H μακάβρια πλευρά της παιδικής ηλικίας
Οι μακάβριες πτυχές διάσημων παραμυθιών και τα «σκοτεινά» σημεία χαρούμενων τραγουδιών που γράφουν «αλλιώς» την παιδική μας ηλικία.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Κακοί μάγοι, σατανικές πριγκίπισσες, ταλαιπωρημένες ηρωίδες, η αιώνια μάχη του καλού με το κακό. Η παιδική μας ηλικία ήταν γεμάτη από πολύχρωμες εικόνες, χαρούμενα τραγουδάκια και το «ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα». Ήταν στην πραγματικότητά τα πράγματα έτσι;
Στην πραγματικότητα που μας επιβλήθηκε, ήταν, αφού τα παραμύθια που αγαπήσαμε υπήρξαν στην ουσία μια mainstream εκδοχή άλλων, πολύ πιο σκοτεινών και απαισιόδοξων ιστοριών. Επίσης, αρκετά τραγούδια που απαγγέλαμε χτυπώντας τα χέρια μας χαρωπά, μιλούσαν για κανιβαλισμό και θάνατο.
Ποια ήταν αυτά;
Τα «παιδικά» παραμύθια όπως είναι στην πραγματικότητα
Οι mainstream εκδοχές γνωστών παιδικών παραμυθιών αν και αρκετές φορές μοιάζουν αρκετά στις αυθεντικές, εντούτοις παραλείπουν αρκετές μακάβριες και όχι και τόσο… αθώες λεπτομέρειες.
* Η Πεντάμορφη και το Τέρας: Στην αυθεντική βερσιόν του 1957, οι ζηλιάρες αδερφές της Μπελ συνωμοτούν για να την φάει ζωντανή το Τέρας. Τι καλύτερο από μια… οικογενειακή δολοφονία; Η εκδοχή της Disney – προφανώς – και άφησε απ’ έξω αυτήν την μικρή λεπτομέρεια.
* Ο Πρίγκηπας Βάτραχος: Όπως ενδεχομένως να θυμάστε στην «καθαρή» εκδοχή του παραμυθιού ο βάτραχος αποκτά ξανά τη βασιλική του υπόσταση με ένα γλυκό φιλί από την πριγκηπέσα. Όμως υπάρχουν και άλλες εκδοχές: σε μία από αυτές η πριγκίπισσα χτυπά το κακόμοιρο ζωντανό μέχρι εκείνο να αλλάξει μορφή, ενώ σε ένα άλλο το καίει και το αποκεφαλίζει με την ελπίδα να «σπάσει» τη σκοτεινή μαγεία.
* Χάνσελ και Γκρέτελ: Στο αρκετά σκοτεινό παραμύθι των αδελφών Γκριμ, ο Χάνσελ και η Γκρέτελ χάνονται στο δάσος. Κατά λάθος; Σε καμία περίπτωση. Η οικογένειά τους, η οποία λιμοκτονεί αποφασίζει να τα αφήσει στο δάσος μόνα τους για να τα… ξεφορτωθεί. Μητρική αγάπη.
* Η Μικρή Γοργόνα: Στην ορίτζιναλ ιστορία του 1837, η γοργόνα κόβει την γλώσσα τις και ανταλλάζει το πτερύγιό της με ένα ζευγάρι πόδια. Όμως τα νέα της πόδια της προκαλούν έντονο πόνο. Στη συνέχεια ο πρίγκιπας παντρεύεται μια άλλη γυναίκα και η ίδια «λιώνει στον αφρό της θάλασσας».
* Σταχτοπούτα: Κάθε νεαρή θα ήθελε το πόδι της να χωρέσει στο γυάλινο γοβάκι, με το οποίο ο πρίγκηπας αναζητούσε την παρτενέρ του στον χορό. Όμως οι κακές αδερφές της Σταχτοπούτας το πήγαν ένα βήμα παραπάνω στην αυθεντική εκδοχή του Σαρλ Περό, κόβοντας κομμάτια από τα πόδια τους για να χωρέσουν στο γυάλινο γοβάκι.
* Κοκκινοσκουφίτσα: Στην Ιταλική και Αυστριακή εκδοχή του παιδικού παραμυθιού, η πρωταγωνίστρια τρώει – χωρίς να το ξέρει- το νεκρό σώμα της γιαγιάς της. Μετά από αυτό το γεύμα ξαπλώνει γυμνή στο κρεβάτι με τον «κακό» λύκο, ο οποίος μετά την τρώει.
* O μαγικός αυλός: Ένα χωριό κυριεύεται από αρουραίους στο γνωστό αυτό παιδικό παραμύθι και ένας μουσικός καλείται από τους κατοίκους να βοηθήσει την κατάσταση. Όταν το κάνει, οι χωριάτες δεν τον πληρώνουν και εκείνος για εκδίκηση απομακρύνει – εκτός από τους αρουραίους – και τα παιδιά των κατοίκων και τα πνίγει σε ένα ποτάμι.
* Η Ωραία Κοιμωμένη: Στην αυθεντική εκδοχή του παραμυθιού η όμορφη πριγκίπισσα Ορόρα βρίσκεται στη μέση του εκατονταετή της υπνάκου μέχρι που ένας πρίγκιπας την βλέπει, ερεθίζεται και κάνει σεξ μαζί της ενώ αυτή κοιμάται. Εννιά μήνες μετά γεννά δίδυμα – όντας κοιμωμένη (!)- και ξυπνά όταν ένα από τα δύο παιδιά της ρουφά το δάχτυλο.
* Η Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι: Πέρα από το ούτως η άλλως ανατριχιαστικό concept της ιστορίας στην οποία η κακιά βασίλισσα ζητά από τον κυνηγό να της φέρει την καρδιά της Χιονάτης… πακέτο, η αυθεντική εκδοχή του παραμυθιού είναι ακόμα πιο μακάβρια. Αντί για την καρδιά της, η βασίλισσα ζητά τους πνεύμονες και το συκώτι της Χιονάτης, όχι για να αποδείξει ότι είναι νεκρή, αλλά για να χρησιμοποιηθούν τα όργανά της ως… γεύμα.
Τραγούδια για παιδιά - ή μήπως όχι;
Τα έχουμε ακούσει στην παιδική ηλικία, χωρίς να δώσουμε ιδιαίτερη σημασία στους στοίχους. Τραγούδια αθώα, χαρούμενα. Η μήπως όχι;
Στο παιδικό τραγουδάκι που όλοι χαρωπά τραγουδούσαμε μικροί, το «Μια ωραία πεταλούδα», οι στίχοι κλείνουν με το… «πέφτει κάτω και ψοφά». Το μακάβριο του όλου θέματος είναι ότι τα παιδάκια συνεχίζουν το χαρωπό τραγούδι κινώντας τα χέρια τους ρυθμικά, μέχρι το τέλος.
Στον «Μπάρμπα Μπρίλιο» και την τρυφερή του σχέση με μια γαλοπούλα – έναν γάλο – τα πράγματα δεν φαίνεται να πηγαίνουν και τόσο καλά στο τέλος, αφού…
«Ώσπου μια μέρα, ώσπου μια μέρα
με δίχως ήλιο, με δίχως ήλιο,
ο γάλος έφαγε… τον μπάρμπα Μπρίλιο !»
Το «Ήταν ένα Μικρό Καράβι» από την άλλη κρύβει στους στίχους του μια ιστορία κανιβαλισμού. Το καράβι στο οποίο αναφέρεται το τραγουδάκι είναι η γαλλική φρεγάτα Μέδουσα, που ξεκίνησε το ταξίδι τους μαζί με άλλα τρία γαλλικά πλοία, τον Ιούνιο του 1816 από τη Γαλλία με προορισμό τη Σενεγάλη. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, το πλοίο από λανθασμένους χειρισμούς του καπετάνιου προσάραξε σε μια ξέρα και η εγκατάλειψη του πλοίου ήταν αναγκαία.
Οι σωσίβιες λέμβοι όμως δεν έφταναν για όλο το πλήρωμα και τους επιβάτες της φρεγάτας και έτσι φτιάχτηκε μια πρόχειρη σχεδία, η οποία όμως παραδόθηκε γρήγορα στις καιρικές συνθήκες και έπλεε χωρίς προορισμό για 13 ημέρες με 15 άτομα πάνω της. Η απουσία τροφίμων οδήγησε στον θάνατο αρκετών επιβατών, ενώ τα πτώματά τους έγιναν τροφή για τους υπόλοιπους, αφού πρώτα ξεράθηκαν στον ήλιο («να δούνε ποιος θα φαγωθεί»).
Κακοί μάγοι, σατανικές πριγκίπισσες, ταλαιπωρημένες ηρωίδες, η αιώνια μάχη του καλού με το κακό. Η παιδική μας ηλικία ήταν γεμάτη από πολύχρωμες εικόνες, χαρούμενα τραγουδάκια και το «ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα». Ήταν στην πραγματικότητά τα πράγματα έτσι;
Στην πραγματικότητα που μας επιβλήθηκε, ήταν, αφού τα παραμύθια που αγαπήσαμε υπήρξαν στην ουσία μια mainstream εκδοχή άλλων, πολύ πιο σκοτεινών και απαισιόδοξων ιστοριών. Επίσης, αρκετά τραγούδια που απαγγέλαμε χτυπώντας τα χέρια μας χαρωπά, μιλούσαν για κανιβαλισμό και θάνατο.
Ποια ήταν αυτά;
Τα «παιδικά» παραμύθια όπως είναι στην πραγματικότητα
Οι mainstream εκδοχές γνωστών παιδικών παραμυθιών αν και αρκετές φορές μοιάζουν αρκετά στις αυθεντικές, εντούτοις παραλείπουν αρκετές μακάβριες και όχι και τόσο… αθώες λεπτομέρειες.
* Η Πεντάμορφη και το Τέρας: Στην αυθεντική βερσιόν του 1957, οι ζηλιάρες αδερφές της Μπελ συνωμοτούν για να την φάει ζωντανή το Τέρας. Τι καλύτερο από μια… οικογενειακή δολοφονία; Η εκδοχή της Disney – προφανώς – και άφησε απ’ έξω αυτήν την μικρή λεπτομέρεια. * Ο Πρίγκηπας Βάτραχος: Όπως ενδεχομένως να θυμάστε στην «καθαρή» εκδοχή του παραμυθιού ο βάτραχος αποκτά ξανά τη βασιλική του υπόσταση με ένα γλυκό φιλί από την πριγκηπέσα. Όμως υπάρχουν και άλλες εκδοχές: σε μία από αυτές η πριγκίπισσα χτυπά το κακόμοιρο ζωντανό μέχρι εκείνο να αλλάξει μορφή, ενώ σε ένα άλλο το καίει και το αποκεφαλίζει με την ελπίδα να «σπάσει» τη σκοτεινή μαγεία.
* Χάνσελ και Γκρέτελ: Στο αρκετά σκοτεινό παραμύθι των αδελφών Γκριμ, ο Χάνσελ και η Γκρέτελ χάνονται στο δάσος. Κατά λάθος; Σε καμία περίπτωση. Η οικογένειά τους, η οποία λιμοκτονεί αποφασίζει να τα αφήσει στο δάσος μόνα τους για να τα… ξεφορτωθεί. Μητρική αγάπη.
* Η Μικρή Γοργόνα: Στην ορίτζιναλ ιστορία του 1837, η γοργόνα κόβει την γλώσσα τις και ανταλλάζει το πτερύγιό της με ένα ζευγάρι πόδια. Όμως τα νέα της πόδια της προκαλούν έντονο πόνο. Στη συνέχεια ο πρίγκιπας παντρεύεται μια άλλη γυναίκα και η ίδια «λιώνει στον αφρό της θάλασσας».
* Σταχτοπούτα: Κάθε νεαρή θα ήθελε το πόδι της να χωρέσει στο γυάλινο γοβάκι, με το οποίο ο πρίγκηπας αναζητούσε την παρτενέρ του στον χορό. Όμως οι κακές αδερφές της Σταχτοπούτας το πήγαν ένα βήμα παραπάνω στην αυθεντική εκδοχή του Σαρλ Περό, κόβοντας κομμάτια από τα πόδια τους για να χωρέσουν στο γυάλινο γοβάκι.
* Κοκκινοσκουφίτσα: Στην Ιταλική και Αυστριακή εκδοχή του παιδικού παραμυθιού, η πρωταγωνίστρια τρώει – χωρίς να το ξέρει- το νεκρό σώμα της γιαγιάς της. Μετά από αυτό το γεύμα ξαπλώνει γυμνή στο κρεβάτι με τον «κακό» λύκο, ο οποίος μετά την τρώει.
* O μαγικός αυλός: Ένα χωριό κυριεύεται από αρουραίους στο γνωστό αυτό παιδικό παραμύθι και ένας μουσικός καλείται από τους κατοίκους να βοηθήσει την κατάσταση. Όταν το κάνει, οι χωριάτες δεν τον πληρώνουν και εκείνος για εκδίκηση απομακρύνει – εκτός από τους αρουραίους – και τα παιδιά των κατοίκων και τα πνίγει σε ένα ποτάμι. * Η Ωραία Κοιμωμένη: Στην αυθεντική εκδοχή του παραμυθιού η όμορφη πριγκίπισσα Ορόρα βρίσκεται στη μέση του εκατονταετή της υπνάκου μέχρι που ένας πρίγκιπας την βλέπει, ερεθίζεται και κάνει σεξ μαζί της ενώ αυτή κοιμάται. Εννιά μήνες μετά γεννά δίδυμα – όντας κοιμωμένη (!)- και ξυπνά όταν ένα από τα δύο παιδιά της ρουφά το δάχτυλο.
* Η Χιονάτη και οι Επτά Νάνοι: Πέρα από το ούτως η άλλως ανατριχιαστικό concept της ιστορίας στην οποία η κακιά βασίλισσα ζητά από τον κυνηγό να της φέρει την καρδιά της Χιονάτης… πακέτο, η αυθεντική εκδοχή του παραμυθιού είναι ακόμα πιο μακάβρια. Αντί για την καρδιά της, η βασίλισσα ζητά τους πνεύμονες και το συκώτι της Χιονάτης, όχι για να αποδείξει ότι είναι νεκρή, αλλά για να χρησιμοποιηθούν τα όργανά της ως… γεύμα.
Τραγούδια για παιδιά - ή μήπως όχι;
Τα έχουμε ακούσει στην παιδική ηλικία, χωρίς να δώσουμε ιδιαίτερη σημασία στους στοίχους. Τραγούδια αθώα, χαρούμενα. Η μήπως όχι;
Στο παιδικό τραγουδάκι που όλοι χαρωπά τραγουδούσαμε μικροί, το «Μια ωραία πεταλούδα», οι στίχοι κλείνουν με το… «πέφτει κάτω και ψοφά». Το μακάβριο του όλου θέματος είναι ότι τα παιδάκια συνεχίζουν το χαρωπό τραγούδι κινώντας τα χέρια τους ρυθμικά, μέχρι το τέλος.
Στον «Μπάρμπα Μπρίλιο» και την τρυφερή του σχέση με μια γαλοπούλα – έναν γάλο – τα πράγματα δεν φαίνεται να πηγαίνουν και τόσο καλά στο τέλος, αφού… «Ώσπου μια μέρα, ώσπου μια μέρα
με δίχως ήλιο, με δίχως ήλιο,
ο γάλος έφαγε… τον μπάρμπα Μπρίλιο !»
Το «Ήταν ένα Μικρό Καράβι» από την άλλη κρύβει στους στίχους του μια ιστορία κανιβαλισμού. Το καράβι στο οποίο αναφέρεται το τραγουδάκι είναι η γαλλική φρεγάτα Μέδουσα, που ξεκίνησε το ταξίδι τους μαζί με άλλα τρία γαλλικά πλοία, τον Ιούνιο του 1816 από τη Γαλλία με προορισμό τη Σενεγάλη. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, το πλοίο από λανθασμένους χειρισμούς του καπετάνιου προσάραξε σε μια ξέρα και η εγκατάλειψη του πλοίου ήταν αναγκαία.
Οι σωσίβιες λέμβοι όμως δεν έφταναν για όλο το πλήρωμα και τους επιβάτες της φρεγάτας και έτσι φτιάχτηκε μια πρόχειρη σχεδία, η οποία όμως παραδόθηκε γρήγορα στις καιρικές συνθήκες και έπλεε χωρίς προορισμό για 13 ημέρες με 15 άτομα πάνω της. Η απουσία τροφίμων οδήγησε στον θάνατο αρκετών επιβατών, ενώ τα πτώματά τους έγιναν τροφή για τους υπόλοιπους, αφού πρώτα ξεράθηκαν στον ήλιο («να δούνε ποιος θα φαγωθεί»).
