει την γονιμότητα αντρών και γυναικών και ποιος ο ρόλος της διατροφής; Ποιες εξετάσεις πρέπει να γίνουν; «Γόνιμες» απαντήσεις για ένα σύγχρονο πρόβλημα.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Ολοένα και περισσότερα ζευγάρια στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια καταφεύγουν σε ειδικούς για να βρουν λύση στο πρόβλημα της υπογονιμότητας. Τα ποσοστά από μόνα τους είναι ενδεικτικά:
Περίπου το 15% των ζευγαριών στην Ελλάδα αδυνατεί να πετύχει εγκυμοσύνη μέσα σε ένα χρόνο και ζητά ιατρική θεραπεία. Μάλιστα, σύμφωνα με την Eurostat, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γονιμότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταγράφεται στην Ελλάδα, καθώς οι Ελληνίδες γεννούν, κατά μέσο όρο 1,28 παιδιά.
Στα άτεκνα αυτά ζευγάρια το πρόβλημα χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθές (δηλαδή ανεξήγητο) στο 20% των περιπτώσεων, στο 40% αιτία είναι η ανδρική υπογονιμότητα και στο υπόλοιπο 40% κάποιο γυναικολογικό πρόβλημα. Γίνεται σαφές λοιπόν ότι, σε αντίθεση με την πεποίθηση του παρελθόντος που έριχνε το φταίξιμο πάντα στην γυναίκα, σήμερα τα δύο φύλα έχουν την ίδια «ευθύνη» για την αδυναμία σύλληψης. Πριν αναφέρουμε κάποιους από τους συνηθέστερους παράγοντες που επιβαρύνουν την υπογονιμότητα, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι ένα ζευγάρι θα πρέπει να αναλογιστεί ότι πιθανώς αντιμετωπίζει ένα τέτοιο πρόβλημα όταν έχει περάσει ένας ολόκληρος χρόνος ελεύθερων σεξουαλικών επαφών χωρίς να έχει πραγματοποιηθεί σύλληψη.
Τα «ανδρικά» αίτια
Σύμφωνα με τον κ. Σωτήρη Κούκο, Χειρουργό Ουρολόγο – Ανδρολόγο, τα αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας, διακρίνονται σε αυτά που προκαλούν διαταραχές της υποθαλαμικής και υποφυσιακής λειτουργίας που ελέγχουν τον όρχι (προ-ορχικά αίτια), σε διαταραχές της λειτουργίας των όρχεων (ορχικά αίτια) και σε ανωμαλίες της εκφορητικής οδού του σπέρματος και της εκσπερμάτισης. Οι πιο συνηθισμένες αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας λοιπόν, είναι μεταξύ άλλων η κιρσοκήλη (διάταση των φλεβών του όρχεος), οι λοιμώξεις του προστάτη ή των σπερματοδόχων κύστεων, η κρυψορχία, οι αποφράξεις των εκφορητικών οδών του σπέρματος και διάφορα ενδοκρινολογικά ή ανοσολογικά αίτια τα οποία επιβαρύνουν την ποιότητα του σπέρματος.
Φυσιολογικό σπέρμα θεωρείται το σπέρμα το οποίο παρουσιάζει όγκο 2,5 με 3ml, συγκέντρωση μεγαλύτερη των 20x106 /ml, κινητικότητα μεγαλύτερη του 50% και μορφολογία μικρότερη του 85%. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες σπέρμα με χαμηλότερες από τις φυσιολογικές παραμέτρους έχει πετύχει γονιμοποίηση. Η κλινική εξέταση για τον άνδρα περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο γενική ούρων, καλλιέργεια ούρων, σπερμοδιάγραμμα και καλλιέργεια σπέρματος, ανάλογα με την περίσταση και τις συστάσεις του ουρολόγου – ανδρολόγου. Ενδεικτικά, το κόστος για σπερμοδιάγραμμα ξεκινά από 25€, η γενική σπέρματος από 90€ και η καλλιέργεια σπέρματος από 20€.
«Η θεραπεία της ανδρικής υπογονιμότητας μπορεί να είναι δύσκολή και κάποιες φορές απογοητευτική. Δύσκολα υπάρχουν άμεσα αποτελέσματα και είναι αναγκαία η εμμονή στη θεραπεία επί μακρόν», αναφέρει στο iatronet o κ. Αθανάσιος Ρήγας Χειρουργός Ουρολόγος- Ανδρολόγος. Η θεραπευτική προσέγγιση μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική. Η συντηρητική περιλαμβάνει τη χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων, όπως ορμόνες, αντιβιοτικά, στεροειδή με στόχο τη βελτίωση του σπέρματος, ενώ συγκεκριμένες ανατομικές ανωμαλίες, όπως η κιρσοκήλη, η κρυψορχία, η απόφραξη της αποχετευτικής οδού του όρχεως αντιμετωπίζονται με τις αντίστοιχες χειρουργικές επεμβάσεις.
Τα αίτια της γυναικείας υπογονιμότητας
«Ο συχνότερος παράγοντας υπογονιμότητας είναι οι βλάβες των σαλπίγγων, που εμφανίζονται είτε σαν απόφραξη, είτε σαν δυσλειτουργία. Το κύριο αίτιο είναι ιστορικό φλεγμονών σαλπίγγων. Η σοβαρή ενδομητρίωση αποτελεί ακόμα μια νόσο η οποία συμβάλλει στην υπογονιμότητα των γυναικών», επισημαίνει στο μιλώντας Μama365.gr o κ. Θεοδόσης Αρκουλής, Μαιευτήρας – Γυναικολόγος. Επίσης, η υπογονιμότητα στις γυναίκες μπορεί να οφείλεται σε ορμονικές διαταραχές όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, η πρόωρη εμμηνόπαυση και η ακατάστατη ωορηξία, οι παθήσεις της μήτρας (π.χ. ινομυώματα) και γενετικές ή χρωμοσωμικές ανωμαλίες.
Πριν ακολουθηθεί οποιαδήποτε θεραπεία, γίνεται ορμονικός έλεγχος ο οποίος πραγματοποιείται με αιματολογικές εξετάσεις. Συμπληρωματικά, ωστόσο, ο γυναικολόγος πιθανότατα θα ζητήσει κάποιο σχετικό υπερηχογράφημα, καθώς και σαλπιγγογραφία. Το κόστος του Διακολπικού Υπερηχογραφήματος ξεκινά από 65€, της Σαλπιγγογραφίας από 150€, ενώ το κόστος του σχετικού ορμονικού ελέγχου ξεκινά από 200 ευρώ.
Τα αποτελέσματα των εξετάσεων που αναφέραμε παραπάνω, είναι αυτά που κατά κανόνα κατευθύνουν τον γυναικολόγο στη μέθοδο που θα πρέπει να ακολουθήσει το ζευγάρι προκειμένου να καταφέρει να τεκνοποιήσει . Αυτή μπορεί να είναι σχετικά απλή, π.χ. φαρμακευτική ή χειρουργική θεραπεία, ή πιο σύνθετη, δηλαδή υποβοηθούμενη αναπαραγωγή εντός ή εκτός του γυναικείου σώματος. Πιο συγκεκριμένα, στην πρώτη περίπτωση περιλαμβάνονται μέθοδοι, οι οποίες σκοπό έχουν την επίτευξη της γονιμοποίησης ενός ωαρίου εντός του γυναικείου σώματος, ενώ μπορεί να εφαρμοστούν και με την "συνεισφορά" του άνδρα. Ένας συνήθης τρόπος για να γίνει αυτό είναι η πρόκληση ωορρηξίας και έπειτα η ενδομήτρια σπερματέγχυση με σπέρμα του συντρόφου -αν αυτό είναι γόνιμο- ή κάποιου δότη.
Τα… unisex αίτια
Άλλες αιτίες υπογονιμότητας, οι οποίες αφορούν τόσο τον άνδρα όσο και την γυναίκα είναι η ηλικία (στις γυναίκες η γονιμότητα μειώνεται ταχύτατα μετά τα 35 και στους άντρες σταδιακά μετά τα 40), το κάπνισμα, το αλκοόλ και το άγχος. Επίσης, μερικά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα όπως τα χλαμύδια και η γονόρροια μπορεί να μειώσουν την γονιμότητα σε γυναίκες και άνδρες, ενώ η παχυσαρκία προκαλεί και αυτή δυσκολία στις προσπάθειες σύλληψης.
Διατροφή και γονιμότητα
Τα τελευταία χρόνια, η σωστή διατροφή φαίνεται να συμβάλλει τόσο στην ανδρική όσο και στην γυναικεία γονιμότητα. Στους άνδρες, το σπέρμα ως ένας ζωντανός οργανισμός καταστρέφεται από την δράση των ελεύθερων ριζών οι οποίες παράγονται ενδογενώς στο σώμα, αλλά προσλαμβάνονται και από την διατροφή. Σημαντικά αντιοξειδωτικά τα οποία ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού και μπορούν να συμβάλλουν σε ένα υγιές σπέρμα είναι το λυκοπένιο (ντομάτα), οι Βιταμίνες C (εσπεριδοειδή και ωμά λαχανικά) και Ε (λιπαρά ψάρια, σπόροι και ξηροί καρποί), το σελήνιο (ψάρι, ολικής άλεσης δημητριακά) και ο ψευδάργυρος (οστρακοειδή και ψαχνό κρέας). Διαβάστε περισσότερα εδώ.
Στις γυναίκες, έρευνες των τελευταίων δεκαετιών έδειξαν ότι η κατανάλωση σιδήρου είτε από συμπληρώματα είτε από φυλλώδη λαχανικά όπως το σπανάκι, η κατανάλωση γαλακτοκομικών, η πρόσληψη πρωτεϊνών, το ελαιόλαδο και η μειωμένη κατανάλωση επεξεργασμένων προϊόντων όπως η λευκή ζάχαρη και το λευκό ψωμί, λειτουργούν ευεργετικά όσον αφορά την γονιμότητα. Διαβάστε περισσότερα εδώ.
Ολοένα και περισσότερα ζευγάρια στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια καταφεύγουν σε ειδικούς για να βρουν λύση στο πρόβλημα της υπογονιμότητας. Τα ποσοστά από μόνα τους είναι ενδεικτικά:
Περίπου το 15% των ζευγαριών στην Ελλάδα αδυνατεί να πετύχει εγκυμοσύνη μέσα σε ένα χρόνο και ζητά ιατρική θεραπεία. Μάλιστα, σύμφωνα με την Eurostat, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γονιμότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση καταγράφεται στην Ελλάδα, καθώς οι Ελληνίδες γεννούν, κατά μέσο όρο 1,28 παιδιά.
Στα άτεκνα αυτά ζευγάρια το πρόβλημα χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθές (δηλαδή ανεξήγητο) στο 20% των περιπτώσεων, στο 40% αιτία είναι η ανδρική υπογονιμότητα και στο υπόλοιπο 40% κάποιο γυναικολογικό πρόβλημα. Γίνεται σαφές λοιπόν ότι, σε αντίθεση με την πεποίθηση του παρελθόντος που έριχνε το φταίξιμο πάντα στην γυναίκα, σήμερα τα δύο φύλα έχουν την ίδια «ευθύνη» για την αδυναμία σύλληψης. Πριν αναφέρουμε κάποιους από τους συνηθέστερους παράγοντες που επιβαρύνουν την υπογονιμότητα, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι ένα ζευγάρι θα πρέπει να αναλογιστεί ότι πιθανώς αντιμετωπίζει ένα τέτοιο πρόβλημα όταν έχει περάσει ένας ολόκληρος χρόνος ελεύθερων σεξουαλικών επαφών χωρίς να έχει πραγματοποιηθεί σύλληψη.
Τα «ανδρικά» αίτια Σύμφωνα με τον κ. Σωτήρη Κούκο, Χειρουργό Ουρολόγο – Ανδρολόγο, τα αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας, διακρίνονται σε αυτά που προκαλούν διαταραχές της υποθαλαμικής και υποφυσιακής λειτουργίας που ελέγχουν τον όρχι (προ-ορχικά αίτια), σε διαταραχές της λειτουργίας των όρχεων (ορχικά αίτια) και σε ανωμαλίες της εκφορητικής οδού του σπέρματος και της εκσπερμάτισης. Οι πιο συνηθισμένες αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας λοιπόν, είναι μεταξύ άλλων η κιρσοκήλη (διάταση των φλεβών του όρχεος), οι λοιμώξεις του προστάτη ή των σπερματοδόχων κύστεων, η κρυψορχία, οι αποφράξεις των εκφορητικών οδών του σπέρματος και διάφορα ενδοκρινολογικά ή ανοσολογικά αίτια τα οποία επιβαρύνουν την ποιότητα του σπέρματος.
Φυσιολογικό σπέρμα θεωρείται το σπέρμα το οποίο παρουσιάζει όγκο 2,5 με 3ml, συγκέντρωση μεγαλύτερη των 20x106 /ml, κινητικότητα μεγαλύτερη του 50% και μορφολογία μικρότερη του 85%. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες σπέρμα με χαμηλότερες από τις φυσιολογικές παραμέτρους έχει πετύχει γονιμοποίηση. Η κλινική εξέταση για τον άνδρα περιλαμβάνει κατά κύριο λόγο γενική ούρων, καλλιέργεια ούρων, σπερμοδιάγραμμα και καλλιέργεια σπέρματος, ανάλογα με την περίσταση και τις συστάσεις του ουρολόγου – ανδρολόγου. Ενδεικτικά, το κόστος για σπερμοδιάγραμμα ξεκινά από 25€, η γενική σπέρματος από 90€ και η καλλιέργεια σπέρματος από 20€.
«Η θεραπεία της ανδρικής υπογονιμότητας μπορεί να είναι δύσκολή και κάποιες φορές απογοητευτική. Δύσκολα υπάρχουν άμεσα αποτελέσματα και είναι αναγκαία η εμμονή στη θεραπεία επί μακρόν», αναφέρει στο iatronet o κ. Αθανάσιος Ρήγας Χειρουργός Ουρολόγος- Ανδρολόγος. Η θεραπευτική προσέγγιση μπορεί να είναι συντηρητική ή χειρουργική. Η συντηρητική περιλαμβάνει τη χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων, όπως ορμόνες, αντιβιοτικά, στεροειδή με στόχο τη βελτίωση του σπέρματος, ενώ συγκεκριμένες ανατομικές ανωμαλίες, όπως η κιρσοκήλη, η κρυψορχία, η απόφραξη της αποχετευτικής οδού του όρχεως αντιμετωπίζονται με τις αντίστοιχες χειρουργικές επεμβάσεις.
Τα αίτια της γυναικείας υπογονιμότητας «Ο συχνότερος παράγοντας υπογονιμότητας είναι οι βλάβες των σαλπίγγων, που εμφανίζονται είτε σαν απόφραξη, είτε σαν δυσλειτουργία. Το κύριο αίτιο είναι ιστορικό φλεγμονών σαλπίγγων. Η σοβαρή ενδομητρίωση αποτελεί ακόμα μια νόσο η οποία συμβάλλει στην υπογονιμότητα των γυναικών», επισημαίνει στο μιλώντας Μama365.gr o κ. Θεοδόσης Αρκουλής, Μαιευτήρας – Γυναικολόγος. Επίσης, η υπογονιμότητα στις γυναίκες μπορεί να οφείλεται σε ορμονικές διαταραχές όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, η πρόωρη εμμηνόπαυση και η ακατάστατη ωορηξία, οι παθήσεις της μήτρας (π.χ. ινομυώματα) και γενετικές ή χρωμοσωμικές ανωμαλίες.
Πριν ακολουθηθεί οποιαδήποτε θεραπεία, γίνεται ορμονικός έλεγχος ο οποίος πραγματοποιείται με αιματολογικές εξετάσεις. Συμπληρωματικά, ωστόσο, ο γυναικολόγος πιθανότατα θα ζητήσει κάποιο σχετικό υπερηχογράφημα, καθώς και σαλπιγγογραφία. Το κόστος του Διακολπικού Υπερηχογραφήματος ξεκινά από 65€, της Σαλπιγγογραφίας από 150€, ενώ το κόστος του σχετικού ορμονικού ελέγχου ξεκινά από 200 ευρώ.
Τα αποτελέσματα των εξετάσεων που αναφέραμε παραπάνω, είναι αυτά που κατά κανόνα κατευθύνουν τον γυναικολόγο στη μέθοδο που θα πρέπει να ακολουθήσει το ζευγάρι προκειμένου να καταφέρει να τεκνοποιήσει . Αυτή μπορεί να είναι σχετικά απλή, π.χ. φαρμακευτική ή χειρουργική θεραπεία, ή πιο σύνθετη, δηλαδή υποβοηθούμενη αναπαραγωγή εντός ή εκτός του γυναικείου σώματος. Πιο συγκεκριμένα, στην πρώτη περίπτωση περιλαμβάνονται μέθοδοι, οι οποίες σκοπό έχουν την επίτευξη της γονιμοποίησης ενός ωαρίου εντός του γυναικείου σώματος, ενώ μπορεί να εφαρμοστούν και με την "συνεισφορά" του άνδρα. Ένας συνήθης τρόπος για να γίνει αυτό είναι η πρόκληση ωορρηξίας και έπειτα η ενδομήτρια σπερματέγχυση με σπέρμα του συντρόφου -αν αυτό είναι γόνιμο- ή κάποιου δότη.
Τα… unisex αίτια
Άλλες αιτίες υπογονιμότητας, οι οποίες αφορούν τόσο τον άνδρα όσο και την γυναίκα είναι η ηλικία (στις γυναίκες η γονιμότητα μειώνεται ταχύτατα μετά τα 35 και στους άντρες σταδιακά μετά τα 40), το κάπνισμα, το αλκοόλ και το άγχος. Επίσης, μερικά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα όπως τα χλαμύδια και η γονόρροια μπορεί να μειώσουν την γονιμότητα σε γυναίκες και άνδρες, ενώ η παχυσαρκία προκαλεί και αυτή δυσκολία στις προσπάθειες σύλληψης.
Διατροφή και γονιμότητα
Τα τελευταία χρόνια, η σωστή διατροφή φαίνεται να συμβάλλει τόσο στην ανδρική όσο και στην γυναικεία γονιμότητα. Στους άνδρες, το σπέρμα ως ένας ζωντανός οργανισμός καταστρέφεται από την δράση των ελεύθερων ριζών οι οποίες παράγονται ενδογενώς στο σώμα, αλλά προσλαμβάνονται και από την διατροφή. Σημαντικά αντιοξειδωτικά τα οποία ενισχύουν την άμυνα του οργανισμού και μπορούν να συμβάλλουν σε ένα υγιές σπέρμα είναι το λυκοπένιο (ντομάτα), οι Βιταμίνες C (εσπεριδοειδή και ωμά λαχανικά) και Ε (λιπαρά ψάρια, σπόροι και ξηροί καρποί), το σελήνιο (ψάρι, ολικής άλεσης δημητριακά) και ο ψευδάργυρος (οστρακοειδή και ψαχνό κρέας). Διαβάστε περισσότερα εδώ.
Στις γυναίκες, έρευνες των τελευταίων δεκαετιών έδειξαν ότι η κατανάλωση σιδήρου είτε από συμπληρώματα είτε από φυλλώδη λαχανικά όπως το σπανάκι, η κατανάλωση γαλακτοκομικών, η πρόσληψη πρωτεϊνών, το ελαιόλαδο και η μειωμένη κατανάλωση επεξεργασμένων προϊόντων όπως η λευκή ζάχαρη και το λευκό ψωμί, λειτουργούν ευεργετικά όσον αφορά την γονιμότητα. Διαβάστε περισσότερα εδώ.
