Οι μύθοι του safe sex (και οι αλήθειες του)

Όταν αναζητάμε πληροφορίες σχετικά με την σεξουαλική μας υγεία, ξέρουμε ότι τις ασφαλέστερες απαντήσεις θα μας τις δώσει ο γιατρός μας. Συμβαίνει, ωστόσο, για λόγους άγχους, βιασύνης, ακόμα και… ντροπής, συχνά να πληκτρολογούμε το πρόβλημά μας στο Διαδίκτυο, αναζητώντας απαντήσεις σε πραγματικά σοβαρά ερωτήματα. Και ενώ είναι πολύ σημαντικό να «ψαχνόμαστε» σχετικά με το σώμα μας και την σεξουαλικότητά μας, θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις πληροφορίες που λαμβάνουμε από άλλες πηγές -πέραν του γιατρού- με προσοχή: Πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Stanford σχετικά με την αναπαραγωγική υγεία των ενηλίκων αποκάλυψε ότι οι ιστοσελίδες αναφορικά με θέματα υγείας είναι συχνά γεμάτες λάθη, παραλείψεις και ξεπερασμένες συμβουλές. Και ότι δεν είναι πάντα εύκολο να ανακαλύψει κανείς την αλήθεια σε «μύθους» σχετικά με το σεξ, οι οποίοι δεν είναι μόνο πιστευτοί από τους έφηβους αλλά και από πολλούς ενήλικες.

Σύμφωνα με την Δρ. Sophia Yen, επικεφαλής της παραπάνω έρευνας και ειδική σε θέματα υγείας των εφήβων στο Lucile Packard Children's Hospital in Palo Alto, της Καλιφόρνια, αυτές είναι οι συχνότερες παρανοήσεις (αλλά και η αλήθεια) σχετικά με το… safe sex:

Μύθος: Μπορείς να κολλήσεις ένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα από την τουαλέτα.
Αλήθεια: Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (και οι μολύνσεις) δεν ζουν έξω από το σώμα μας για μεγάλη χρονική περίοδο –και κυρίως δεν ζουν πάνω σε μία κρύα, σκληρή επιφάνεια, όπως το κάθισμα της λεκάνης. Επίσης, οι ασθένειες αυτές δεν βρίσκονται ούτε μέσα στα ούρα μας, με αποτέλεσμα οι πιθανότητες να κολλήσουμε ένα ΣΜΝ από οποιονδήποτε χρησιμοποίησε πριν από εμάς την τουαλέτα να είναι μηδαμινές.

Αυτό που θα πρέπει να μας ανησυχεί, ωστόσο, είναι η φαινομενικά ελάχιστη, ακίνδυνη επαφή, όπως δέρμα με δέρμα ή στόμα με στόμα. Το φιλί, για παράδειγμα, μπορεί να εξαπλώσει τον έρπητα (ενώ το «βαθύτερο» στοματικό φιλί μπορεί ακόμα και να εξαπλώσει την γονόρροια και τα χλαμύδια). Η τριβή του δέρματος με το δέρμα κάποιου άλλου μπορεί να μεταφέρει μολύνσεις όπως τα κονδυλώματα, τον έρπητα, την ψώρα και τις ψείρες του εφηβαίου.

Μύθος: Δεν μπορείς να μείνεις έγκυος την πρώτη φορά που κάνεις σεξ.
Αλήθεια: Μπορεί να φαίνεται ότι οι πιθανότητες είναι με το μέρος σας, αλλά δεν υπάρχει κανένας λόγος να το ρισκάρετε: Είναι εξίσου πιθανό να μείνει μία γυναίκα έγκυος την πρώτη φορά που κάνει σεξ όσο και με τις επόμενες. «Για την ακρίβεια, κάποια στατιστικά λένε ότι το 20% των γυναικών μένουν έγκυες μέσα στον πρώτο μήνα που ξεκινούν το σεξ», λέει η Δρ. Yen.

Μύθος: Δεν μπορείς να μείνεις έγκυος όταν έχεις περίοδο.
Αλήθεια: Είναι σχετικά απίθανο αλλά όχι αδύνατο –ειδικά αν δεν χρησιμοποιείτε προφύλαξη. Κάποιες γυναίκες έχουν μεγάλες περιόδους έμμηνου ρύσης, οι οποίες συμπίπτουν με την έναρξη της ωορρηξίας τους. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να είναι γόνιμες ακόμα κι αν έχουν περίοδο.

Ας πούμε, για παράδειγμα, ότι έχετε ένα σύντομο κύκλο 21 ημερών και η περίοδός σας διαρκεί μία εβδομάδα. Αν κάνετε σεξ προς το τέλος της περιόδου σας, μπορείτε να μείνετε έγκυες αφού το σπέρμα μπορεί να ζήσει έως και 72 ώρες μέσα στην αναπαραγωγική σας οδό. Υπάρχει, επίσης, και η αργοπορημένη εγκυμοσύνη, η οποία μπορεί να προκύψει κατά την διάρκεια της περιεμμηνόπαυση (ένα διάστημα πριν την εμμηνόπαυση), όταν οι περίοδοι είναι ακανόνιστες. Οι ειδικοί λένε ότι δεν είναι ασφαλές να εγκαταλείψετε τα αντισυλληπτικά μέχρι να περάσει ένας ολόκληρος χρόνος που δεν θα έχετε περίοδο.

Μύθος: Οι γυναίκες πρέπει να κάνουν τεστ Παπ όταν γίνονται 18 χρονών.
Αλήθεια: Το 2003 το Αμερικανικό Κολέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων άλλαξε την υπόδειξή του σχετικά με το τεστ Παπ. Παλαιότερα το τεστ Παπ συστηνόταν στις γυναίκες αμέσως μετά την πρώτη της σεξουαλική επαφή ή στα 18 της χρόνια, ανάλογα με το ποιο από τα δύο θα γινόταν πρώτο. Τώρα, το τεστ Παπ δεν συστήνεται αν δεν έχουν κλείσει οι γυναίκες περίπου τρία χρόνια σεξουαλικών επαφών ή τα 21 τους έτη.

Ένα πρόωρο τεστ Παπ μπορεί να μοιάζει ακίνδυνο, αλλά το στρες του υποχρεωτικού Παπ, μία άβολη και αγχωτική διαδικασία για πολλές νέες γυναίκες, μπορεί να τις κάνει να αποφεύγουν τον/την γυναικολόγο τους ή να διστάζουν να τον/την ρωτήσουν για την αντισύλληψη. Οι νέες γυναίκες, όμως, πρέπει να μπορούν να πλησιάζουν τους γιατρούς τους και να συζητούν τέτοια θέματα μαζί τους, άσχετα από τον έλεγχο του τεστ Παπ. Γιατί έγινε αυτή η αλλαγή σχετικά με το τεστ; Οι περισσότερες περιπτώσεις του ανθρώπινου ιού των θηλωμάτων (HPV) θεραπεύονται από μόνες τους μέσα σε τρία χρόνια. Μόνο οι περιπτώσεις που επιμένουν πολύ περισσότερο -και είναι αυτές που φαίνονται και μέσω του τεστ Παπ- οι οποίες χρήζουν αντιμετώπισης, γιατί είναι αυτές που μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Μύθος: Το «χάπι της επόμενης μέρας» προκαλεί έκτρωση.
Αλήθεια: Το «χάπι της επόμενης μέρας» δεν είναι το ίδιο με το RU-486, ένα χάπι που όντως προκαλεί έκτρωση. Για την ακρίβεια, αν πάρετε το χάπι της επόμενης μέρας όταν είστε ήδη έγκυες, δηλαδή όταν ένα γονιμοποιημένο ωάριό σας έχει προσκολληθεί στο τοίχωμα της μήτρας σας, δεν θα γίνει καμία μεταβολή.

Σε παλαιότερη έρευνα, περισσότεροι από 30% σεξουαλικά ενεργοί έφηβοι είπαν ότι πίστευαν ότι η αντισύλληψη έκτακτης ανάγκης (όπως το χάπι) επέφερε έκτρωση. Και στην μελέτη της Δρ. Yen, 10 από 34 ιστοσελίδες που μελετήθηκαν δεν ανάφεραν την διαφορά ανάμεσα στα δύο παραπάνω χάπια. «Σε κανέναν δεν αρέσει η λέξη ‘έκτρωση’ και ίσως γι’αυτό οι διάφορες ιστοσελίδες δεν αναφέρουν ακριβώς τι συμβαίνει με το κάθε χάπι», λέει η Δρ. Yen. «Άλλα οι έρευνες έχουν δείξει πως δεν υπάρχουν στοιχεία για επίδραση μετά την γονιμοποίηση (post-fertilization effect) και πως αυτή είναι μία σημαντική διαφοροποίηση που πρέπει να γίνει για τον κόσμο εκεί έξω που πιστεύει το αντίθετο».

Μύθος: Το «χάπι της επόμενης μέρας» δεν διατίθεται σε ανήλικους χωρίς συνταγή.
Αλήθεια: Από τον Απρίλιο του 2009 το χάπι της επόμενης μέρας (που πωλείται από τα φαρμακεία σε συσκευασία δύο δισκίων) διατίθεται σε γυναίκες από 17 ετών και πάνω χωρίς συνταγή γιατρού.

Μύθος: Τα αντισυλληπτικά χάπια παχαίνουν.
Αλήθεια: Παρόλο που κλινικές δοκιμές, η μία μετά την άλλη, δεν έχουν αποδείξει κάποιο συσχετισμό ανάμεσα στα αντισυλληπτικά χάπια και την αύξηση βάρους, αυτή η άποψη συνεχίζει να υπάρχει από πολλές γυναίκες κάθε ηλικίας. Συγκεκριμένα, ένα απολογιστικό άρθρο που δημοσιεύτηκε το 2006 ανάλυσε 44 προηγούμενες δοκιμές και βρήκε ότι παρόλο που κάποιες γυναίκες (που συμμετείχαν στο πείραμα) όντως πάχυναν κατά την διάρκεια των μελετών, δεν υπήρξε κάποια απόδειξη ότι για αυτό έφταιξε το αντισυλληπτικό χάπι.

«Έχουμε ακούσει από διάφορες ασθενείς ότι ανησυχούν μήπως με το αντισυλληπτικό πάρουν βάρος», λέει η Δρ. Yen. «Και καμία γυναικά, φυσικά, δεν θέλει να παχύνει. Προσωπικά θα προτιμούσα να αποτρέψω μία εγκυμοσύνη παρά να προπαγανδίσω έναν μύθο που δεν στηρίζεται επιστημονικά.» Μία μέθοδος αντισύλληψης που θα μπορούσε να προκαλέσει αύξηση βάρους είναι το ενέσιμο DMPA (depot medroxyprogesterone acetate), ευρύτερα γνωστό ως αντισυλληπτικό εμβόλιο. Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2009, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τέξας συνέδεσαν το εμβόλιο με αύξηση βάρους κατά 5 κιλά μέσα σε τρία χρόνια.

Μύθος: Το ενδομήτριο σπείραμα δεν αποτελεί ασφαλή μέθοδο αντισύλληψης για έφηβες.
Αλήθεια: Τα ενδομήτρια σπειράματα (ή σπιράλ) είναι μικρά αντικείμενα που εισάγονται μέσω του τραχήλου και τοποθετούνται στην μήτρα με σκοπό να αποτρέπουν την εγκυμοσύνη για τουλάχιστον 12 χρόνια. Επειδή δεν χρειάζεται να παίρνετε κάποιο χάπι κάθε μέρα όταν σας έχει τοποθετηθεί το σπιράλ, μπορεί να αποδειχθεί μία πολύ βολική μακροχρόνια μέθοδος αντισύλληψης.

Ξεπερασμένες πληροφορίες υποστήριζαν ότι το σπιράλ μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο πυελικών φλεγμονωδών ασθενειών σε γυναίκες κάτω των 18 ετών. Αλλά από το 2007, το Αμερικανικό Κολέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων έχει ξεκαθαρίσει πως το σπιράλ αποτελεί μία ασφαλή και άκρως αποτελεσματική μέθοδο αντισύλληψης τόσο για ενήλικες όσο και για έφηβες γυναίκες –πληθυσμός ιδιαίτερες επιρρεπής στις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες.

Μύθος: Αν κάνεις το εμβόλιο κατά του HPV είσαι ασφαλής από το καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
Αλήθεια: Το Gardasil, το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου, που εγκρίθηκε το 2006 για κορίτσια και γυναίκες μεταξύ 9 και 26 ετών, εμποδίζει τέσσερις τύπους του ανθρώπινου ιού των θηλωμάτων (HPV): δύο από αυτούς που συχνότερα προκαλούν καρκίνο του τραχήλου και δύο από αυτούς που προκαλούν κονδυλώματα και ανωμαλίες στα τεστ Παπ. Αλλά περίπου το 30% των καρκίνων του τραχήλου δεν προστατεύεται από το εμβόλιο, γι’αυτό είναι σημαντικό για όλες τις γυναίκες, άσχετα αν έχουν κάνει το εμβόλιο ή όχι, να συνεχίζουν να ελέγχονται τακτικά με τεστ Παπ.

Παρόλο που το εμβόλιο εγκρίνεται προς το παρόν μόνο για γυναίκες κάτω των 26 ετών, μπορεί επίσης να προστατεύσει και μεγαλύτερες γυναίκες που επανέρχονται στην «ενεργό δράση» μετά από χρόνια γάμου (αν και σε αυτήν την περίπτωση ίσως να μην καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία). Το εμβόλιο αυτήν την στιγμή ελέγχεται, και ίσως μια μέρα εγκριθεί, και για αγόρια και άντρες. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της διάδοσης από τους άνδρες στις γυναίκες θηλωμάτων που προκαλούν καρκίνο.

Πού μπορείτε να αναζητήσετε έγκυρες ιατρικές απαντήσεις;
Τα καλύτερα αγγλόφωνα sites σχετικά με την σεξουαλική (και μη) υγεία των εφήβων, σύμφωνα με την Δρ. Yen, είναι τα: Go Ask Alice, The Center for Young Women’s Health, Teen’s Health και Teenwire. Ενώ από ελληνικά websites, τι πιο έγκυρο από το www.iatronet.gr.

Επιμέλεια: Έλενα Μπούλια