Πώς μιλάμε για τον κορωνοϊό στα παιδιά;

γράφει ο Δημήτρης Κούκης, Ψυχολόγος – Συστημικός / Υπαρξιακός Ψυχοθεραπευτής, Κέντρο Ψυχοθεραπείας «ψυχής άκος»

Λίγες ημέρες πριν την αλλαγή του χρόνου, η ανησυχία για την εξέλιξη της πανδημίας και για τις συνέπειές της υπερνικά τη χαρά και το εορταστικό κλίμα της περιόδου. Οι γονείς αγωνιούν για τα παιδιά τους, ενώ ταυτοχρόνως καλούνται να δουλέψουν κάτω από πραγματικά αντίξοες συνθήκες και πολλοί από αυτούς πλήττονται επαγγελματικά κι οικονομικά.

Στο παράδοξο αυτό κλίμα παραμένουν καίρια το ερωτήματα: πώς να εξηγήσουμε στα παιδιά τι είναι ο κορωνοϊός; Για ποιο λόγο παραμένουμε στο σπίτι; πώς να επικοινωνήσουμε λειτουργικά με τα παιδιά; Τι να κάνουμε, ώστε να μη βαρεθούν από την μονοτονία της καθημερινότητας στο σπίτι;

Μέχρι στιγμής πάντως, μετά από δύο καραντίνες, δόθηκε η ευκαιρία στην οικογένεια για κοινό ποιοτικό χρόνο, για περισσότερες συζητήσεις, συναντήθηκαν γονείς και παιδιά γύρω από ένα κοινό τραπέζι, προέκυψαν όμορφες εμπειρίες, πραγματοποιήθηκε μία μικρή ή μεγάλη υπέρβαση σε κάθε σπιτικό...

Πώς μιλάμε λοιπόν στα παιδιά για τον κορωνοϊό, δίχως να τα τρομάξουμε; Και πώς διαχειριζόμαστε τον καταιγισμό των πληροφοριών, που μοιραία φτάνει στα αυτιά τους;

Αποτελεί ιδανική ευκαιρία να εξηγήσουμε με ορθό τρόπο στα παιδιά για το κεντρικό ζήτημα της ζωής, της αρρώστιας, της φθοράς. Να εστιάσουμε όμως σε ένα πλαίσιο γνώσης του βασικού στοιχείου της ζωής, ώστε να μη φοβηθούν και να μη νιώσουν απειλή κι αγωνία. Να εξηγήσουμε σε πραγματικές διαστάσεις την έννοια της ζωής και την ανάγκη φροντίδας και διαφύλαξης της υγείας. Απαιτείται ειλικρίνεια και «εμβολιασμός» στις πραγματικές συνθήκες της ζωής. Η ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών δεν προκύπτει από την υπερπροστασία, ούτε από την αναγωγή των πάντων σε παραμύθι. Σε συνθήκες αντίξοες, όπως η παρούσα πανδημία, τα παιδιά χρειάζονται φροντίδα κι όχι προστασία. Και η απόκρυψη της αλήθειας προσβάλλει τα παιδιά και τα υποτιμά.

Συνεπώς δεν χρειάζεται να φοβόμαστε να μιλήσουμε για τον ιό. Είναι ευθύνη του κάθε γονιού να αναλάβει αυτή την προσπάθεια και να μην αφήσει την τηλεόραση να το πράξει. Με τρόπο αντίστοιχο στην αναπτυξιακή φάση του κάθε παιδιού, εξηγούμε όσα απαιτούνται για την παρούσα κρίση. Δε δίνουμε περιττά μεγάλο όγκο πληροφοριών και προστατεύουμε τους νέους ανθρώπους από τον πανικό, που προέρχεται από το διαδίκτυο και τις δημοσιογραφικές εκπομπές. Παραμένουμε σταθερά ειλικρινείς και κυρίως διαθέσιμοι, καθώς συζητάμε για τον covid 19 και για ό,τι προκύπτει, ως απορία ή αγωνία. Τα παιδιά χρειάζονται γονείς ήρεμους, για να καθησυχάζονται τα ίδια. Συνεπώς συγκρατούμε το δικό μας άγχος και δεν εκπέμπουμε πανικό ή αγωνία. Προβάλλουμε αναλυτικά τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας και εξηγούμε την ασφάλεια, που αυτά μας εξασφαλίζουν, προκειμένου να ελέγξουμε το φόβο και την αγωνία τους για την εξέλιξη του ιού.

Στο σημείο αυτό προκύπτει η εύλογη απορία, πώς μπορούμε να φροντίσουμε τα παιδιά μας τη στιγμή, που εμείς οι ίδιοι είμαστε έτοιμοι να καταρρεύσουμε από την αγωνία μας για το αύριο σε επίπεδο υγείας, επαγγέλματος, οικονομικών; Είναι καταλυτικής σημασίας αυτή η παράμετρος κι αναδεικνύει την ανάγκη να αφιερώσουμε χρόνο στον εαυτό μας και τη συντροφική μας σχέση, να παράγουμε λύσεις στα διαδοχικά προβλήματα που προκύπτουν, να μην παραιτηθούμε από την προσπάθεια, να πιστέψουμε ότι είμαστε κάτι πιο σπουδαίο από τις δυσκολίες μας.

Σε ένα πιο πρακτικό πλαίσιο καθημερινότητας, τα παιδιά χρειάζονται μία ρουτίνα για να μην καταντήσει χαοτική η ζωή τους μέσα στο σπίτι. Να γίνει κατανοητό, ότι η καραντίνα δεν είναι περίοδος διακοπών και το ημερήσιο οικογενειακό πρόγραμμα φαγητού, ύπνου, μελέτης... προσφέρουν μία θωράκιση για να μην δυσλειτουργεί η οικογένεια.

Η μάσκα αποτελεί την ιδανική συνθήκη να μάθουν οι νέοι άνθρωποι την έννοια της φροντίδας στην οικογένεια, στη σχολική κοινότητα, στην κοινωνία. Ο παππούς και η γιαγιά, που τόσα χρόνια μας φροντίζουν... ήρθε η στιγμή να τους νοιαστούμε και να τους προστατεύσουμε με τη σειρά μας. Δε ζητάμε συνεπώς από τα παιδιά υποταγή σε ένα μέτρο, αλλά να οικειοποιηθούν μία στάση ζωής, μία συμμετοχή σε ένα κοινό καλό.

Καλούμαστε λοιπόν να συνδιαμορφώσουμε με τα παιδιά ένα οικογενειακό μικροκλίμα, όπου οι δυσκολίες καθίστανται λόγοι ωρίμανσης, βελτίωσης και φροντίδας. Η εγγύτητα, η έμπνευση, η δημιουργία, η ζωντάνια, το κέφι σε συνθήκες άγονες υπερνικούν τη φθορά κι αναδεικνύουν την ευχαριστιακή στάση στη ζωή. Και τελικώς αποτελεί προνόμιο να μεγαλώνουμε παιδιά και να τα εμπνέουμε στις δυσκολίες.