Μουσικοθεραπεία: Οι νότες που κάνουν την διαφορά

του Γιώργου Κόκουβα

«Δηλαδή τι κάνουμε; Πάμε κάπου και μας βάζουν μουσική για να χαλαρώσουμε;» Η εύλογη αυτή ερώτηση που θα έκαναν πολλοί –ούτε του γράφοντος εξαιρουμένου- στο άκουσμα της έννοιας «μουσικοθεραπεία» οφείλεται κατά μεγάλο βαθμό στην άγνοια περί της θεραπευτικής προσέγγισης που είναι σχετικά «νεαρής ηλικίας» στην χώρα μας.

Φυσικά, οι θεραπευτικές και παιδαγωγικές ιδιότητες της μουσικής ήταν ήδη γνωστές από τους πρωτόγονους και τους αρχαίους ακόμα πολιτισμούς –η κλασική αθηναϊκή παιδεία έδινε ιδιαίτερο βάρος στην συγκεκριμένη τέχνη, αλλά ως σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση, η μουσικοθεραπεία μετρά μόλις λίγα χρόνια ζωής στην συνείδηση της οργανωμένης ελληνικής ιατρικής κοινότητας.

Κάπως έτσι ξεκινά η συζήτησή μας με την μουσικοθεραπεύτρια και ιδρυτική πρόεδρο του Ελληνικού Συλλόγου Πτυχιούχων Επαγγελματιών Μουσικοθεραπευτών κ. Ευαγγελία Παπανικολάου, που αναλαμβάνει να μας διαφωτίσει σχετικά με το εξαιρετικά ενδιαφέρον αντικείμενό της. Τι πρέπει να γνωρίζουμε λοιπόν για την μουσικοθεραπεία;

Τι είναι η μουσικοθεραπεία και ποιους αφορά;

«Κατά βάση, πρόκειται για συμπληρωματική θεραπευτική αγωγή», μας ενημερώνει η κ. Παπανικολάου. Πρόκειται στην ουσία, όπως μας λέει για μια μορφή δημιουργικής ψυχοθεραπείας με εργαλείο τη μουσική. Αφορά από την μία πλευρά ανθρώπους με ψυχολογικά ή ψυχοσωματικά προβλήματα, γυναίκες που διανύουν περίοδο εγκυμοσύνης ή επιλόχειας κατάθλιψης, ή ακόμα και εκείνους που ενδιαφέρονται για την προσωπική τους ανάπτυξη μέσα απο μια καλλιτεχνική διάσταση και εναλλακτική διέξοδο έκφρασης, έως και ασθενείς με καρκίνο και άλλες χρόνιες ή ανίατες ασθένειες. Επίσης, πέρα απο τον αμιγώς ψυχοθεραπευτικό ρόλο της, η μουσικοθεραπεία προσφέρει σε κινητικό, εκφραστικό ή διανοητικό επίπεδο, σε άτομα με ψυχιατρικές διαταραχές (κατάθλιψη, ψύχωση, διαταραχές της όρεξης, εξαρτήσεις), με νευρολογικά προβλήματα (όπως για παράδειγμα εγκεφαλικό, νόσος του Πάρκινσον), άτομα με αναπτυξιακές διαταραχές, ή με προβλήματα έκφρασης και λόγου (όπως ο τραυλισμός).

Όπως μας ενημερώνει η ειδικός, αυτό που σημαίνει ο όρος «συμπληρωματικός» είναι πως σε καμία περίπτωση για παράδειγμα ο ογκολογικός ασθενής δεν σταματά την φαρμακευτική αγωγή του ή κάποιος με τραυλισμό δεν σταματά την λογοθεραπεία του και εστιάζει μόνο στην μουσικοθεραπεία -εκτός αν αυτό κρίνεται απαραίτητο για τον ασθενή απο την διεπιστημονική ομάδα των ειδικών που σχεδιάζουν τη θεραπευτική αγωγή και δράση. Έτσι, η μουσικοθεραπεία μπορεί να συμβάλλει είτε επικουρικά είτε πρωταρχικά ενισχύοντας στο μέγιστο το θεραπευτικό αποτέλεσμα, όπως επιδιώκεται και προσδοκάται προς όφελος του ασθενή.

Τι περιλαμβάνουν οι συνεδρίες μουσικοθεραπείας;

«Η μουσικοθεραπεία είναι μια προσέγγιση με μακροπρόθεσμο και καθαρά εξατομικευμένο χαρακτήρα», μας λέει η κ. Παπανικολάου. Ανάλογα με την κάθε περίπτωση και τις ανάγκες του ενδιαφερόμενου, οργανώνονται και οι συνεδρίες. Αυτό που συμβαίνει σε μία συνεδρία, η οποία διαρκεί περίπου όσο και η ψυχοθεραπεία, δηλαδή 45 με 50 λεπτά κάθε φορά, είναι ένα δημιουργικό και εκφραστικό δρώμενο μεταξύ θεραπευτή και ενδιαφερόμενου.

Εδώ εντοπίζεται και η μεγαλύτερη παρανόηση σε σχέση με την μουσικοθεραπεία: «Κατά το μεγαλύτερο μέρος της, περιλαμβάνει δημιουργικό παίξιμο μουσικής και όχι ακρόαση», μας λέει η κ.Παπανικολάου, συμπληρώνοντας: «Ο θεραπευτής χτίζει μια διαπροσωπική σχέση επικοινωνίας με τον ασθενή, ο οποίος αυτοσχεδιάζει μαζί με τον θεραπευτή με τα μουσικά όργανα που του διατίθενται –χωρίς φυσικά να χρειάζονται γνώσεις μουσικής- και έτσι διαδραματίζεται μια διαλογική μορφή επικοινωνίας μέσω των ήχων και της μουσικής, χωρίς να αποκλείει και την λεκτική επικοινωνία, εφόσον το άτομο έχει αναπτυγμένο λόγο». Με άλλα λόγια, σε μία συνεδρία, εκτός από την ακρόαση μουσικής, που είναι ένα πιθανό μέρος της διαδικασίας, η προσοχή εστιάζεται στο δημιουργικό/διαδραστικό κομμάτι και την ανάλυση της ψυχοσύνθεσης μέσα από αυτό.

«Γι’ αυτό και η μουσικοθεραπεία γίνεται πάντα παρουσία του θεραπευτή και δεν αποτελεί απλά μια “συνταγογράφηση” CD, το οποίο κάποιος θα ακούσει μόνος του στο σπίτι του», υπογραμμίζει η ειδικός. Όπως μας αναφέρει, την μουσικοθεραπεία δεν ενδιαφέρει το μουσικό γούστο του καθένα. Λαμβάνει μεν υπόψη το μουσικό ιστορικό του ενδιαφερόμενου αλλά δεν δουλεύει με βάση τις μουσικές του προτιμήσεις. Δηλαδή, δεν θα ακούσουμε τα ευχάριστα ροκ τραγούδια που μας αρέσουν ή μελωδίες που μας χαλαρώνουν, όπως νομίζουν οι περισσότεροι, αφού, όπως χαρακτηριστικά λέει η κ. Παπανικολάου, η μουσικοθεραπεία δεν είναι… spa. Δεν επιδιώκεται δηλαδή οπ ωσδήποτε μια θετική αντίδραση στην μουσική, αλλά οποιαδήποτε αντίδραση που θα βοηθήσει στην ανάλυση της εκάστοτε περίπτωσης.

Μία ιδιαίτερη προσέγγιση είναι αυτή της δεκτικής μουσικοθεραπείας, κατά την οποία πραγματοποιείται μόνο ακρόαση μουσικής με παράλληλη έκφραση των συναισθημάτων και των σκέψεων που αυτή προκαλεί, καθώς και η επεξεργασία και ανάλυσή τους στην συνέχεια. Η συγκεκριμένη μέθοδος ονομάζεται "Guided Imagery and Music", είναι μια συγκεκριμένη εξειδίκευση, και οι συνεδρίες διαρκούν περίπου 1.30 με 2 ώρες, γίνονται με συχνότητα δύο φορές τον μήνα και χρειάζονται τουλάχιστον 10 συνεδρίες για να έχουμε ένα θεραπευτικό αποτέλεσμα. Στο παρόν, στην Ελλάδα η συγκεκριμένη μέθοδος εκπροσωπείται μόνο από την κ. Παπανικολάου, ενώ από τον Οκτώβριο του 2011, για πρώτη φορά στη χώρα μας θα ξεκινήσει εκπαιδευτικός κύκλος εξειδίκευσης επαγγελματικών ψυχικής υγείας στη συγκεκριμένη μουσικοθεραπευτική τεχνική.

Τι πρέπει να προσέξουμε

Το βασικό είναι να απευθυνθούμε σε επαρκώς καταρτισμένο θεραπευτή. «Δυστυχώς, επειδή πρόκειται για ένα σχετικά “καινούριο επάγγελμα” στην Ελλάδα που δεν υποστηρίζεται από κάποιο κρατικό θεσμικό πλαίσιο, οποιοσδήποτε μπορεί να βάλει έξω από την πόρτα του μία ταμπέλα μουσικοθεραπευτή χωρίς να πληροί τις απαραίτητες προϋποθέσεις», μας λέει η ειδικός. Γι’ αυτό, συμβουλεύει όσους ενδιαφέρονται, να μην διστάζουν να ρωτούν πού σπούδασε ο μουσικοθεραπευτής, τι πτυχίο διαθέτει, αν έχει κλινική εμπειρία ή να απευθυνθούν στον Σύλλογο Πτυχιούχων Επαγγελματιών Μουσικοθεραπευτών για να βρουν τα στοιχεία των πλήρως καταρτισμένων ειδικών.

Τα οφέλη της μουσικοθεραπείας

«Η δουλειά μας είναι κυρίως ποιοτική και όχι ποσοτική», αναφέρει η κ. Παπανικολάου, «ωστόσο υπάρχουν και οι περιπτώσεις που τα οφέλη της είναι μετρήσιμα, όπως για παράδειγμα στην βελτίωση του λόγου ενός ατόμου με τραυλισμό ή της κινητικότητας ενός ασθενή με νευρολογικό πρόβλημα, ή των επιπέδων των ορμονών που μεταβάλλονται παράλληλα με την ψυχική διάθεση», συμπληρώνει. Φυσικά, όπως προαναφέρθηκε, η προσέγγιση της μουσικοθεραπείας είναι μακροπρόθεσμου χαρακτήρα, κάτι που σημαίνει ότι ολοκληρώνεται μετά από αρκετές συνεδρίες ή όταν κρίνει ο ασθενής ότι δεν θέλει να συνεχίσει. Πάντα, επίσης, τα οφέλη της μπορούν να ιδωθούν συμπληρωματικά με την φαρμακευτική ή όποια άλλη αγωγή ακολουθεί ο καθένας.

Εμπιστεύονται οι Έλληνες την μουσικοθεραπεία;

Οι άνθρωποι, όπως και οι γιατροί, μπορεί να είναι δεκτικοί σε σχετικά νέες προσεγγίσεις της Ιατρικής ή και επιφυλακτικοί με αυτές. Συνήθως λοιπόν την μουσικοθεραπεία την συστήνει ο γιατρός (ή άλλος επαγγελματίας υγείας, κάποιος εκπαιδευτικός στην περίπτωση ανηλίκων) σε έναν ασθενή του, αλλά αυτό συμβαίνει όταν αυτός ο γιατρός είναι ανοιχτός στις νέες προσεγγίσεις και συμπληρωματικές αγωγές. Γενικά, πάντως, όπως μας λέει η ειδικός, δεν υπάρχει «άσπρο-μαύρο», δηλαδή δεν επικρατεί ούτε απόλυτος αρνητισμός και απόρριψη της μεθόδου αλλά ούτε και συνολική αποδοχή της ως κυρίαρχη προσέγγιση.

Χρηστικές πληροφορίες

Το κόστος κάθε συνεδρίας ακολουθεί κατά γενικό κανόνα την λογική μιας ψυχοθεραπείας. Πάντα βέβαια σχετίζεται με την διάρκεια της κάθε συνεδρίας (αν για παράδειγμα πρόκειται για δεκτική μουσικοθεραπεία, η διάρκεια είναι μεγαλύτερη). Έτσι, ένας μέσος όρος χρέωσης είναι τα 50-80 ευρώ ανά συνεδρία.

Μπορείτε να ενημερωθείτε για περισσότερα θέματα σχετικά με την μουσικοθεραπεία στην ιστοσελίδα του Συλλόγου, εδώ. Επίσης, μπορείτε να μάθετε τα οφέλη της μουσικής για την βρεφική ηλικία σε παλιότερο δημοσίευμα του in2life.