Τα εννέα «δεν» στην εκπαίδευση του σκύλου μας
Τα λάθη στην εκπαίδευση ενός σκύλου είναι κατά κανόνα απλά, γι’ αυτό και πολλοί τα διαπράττουν. Τα επισημαίνουμε, προς γνώση και σωστή… εκπαίδευση.
Οι επαγγελματίες εκπαιδευτές σκύλων συμφωνούν: τα περισσότερα… κακομαθημένα σκυλιά έχουν ιδιοκτήτες που δεν τήρησαν κάποιες απλές εντολές της «βασικής» εκπαίδευσης. Η αιτία γι’ αυτό είναι ότι περισσότερες… παραείναι απλές (άρα αρκετοί παραγνωρίζουν τη σημασία τους), ενώ κάποιες άλλες χρειάζονται χρόνο και υπομονή από την πλευρά του ιδιοκτήτη, που γενικώς σπανίζουν… Σε κάθε περίπτωση, οι ειδικοί επισημαίνουν και εμείς καταγράφουμε.
1. Δεν σταματάμε την εκπαίδευση. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι αρκεί ο σκύλος να μάθει κάποιες βασικές εντολές ή συνήθειες κι αυτό ήταν, τα πάντα μπαίνουν στον… αυτόματο πιλότο και διαρκούν για πάντα. Κι όμως, όσο ο χρόνος περνά, ο σκύλος τείνει να ξεχνά και να αποκρίνεται πιο αργά στις εντολές που δέχεται, ή μπορεί να σταματήσει να αποκρίνεται εντελώς. Η λύση είναι απλά και σύντομα μαθήματα κάθε μέρα, που θα κρατούν τον σκύλο σας (και το μυαλό του) σε εγρήγορση. Επίσης, βοηθά πολύ να του μαθαίνετε σε τακτά χρονικά διαστήματα (π.χ. ανά μήνα) κάποιο καινούργιο κόλπο: θα τον κρατήσει ζωηρό, πειθαρχημένο και έξυπνο.
2. Δεν επαναλαμβάνουμε μια εντολή. Αν για κάποιο λόγο ο σκύλος δυστροπεί και δεν εκτελεί μια εντολή, το πιο μεγάλο λάθος είναι να επαναλάβουμε την εντολή καμιά δεκαριά φορές μέχρι να υπακούσει το ζώο. Αυτό που μαθαίνει ουσιαστικά ο σκύλος έτσι, είναι να αποκρίνεται όποτε θέλει. Αν είστε σίγουροι, λοιπόν, ότι ο σκύλος σας έχει μάθει να εκτελεί μια εντολή, όποτε χρειάζεται του ζητάτε μόνο μία φορά να την εκτελέσει. Αν για κάποιο λόγο αρνείται, πηγαίνετε τον σκύλο σας σε ένα πιο ήσυχο μέρος ή ένα μέρος που ξέρετε ότι του αρέσει πιο πολύ και ξαναζητήστε του να την εκτελέσει. Αν αρνηθεί, επιστροφή στην αφετηρία: πρέπει να του μάθετε το «κόλπο» απ’ την αρχή, κάνοντάς το να μοιάζει με παιχνίδι και χρησιμοποιώντας ανταμοιβές και επαίνους.
3. Δεν κάνουμε «μισή» εκπαίδευση. Η εκπαίδευση του σκύλου είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο και σύστημα. Είναι σημαντικό να ξέρουμε ότι θα πάρει χρόνο στον σκύλο να μάθει να εκτελεί σωστά μια εντολή – κι αυτόν τον χρόνο χρειάζεται να του τον δώσουμε. Ακόμα κι αν ο σκύλος τα καταφέρει με την πρώτη, συνεχίζουμε να του μαθαίνουμε το «κόλπο». Επίσης, δεν προσπαθούμε να του μάθουμε κάτι με τη μία: μόλις δούμε ότι προσπαθεί αρκετά ή ότι πλησιάζει, τον επιβραβεύουμε, σταματάμε για λίγο και ξανασυνεχίζουμε.
4. Δεν μένουμε στην ίδια… αίθουσα διδασκαλίας. Αν το μάθημα «κάτσε» στον… Αζώρ γίνεται μόνο στο σαλόνι του σπιτιού μας, το πιθανότερο είναι ότι ο σκυλάκος θα υπακούει μόνο στο σαλόνι του σπιτιού μας. Η εκπαίδευση πρέπει να γίνεται σε πολλά μέρη και σε διαφορετικές συνθήκες περισπασμού του ζώου. Στο ξεκίνημα της εκπαίδευσης, το σπίτι και η ησυχία του είναι το καλύτερο μέρος. Μετά μπορείτε να αυξήσετε τους περισπασμούς (π.χ. να είναι ανοιχτή η τηλεόραση ή να είναι και κάποιος άλλος μπροστά). Συνεχίστε σε εξωτερικούς χώρους, με περισπασμούς διαφορετικής έντασης. Έτσι, θα είστε βέβαιοι ότι θα μπορεί να ανταποκριθεί σε κάθε περιβάλλον.
5. Δεν δωροδοκούμε. Στην αρχή της εκπαίδευσης επιβάλλεται να επιβραβεύουμε τον σκύλο μας με καμιά λιχουδιά όταν δείχνει έφεση στη… μάθηση. Είναι, όμως, μεγάλο λάθος να συνδέσει την εκτέλεση μιας εντολής με το φαγητό. Έτσι, σταδιακά, μειώνουμε τις ανταμοιβές και αυξάνουμε τους επαίνους και τα χάδια. Μια πολύ καλή ανταμοιβή είναι να παίζουμε με το αγαπημένο του παιχνίδι.
6. Δεν αντιδρούμε υπερβολικά. Να θυμάστε ότι όταν ο σκύλος μαθαίνει κάποιο «κόλπο», βρίσκεται ήδη σε κατάσταση (σωματικής και συναισθηματικής) διέγερσης. Μια υπερενθουσιώδης συμπεριφορά από μέρους μας όταν τα πηγαίνει καλά ή, το αντίθετο, μια οργισμένη αντίδραση όταν δεν τα καταφέρνει, ουσιαστικά θα εκτοξεύσει τη διέγερση του σκύλου και θα εκτροχιάσει την… εκπαιδευτική διαδικασία. Ο χρυσός κανόνας για τον εκπαιδευτή είναι η «ήρεμη αδιαφορία»: ένα χάδι ή ένα χαμόγελο (όταν τα καταφέρνει) ή μια απλή έκφραση παραπόνου (όταν δεν ανταποκρίνεται), σε κάθε περίπτωση θα κρατήσει χαλαρό τον σκύλο και θα κάνει τη διαδικασία πιο διασκεδαστική για τον ίδιο.
7. Δεν αντιδρούμε εκ των υστέρων. Όσοι παίζουν σκάκι, το ξέρουν καλά: στις πρώτες παρτίδες τους τείνουν να απαντούν στις κινήσεις του αντιπάλου και όχι να εκτελούν το δικό τους σχέδιο. Αυτό ισχύει και στην εκπαίδευση του σκύλου: αν απλώς αντιδράτε στα δικά του λάθη, χάνετε την ευκαιρία να του διδάξετε κάτι. Χρειάζεται χρόνο και παρατήρηση από την πλευρά μας, αλλά σε κάθε περίπτωση βοηθά πολύ «να μαντεύουμε» τις αντιδράσεις του και να τις κατευθύνουμε σε πιο αποδεκτά επίπεδα συμπεριφοράς. Αν λ.χ. ξέρουμε ότι ένα παιχνίδι προκαλεί το γάβγισμά του, δεν καταργούμε το παιχνίδι, αλλά το κάνουμε πιο σύνθετο, με ακόμα ένα παιχνίδι, ώστε στο μυαλό του σκύλου μας να αποσυνδεθεί η δράση (παιχνίδι) με την αντίδραση (γάβγισμα).
8. Δεν είμαστε ασυνεπείς. Η εμπιστοσύνη ανάμεσα σε μας και στον σκύλο μας είναι το άλφα και το ωμέγα. Αν ίδιες συμπεριφορές του σκύλου προκαλούν διαφορετικές δικές μας αντιδράσεις, η εμπιστοσύνη χάνεται και ο σκύλος γίνεται δύστροπος. Αν για παράδειγμα τον μαθαίνουμε να μην ανεβαίνει στο κρεβάτι μας, απαγορεύονται οι εξαιρέσεις - ούτε μία στο τόσο. Συμπέρασμα: ορίζετε τους κανόνες και τους τηρείτε απαρέγκλιτα.
9. Δεν αγνοούμε τον χαρακτήρα του. Φυσικά και ο σκύλος μας έχει χαρακτήρα. Κι αν είναι συγκεκριμένης ράτσας, ίσως ο χαρακτήρας του σε κάποια σημεία να είναι πιο εμφανής και να εκδηλώνεται πιο έντονα. Η εκπαίδευση πρέπει να προσαρμόζεται στον χαρακτήρα του και να λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Για παράδειγμα τα Retriever είναι πολύ κοινωνικά – δεν θα έχετε πρόβλημα να τους κάνετε μάθημα με άλλους σκύλους ή ανθρώπους τριγύρω. Αλλά με ένα Chow Chow θα αντιμετωπίσετε δυσκολίες. Ένας μικρόσωμος ντροπαλός σκύλος, δεν αντέχει και δεν αντιδρά καλά στην ένταση και στην πίεση. Αλλά ένα rottweiler θέλει κάτι παραπάνω από… λιχουδιές και χάδια.
1. Δεν σταματάμε την εκπαίδευση. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι αρκεί ο σκύλος να μάθει κάποιες βασικές εντολές ή συνήθειες κι αυτό ήταν, τα πάντα μπαίνουν στον… αυτόματο πιλότο και διαρκούν για πάντα. Κι όμως, όσο ο χρόνος περνά, ο σκύλος τείνει να ξεχνά και να αποκρίνεται πιο αργά στις εντολές που δέχεται, ή μπορεί να σταματήσει να αποκρίνεται εντελώς. Η λύση είναι απλά και σύντομα μαθήματα κάθε μέρα, που θα κρατούν τον σκύλο σας (και το μυαλό του) σε εγρήγορση. Επίσης, βοηθά πολύ να του μαθαίνετε σε τακτά χρονικά διαστήματα (π.χ. ανά μήνα) κάποιο καινούργιο κόλπο: θα τον κρατήσει ζωηρό, πειθαρχημένο και έξυπνο.
2. Δεν επαναλαμβάνουμε μια εντολή. Αν για κάποιο λόγο ο σκύλος δυστροπεί και δεν εκτελεί μια εντολή, το πιο μεγάλο λάθος είναι να επαναλάβουμε την εντολή καμιά δεκαριά φορές μέχρι να υπακούσει το ζώο. Αυτό που μαθαίνει ουσιαστικά ο σκύλος έτσι, είναι να αποκρίνεται όποτε θέλει. Αν είστε σίγουροι, λοιπόν, ότι ο σκύλος σας έχει μάθει να εκτελεί μια εντολή, όποτε χρειάζεται του ζητάτε μόνο μία φορά να την εκτελέσει. Αν για κάποιο λόγο αρνείται, πηγαίνετε τον σκύλο σας σε ένα πιο ήσυχο μέρος ή ένα μέρος που ξέρετε ότι του αρέσει πιο πολύ και ξαναζητήστε του να την εκτελέσει. Αν αρνηθεί, επιστροφή στην αφετηρία: πρέπει να του μάθετε το «κόλπο» απ’ την αρχή, κάνοντάς το να μοιάζει με παιχνίδι και χρησιμοποιώντας ανταμοιβές και επαίνους.
3. Δεν κάνουμε «μισή» εκπαίδευση. Η εκπαίδευση του σκύλου είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο και σύστημα. Είναι σημαντικό να ξέρουμε ότι θα πάρει χρόνο στον σκύλο να μάθει να εκτελεί σωστά μια εντολή – κι αυτόν τον χρόνο χρειάζεται να του τον δώσουμε. Ακόμα κι αν ο σκύλος τα καταφέρει με την πρώτη, συνεχίζουμε να του μαθαίνουμε το «κόλπο». Επίσης, δεν προσπαθούμε να του μάθουμε κάτι με τη μία: μόλις δούμε ότι προσπαθεί αρκετά ή ότι πλησιάζει, τον επιβραβεύουμε, σταματάμε για λίγο και ξανασυνεχίζουμε.
4. Δεν μένουμε στην ίδια… αίθουσα διδασκαλίας. Αν το μάθημα «κάτσε» στον… Αζώρ γίνεται μόνο στο σαλόνι του σπιτιού μας, το πιθανότερο είναι ότι ο σκυλάκος θα υπακούει μόνο στο σαλόνι του σπιτιού μας. Η εκπαίδευση πρέπει να γίνεται σε πολλά μέρη και σε διαφορετικές συνθήκες περισπασμού του ζώου. Στο ξεκίνημα της εκπαίδευσης, το σπίτι και η ησυχία του είναι το καλύτερο μέρος. Μετά μπορείτε να αυξήσετε τους περισπασμούς (π.χ. να είναι ανοιχτή η τηλεόραση ή να είναι και κάποιος άλλος μπροστά). Συνεχίστε σε εξωτερικούς χώρους, με περισπασμούς διαφορετικής έντασης. Έτσι, θα είστε βέβαιοι ότι θα μπορεί να ανταποκριθεί σε κάθε περιβάλλον.
5. Δεν δωροδοκούμε. Στην αρχή της εκπαίδευσης επιβάλλεται να επιβραβεύουμε τον σκύλο μας με καμιά λιχουδιά όταν δείχνει έφεση στη… μάθηση. Είναι, όμως, μεγάλο λάθος να συνδέσει την εκτέλεση μιας εντολής με το φαγητό. Έτσι, σταδιακά, μειώνουμε τις ανταμοιβές και αυξάνουμε τους επαίνους και τα χάδια. Μια πολύ καλή ανταμοιβή είναι να παίζουμε με το αγαπημένο του παιχνίδι.
6. Δεν αντιδρούμε υπερβολικά. Να θυμάστε ότι όταν ο σκύλος μαθαίνει κάποιο «κόλπο», βρίσκεται ήδη σε κατάσταση (σωματικής και συναισθηματικής) διέγερσης. Μια υπερενθουσιώδης συμπεριφορά από μέρους μας όταν τα πηγαίνει καλά ή, το αντίθετο, μια οργισμένη αντίδραση όταν δεν τα καταφέρνει, ουσιαστικά θα εκτοξεύσει τη διέγερση του σκύλου και θα εκτροχιάσει την… εκπαιδευτική διαδικασία. Ο χρυσός κανόνας για τον εκπαιδευτή είναι η «ήρεμη αδιαφορία»: ένα χάδι ή ένα χαμόγελο (όταν τα καταφέρνει) ή μια απλή έκφραση παραπόνου (όταν δεν ανταποκρίνεται), σε κάθε περίπτωση θα κρατήσει χαλαρό τον σκύλο και θα κάνει τη διαδικασία πιο διασκεδαστική για τον ίδιο.
7. Δεν αντιδρούμε εκ των υστέρων. Όσοι παίζουν σκάκι, το ξέρουν καλά: στις πρώτες παρτίδες τους τείνουν να απαντούν στις κινήσεις του αντιπάλου και όχι να εκτελούν το δικό τους σχέδιο. Αυτό ισχύει και στην εκπαίδευση του σκύλου: αν απλώς αντιδράτε στα δικά του λάθη, χάνετε την ευκαιρία να του διδάξετε κάτι. Χρειάζεται χρόνο και παρατήρηση από την πλευρά μας, αλλά σε κάθε περίπτωση βοηθά πολύ «να μαντεύουμε» τις αντιδράσεις του και να τις κατευθύνουμε σε πιο αποδεκτά επίπεδα συμπεριφοράς. Αν λ.χ. ξέρουμε ότι ένα παιχνίδι προκαλεί το γάβγισμά του, δεν καταργούμε το παιχνίδι, αλλά το κάνουμε πιο σύνθετο, με ακόμα ένα παιχνίδι, ώστε στο μυαλό του σκύλου μας να αποσυνδεθεί η δράση (παιχνίδι) με την αντίδραση (γάβγισμα).
8. Δεν είμαστε ασυνεπείς. Η εμπιστοσύνη ανάμεσα σε μας και στον σκύλο μας είναι το άλφα και το ωμέγα. Αν ίδιες συμπεριφορές του σκύλου προκαλούν διαφορετικές δικές μας αντιδράσεις, η εμπιστοσύνη χάνεται και ο σκύλος γίνεται δύστροπος. Αν για παράδειγμα τον μαθαίνουμε να μην ανεβαίνει στο κρεβάτι μας, απαγορεύονται οι εξαιρέσεις - ούτε μία στο τόσο. Συμπέρασμα: ορίζετε τους κανόνες και τους τηρείτε απαρέγκλιτα.
9. Δεν αγνοούμε τον χαρακτήρα του. Φυσικά και ο σκύλος μας έχει χαρακτήρα. Κι αν είναι συγκεκριμένης ράτσας, ίσως ο χαρακτήρας του σε κάποια σημεία να είναι πιο εμφανής και να εκδηλώνεται πιο έντονα. Η εκπαίδευση πρέπει να προσαρμόζεται στον χαρακτήρα του και να λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Για παράδειγμα τα Retriever είναι πολύ κοινωνικά – δεν θα έχετε πρόβλημα να τους κάνετε μάθημα με άλλους σκύλους ή ανθρώπους τριγύρω. Αλλά με ένα Chow Chow θα αντιμετωπίσετε δυσκολίες. Ένας μικρόσωμος ντροπαλός σκύλος, δεν αντέχει και δεν αντιδρά καλά στην ένταση και στην πίεση. Αλλά ένα rottweiler θέλει κάτι παραπάνω από… λιχουδιές και χάδια.
