Παιδί & Internet: Tips και tools για να προστατεύσετε την αθωότητα

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Συζητήσεις επί συζητήσεων έχουν γίνει για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα μικρά παιδιά που ασχολούνται με το διαδίκτυο και τις υπηρεσίες του. Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί ραγδαία αύξηση στον αριθμό των παιδιών που έρχονται σε επαφή με τις ψηφιακές του υπηρεσίες. Αύξηση απόλυτα δικαιολογημένη μιας και πλέον ο ΗΥ έχει γίνει μόνιμος «ένοικος» των περισσότερων νοικοκυριών και ολοένα και περισσότερα σχολεία εξοπλίζονται με υπολογιστές. Τα παιδιά έρχονται από πολύ μικρή ηλικία σε επαφή με τον υπολογιστή και κατά συνέπεια με το διαδίκτυο, με αποτέλεσμα αρκετές φορές να εξοικειώνονται πολύ πιο εύκολα από τους μεγάλους. Η εξοικείωση αυτή έχει εξίσου αρνητικές και θετικές επιπτώσεις. Το Internet αποτελεί πλέον πολύ σημαντικό εργαλείο για επικοινωνία, πληροφόρηση, διασκέδαση και αγορές και συμμετέχει στην ένταξη των παιδιών στη σημερινή κοινωνία. «Κρύβει» όμως και αρκετούς κινδύνους, ιδιαίτερα για τις μικρές ηλικίες. Ως γονείς, οφείλετε να είστε ενημερωμένοι σε θέματα που αφορούν τη χρήση υπολογιστή και του διαδικτύου από τα παιδιά σας.

Κίνδυνος: Ακατάλληλο υλικό ιστοσελίδων
Τα site με ακατάλληλο περιεχόμενο είναι εκατομμύρια στον Κυβερνοχώρο. Πολλαπλασιάζονται καθημερινά και μπορούν να είναι κάθε είδους: πορνογραφικά, ρατσιστικά, site με παράνομα στοιχήματα και ένα σωρό άλλα. Εκτός εάν έχει εγκατασταθεί κάποιο σύστημα φιλτραρίσματος (που μπλοκάρει για παράδειγμα χυδαίες λέξεις ή εικόνες), σε όλες τις άλλες περιπτώσεις τα παιδιά μπορούν πολύ εύκολα να δουν παράλληλα με χρήσιμες και διασκεδαστικές ιστοσελίδες, και ιστοσελίδες με ανεπιθύμητο περιεχόμενο, όπως οι παραπάνω.

Λύση: Υπάρχουν πολλά προγράμματα και plug-ins που μπορείτε εγκαθιστώντας τα αποκλείετε αυτομάτως την είσοδο του παιδιού σας σε ακατάλληλες ιστοσελίδες. Τέτοια προγράμματα είναι το Kid Browser, ένας περιηγητής που σας δίνει την δυνατότητα να ασκήσετε πλήρη έλεγχο στην χρήση του διαδικτύου από το παιδί σας, να ορίσετε πόση ώρα θα μπορεί να μπαίνει ημερησίως και να ελέγχετε πόση ώρα είναι online. Από το Site του προγράμματος μπορείτε να κατεβάσετε ένα demo του προγράμματος και να δείτε κατά πόσο σας ταιριάζει. Από browsers υπάρχει επίσης το Kid Rocket που αποκλείει από μόνο του όλα τα επίμαχα sites και το Buddy Browser που απευθύνεται κυρίως σε παιδιά δημοτικού ή και μικρότερα και μέσω του οποίου το παιδί διασκεδάζοντας μαθαίνει με ασφάλεια για το Διαδίκτυο. Ο Internet Explorer επιπλέον, έχει ένα είδος "φίλτρου" για ανήλικους χρήστες που μπλοκάρει τις παράνομες ιστοσελίδες (μάθετε πώς να το ενεργοποιήσετε εδώ) και ο Firefox επίσης έχει το plug in ProCon. Επίσης δείτε και το net nanny, με πληθώρα extra παροχών. Τελος, το K9 Web Protection ειναι ένα δωρεάν λογισμικό που προσφέρει προστασία από το ακατάλληλο περιεχόμενο του διαδικτύου για τα παιδιά, από spywares αλλά και από προσπάθειες εξαπάτησης των χρηστών (phising).

Κίνδυνος: Προσωπικά στοιχεία και chatting
Τα άμεσα μηνύματα (Instant messaging, κοινώς IM) είναι μια μέθοδος επικοινωνίας μέσω Διαδικτύου παρόμοια με το e-mail, με τη διαφορά ότι είναι συνήθως ταχύτερη. ρησιμοποιώντας ένα πρόγραμμα άμεσων μηνυμάτων όπως το Windows Messenger, το AOL Instant Messenger ή το Yahoo Messenger, μπορείτε να πληκτρολογήσετε το μήνυμα που θέλετε να στείλετε, και ο παραλήπτης θα το δει σχεδόν αμέσως. Όταν ο φίλος σας πληκτρολογήσει μια απάντηση, θα τη δείτε αμέσως. Η επικοινωνία αυτού του τύπου είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στις μικρές κυρίως ηλικίες, αλλά κρύβει τους ίδιους κινδύνους- ή και περισσότερους- με την αφύλακτη πλοήγηση στο Διαδίκτυο. Η απειρία και η αγαθοσύνη των μικρών παιδιών μπορεί να τα καταστήσει εύκολους στόχους «καλοθελητών» οι οποίοι μπορούν να τους υποκλέψουν προσωπικά στοιχεία ή ακόμα και πληροφορίες για εσάς. Επίσης, η δυνατότητα ανταλλαγής αρχείων κάθε είδους (βίντεο, εικόνες) προσθέτει ακόμα έναν παράγοντα κινδύνου για τα μικρά παιδιά, μιας και δεν μπορείτε να γνωρίζετε τι είδους αρχεία διακινούνται και με τι περιεχόμενο.

Λύση: Οι συνομιλίες για τα προγράμματα αυτά αποθηκεύονται συνήθως σε έναν φάκελο στο C: (My Documents). Ανοίγοντάς τον μπορείτε να δείτε όλες τις συνομιλίες του παιδιού σας. Σε περίπτωση που το ίδιο το παιδί έχει απενεργοποιήσει την λειτουργία καταγραφής των διαλόγων καλό θα ήταν να συζητήσετε ανοιχτά μαζί του, από το να το «παρακολουθείτε» κρυφά. Θα πρέπει να καθιερώσετε σωστούς κανόνες και να πειστείτε ότι τα παιδιά σας θα τους τηρούν.

Τα ληφθέντα αρχεία βρίσκονται συνήθως στην θέση C: My Documents/ My Received Files. Το Msn Messenger 9 μάλιστα, σας δίνει την δυνατότητα να λαμβάνετε μια εβδομαδιαία αναφορά σε e-mail για τις σελίδες που επισκέφτηκαν τα παιδιά σας, αλλά και για τις διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και των αναγνωριστικών MSN Messenger των προσώπων με τα οποία συνομίλησαν και των αρχείων που μεταφόρτωσαν. Πρόσφατα μάλιστα κυκλοφόρησε στα γερμανικά το πρώτο messenger για παιδιά. Απευθύνεται σε παιδιά 8-12 χρονών, έχει αυξημένες δυνατότητες ασφάλειας και επιτήρησης, καθώς και… κουμπί κινδύνου που ειδοποιεί τους γονείς για οποιοδήποτε θέμα ασφάλειας και προσωπικών δεδομένων. Μπορείτε να το κατεβάσετε από εδώ.



Κίνδυνος: Internet και εθισμός
Η υπερβολική χρήση του υπολογιστή μπορεί να απομονώσει περισσότερο τα ντροπαλά παιδιά από τους συνομήλικους ή να τα αποσπάσει από άλλες δραστηριότητες όπως οι σχολικές εργασίες, η άθληση, ο ύπνος ή οι ευκαιρίες να αφιερώσουν χρόνο σε άλλους. Οι γονείς και οι δάσκαλοι συνήθως συνειδητοποιούν το πρόβλημα όταν ήδη έχει γίνει αρκετά σοβαρό. Ο εθισμός στο Διαδίκτυο είναι μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης, η οποία βρίσκεται υπό εξέταση από την επιστημονική κοινότητα προκειμένου να οριοθετηθεί. Τα συμπτώματα ποικίλλουν: κατάθλιψη, θυμός, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αδιαφορία για φίλους και μαθήματα, ελάχιστες ώρες ύπνου. Αν παρατηρήσετε κάτι από τα παραπάνω στο παιδί σας, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι περνάει πολλές ώρες μπροστά από την οθόνη τότε οφείλετε να πάρετε την κατάσταση στα χέρια σας.

Λύση: Σε παρόμοιες περιπτώσεις η θεραπευτική επιλογή που έχετε είναι η ψυχοθεραπεία. Στην Ευρώπη μάλιστα, υπάρχει ήδη κλινική απεξάρτησης από το διαδίκτυο που λειτουργεί στην Γερμανία και πρόσφατα δημιουργήθηκε και στην Ολλανδία. Για να μην φτάσετε όμως σε αυτό το σημείο ακολουθήστε τις παρακάτω συμβουλές:

-Εξετάστε αν το παιδί σας ασχολείται υπερβολικά με το διαδίκτυο --- Αναρωτηθείτε αν το
αποσπά από το σχολείο, την υγεία του και τις σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους.
- Αν δείχνει ισχυρά σημάδια εξάρτησης χρειάζεστε βοήθεια από ειδικό.
- Η καταναγκαστική χρήση του διαδικτύου μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα άλλων
προβλημάτων όπως η κατάθλιψη, ο θυμός και η χαμηλή αυτοεκτίμηση.
- Εξετάστε τις δικές σας on line συνήθειες. Αν δυσκολεύεστε να ελέγξετε την χρήση του
διαδικτύου σκεφθείτε ότι είστε το πιο σπουδαίο μοντέλο ρόλου στο παιδί σας.
- Δημιουργείστε ένα κατάλογο με τους κανόνες χρήσης του διαδικτύου από τους εφήβους
σας. Θα πρέπει να περιλάβετε τα είδη των ιστοσελίδων που είναι εκτός.
- Μιλήστε για τους online φίλους και τις δραστηριότητες του όπως το ρωτάτε και για τις
άλλες τους δραστηριότητες.
- Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να δημιουργούν σχέσεις με συνομήλικα παιδιά και προτρέψτε τα στις αθλητικές δραστηριότητες. 
 
Κίνδυνος: Cyberbullying (Ηλεκτρονικές επιθέσεις)
Το cyberbullying αποτελεί έναν εξίσου σημαντικό κίνδυνο που διατρέχουν όλα τα παιδιά που ασχολούνται με το διαδίκτυο η συμμετέχουν σε online games. Αυτοί που συμμετέχουν σε αυτού του είδους την παρενόχληση χρησιμοποιούν ένα group φίλων για να εντοπίσουν τα θύματά τους, ζητώντας τους να βάλουν μια φωτογραφία σε ένα ιστολόγιο ή ένα σχόλιο. Το Cyberbullying μπορεί να πάρει πολλές μορφές: μπορεί να γίνει μέσω e-mail με ρατσιστικό περιεχόμενο ή μέσω IM και Chat. Μπορεί να γίνει επίσης μέσω social networks όπως το facebook και το Hi5. Συνήθως μια ομάδα ατόμων, φτιάχνουν προφίλ με σκοπό να κοροϊδέψουν κάποιο άλλο παιδί. Άλλοι τρόποι προσέγγισης θυμάτων είναι τα κινητά τηλέφωνα, τα interactive games κτλ. Οι συνέπειες είναι εξαιρετικά δυσάρεστες και μπορούν να γίνουν πολύ σοβαρές (αυτοκτονία). Το παιδί μπορεί να νιώσει τρόμο, έντονο στρες και να νιώθει πως βρίσκεται σε συναισθηματικό αδιέξοδο. Όταν ένα παιδί πέσει θύμα του cyberbullying είναι πολύ δύσκολο να καταφέρει να ξεφύγει από αυτήν την κατάσταση γι'αυτό και χρειάζεται η βοήθεια των γονιών.



Λύση: Αν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας πέφτει θύμα παρενόχλησης, μπορείτε να αποκλείσετε το πρόσωπο που στέλνει τα μηνύματα με τις επιλογές αποκλεισμού που διαθέτουν πολλά προγράμματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και άμεσων μηνυμάτων. Αποθηκεύστε τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που περιέχουν παρενοχλήσεις και προωθήστε τα στο παροχέα υπηρεσιών ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Οι περισσότεροι παροχείς διαθέτουν κατάλληλες πολιτικές χρήσης που απαγορεύουν την παρενόχληση. Συζητάτε συχνά με το παιδί σας και αναπτύξτε μια σχέση εμπιστοσύνης, έτσι ώστε να μπορεί να σας μιλήσει άνετα για οποιοδήποτε πρόβλημα αντιμετωπίζει.