Η επιστήμη εξηγεί γιατί ερωτευόμαστε τα λάθος άτομα
Πόσες φορές αναρωτηθήκατε γιατί νιώθετε έλξη για άτομα που δεν είναι αντικειμενικά τα καλύτερα; Η επιστήμη βρήκε την απάντηση.
Συγχωρήστε μας που θα χρησιμοποιήσουμε στίχο της Δέσποινας Βανδή, αλλά μπορούμε με σιγουριά να πούμε πως το «…και πάλι βρήκα τον λάθος άνθρωπο να αγαπήσω» είναι μια φράση με την οποία έχουν ταυτιστεί πολλοί. Κι αν δεν ταυτιζόμαστε οι ίδιοι, σίγουρα θα έχουμε κάποιον φίλο που φαίνεται να μπλέκει συνεχώς με ανθρώπους που – όπως εμείς κρίνουμε – τον κακομεταχειρίζονται. Μήπως μερικοί άνθρωποι όντως θέλουν να υποφέρουν; Η επιστήμη διαφωνεί.
Αντί για μια ανεξήγητη, υποσυνείδητη ανάγκη για βάσανα, η έλξη μας για κακούς ανθρώπους οφείλεται σε μια ιδιοτροπία του κυκλώματος ανταμοιβής του εγκεφάλου. Μπερδευτήκατε; Με πιο απλά λόγια: υπάρχει ένα νευρικό σύστημα στον εγκέφαλο, το οποίο είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο σε “ανταμοιβές”, όπως το σεξ, τα χρήματα και το φαγητό. Αυτού του είδους, λοιπόν, η ρομαντική σχέση είναι κάτι σαν τζόγος, με την διαφορά ότι στοιχηματίζουμε συναισθήματα και σεξ. Και η ανταμοιβή είναι απρόσμενη – μιας και μιλάμε για ανθρώπους που δεν δείχνουν τα συναισθήματά τους – άρα και πολύ, πολύ θελκτική για τον εγκέφαλό μας.
Επιστήμονες προσπάθησαν να δουν τι συμβαίνει στον εγκέφαλο του ανθρώπου όταν οι ανταμοιβές είναι προβλέψιμες και απρόβλεπτες, παρακολουθώντας την εγκεφαλική δραστηριότητα μέσω μαγνητικού τομογράφου. Οι ανταμοιβές ήταν χυμός και νερό, στην αρχή σε τυχαίο χρόνο, και έπειτα κάθε δέκα δευτερόλεπτα. Όταν η ανταμοιβή δινόταν τυχαία και απρόβλεπτα, η εγκεφαλική δραστηριότητα στο κύκλωμα ανταμοιβής ήταν μεγαλύτερη.
Τι συμβαίνει με αυτό; Όταν ερεθίζεται το κύκλωμα ανταμοιβής, ελευθερώνει ντοπαμίνη, την λεγόμενη ορμόνη της ευτυχίας. Σε αντίθεση με τα προβλεπόμενα ερεθίσματα, αυτά που δεν περιμένουμε μας δίνουν την αίσθηση ότι μαθαίνουμε κάτι καινούριο για τον κόσμο και την ζωή, συνεπώς μονοπωλούν την προσοχή μας. Όταν, οπότε, ένας συναισθηματικά κλειστός σύντροφος δώσει ένα σημάδι στοργής, το κύκλωμα ανταμοιβής χτυπάει κόκκινο. Φυσικά, αυτή η διαδικασία είναι στιγμιαία και υπόγεια, και κανείς δεν την καταλαβαίνει εκείνη την στιγμή.
Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι, κατά την διάρκεια του πειράματος, οι αντιδράσεις του κυκλώματος εξακολουθούσαν να είναι δυνατές ακόμα κι όταν η ανταμοιβή δεν ήταν κάτι που οι συμμετέχοντες είχαν δηλώσει πως ευχαριστιούνταν. Που σημαίνει ότι όχι μόνο το μυαλό μας αναγνωρίζει και αποδέχεται ανταμοιβές χωρίς αναγκαστικά να τις αντιληφθούμε, αλλά και πως πολλές ανταμοιβές μπορούν να είναι αντίθετες από αυτά που πιστεύουμε ότι θέλουμε.
Την επόμενη φορά, λοιπόν, που κάποιος γνωστός σας μπλέξει ξανά… μην του θυμώσετε. Ο εγκέφαλός του φταίει.
Αντί για μια ανεξήγητη, υποσυνείδητη ανάγκη για βάσανα, η έλξη μας για κακούς ανθρώπους οφείλεται σε μια ιδιοτροπία του κυκλώματος ανταμοιβής του εγκεφάλου. Μπερδευτήκατε; Με πιο απλά λόγια: υπάρχει ένα νευρικό σύστημα στον εγκέφαλο, το οποίο είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο σε “ανταμοιβές”, όπως το σεξ, τα χρήματα και το φαγητό. Αυτού του είδους, λοιπόν, η ρομαντική σχέση είναι κάτι σαν τζόγος, με την διαφορά ότι στοιχηματίζουμε συναισθήματα και σεξ. Και η ανταμοιβή είναι απρόσμενη – μιας και μιλάμε για ανθρώπους που δεν δείχνουν τα συναισθήματά τους – άρα και πολύ, πολύ θελκτική για τον εγκέφαλό μας.
Επιστήμονες προσπάθησαν να δουν τι συμβαίνει στον εγκέφαλο του ανθρώπου όταν οι ανταμοιβές είναι προβλέψιμες και απρόβλεπτες, παρακολουθώντας την εγκεφαλική δραστηριότητα μέσω μαγνητικού τομογράφου. Οι ανταμοιβές ήταν χυμός και νερό, στην αρχή σε τυχαίο χρόνο, και έπειτα κάθε δέκα δευτερόλεπτα. Όταν η ανταμοιβή δινόταν τυχαία και απρόβλεπτα, η εγκεφαλική δραστηριότητα στο κύκλωμα ανταμοιβής ήταν μεγαλύτερη.
Τι συμβαίνει με αυτό; Όταν ερεθίζεται το κύκλωμα ανταμοιβής, ελευθερώνει ντοπαμίνη, την λεγόμενη ορμόνη της ευτυχίας. Σε αντίθεση με τα προβλεπόμενα ερεθίσματα, αυτά που δεν περιμένουμε μας δίνουν την αίσθηση ότι μαθαίνουμε κάτι καινούριο για τον κόσμο και την ζωή, συνεπώς μονοπωλούν την προσοχή μας. Όταν, οπότε, ένας συναισθηματικά κλειστός σύντροφος δώσει ένα σημάδι στοργής, το κύκλωμα ανταμοιβής χτυπάει κόκκινο. Φυσικά, αυτή η διαδικασία είναι στιγμιαία και υπόγεια, και κανείς δεν την καταλαβαίνει εκείνη την στιγμή.
Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι, κατά την διάρκεια του πειράματος, οι αντιδράσεις του κυκλώματος εξακολουθούσαν να είναι δυνατές ακόμα κι όταν η ανταμοιβή δεν ήταν κάτι που οι συμμετέχοντες είχαν δηλώσει πως ευχαριστιούνταν. Που σημαίνει ότι όχι μόνο το μυαλό μας αναγνωρίζει και αποδέχεται ανταμοιβές χωρίς αναγκαστικά να τις αντιληφθούμε, αλλά και πως πολλές ανταμοιβές μπορούν να είναι αντίθετες από αυτά που πιστεύουμε ότι θέλουμε.
Την επόμενη φορά, λοιπόν, που κάποιος γνωστός σας μπλέξει ξανά… μην του θυμώσετε. Ο εγκέφαλός του φταίει.
