Πώς πήραν τα ονόματά τους οι αθηναϊκές πλατείες
Ξετρυπώνουμε τις ιστορίες πίσω από τα ονόματα των έξι πιο γνωστών και κεντρικών πλατειών της Αθήνας.
Ποιος έκλαιγε στην πλατεία Κλαυθμώνος; Τι ήταν τελοσπάντων η Δεξαμενή στην ομώνυμη πλατεία του Κολωνακίου; Ποιος ήταν ο Κοτζιάς και γιατί το Γιουσουρούμ έχει το όνομα της μακρινής Αβησσυνίας; Μάθετε την ιστορία πίσω από τα ονόματα έξι εκ των κεντρικότερων πλατειών της Αθήνας.
Πλατεία Συντάγματος
Το Σύνταγμα αποκαλείται έτσι από το 1843, οπότε και οργανώθηκε στην περιοχή το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου, αυτό που κινήθηκε ως τα ανάκτορα του βασιλιά Όθωνα (την σημερινή Βουλή) και απαίτησε σύνταγμα για την χώρα. Ο βασιλιάς αναγκάστηκε να αποδεχθεί το αίτημα και έκτοτε η πλατεία πήρε αυτή την ονομασία για να μας θυμίζει ότι εδώ «γεννήθηκε» το πρώτο σύνταγμα του ελληνικού κράτους.
Πλατεία Ομονοίας
Βρισκόμαστε στα μέσα του 19ου αιώνα, και οι αναταραχές στο κράτος οδηγούν όχι μόνο τον Βασιλιά Όθωνα εκτός Ελλάδας, αλλά και τον λαό στον σχηματισμό δύο αντίπαλων στρατοπέδων. Την δεκαετία του 1860 είχαν ξεσπάσει ταραχές στην Αθήνα και η αντιπαράθεση των δύο αντίπαλων πολιτικών ομάδων μαινόταν στους δρόμους του κέντρου, μέχρι που αποφάσισαν να δώσουν τα χέρια, μετά και την Έξωση του Όθωνα. Αυτή η κίνηση συμφιλίωσης ονομάστηκε «όρκος ομονοίας» και η ως τότε πλατεία Ανακτόρων, καθώς εκεί θα έχτιζε αρχικά ο βασιλιάς το παλάτι του, ονομάστηκε απλώς «Ομόνοια».
Πλατεία Αβησσυνίας
Υπάρχουν δύο εκδοχές για τα «βαφτίσια» της συγκεκριμένης πλατείας του Μοναστηρακίου. Η πρώτη κάνει λόγο για την διαμονή πολλών Αιθιόπων στην περιοχή κατά τα μέσα του 19ου αιώνα. Τότε, οι Αιθίοπες ονομάζονταν Αβυσσύνιοι. Η δεύτερη εκδοχή μιλά για την δράση του Αιθίοπα αντιβασιλέα στις αρχές του 20ου αιώνα, που φρόντισε να στείλει ανθρωπιστική βοήθεια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, η οποία μοιράστηκε στους πρόσφυγες στην συγκεκριμένη πλατεία. Προς τιμήν του, σύμφωνα με αυτό το σενάριο, οι πρόσφυγες έδωσαν στην πλατεία το όνομα της χώρας του.
Πλατεία Δεξαμενής
Στα τέλη του 19ου αιώνα, οπότε και σχεδιάστηκε η συγκεκριμένη πλατεία, το Κολωνάκι αποκαλούταν Κατσικάδικα, και βόρεια της πλατείας δεν υπήρχαν παρά καλύβες βοσκών. Σε εκείνη την περιοχή, είχε ανακαλυφθεί η δεξαμενή του Αδριανού, του ρωμαίου αυτοκράτορα που φρόντισε να υδροδοτήσει την Αθήνα, φέρνοντας νερό από την Πάρνηθα, και αποθηκεύοντάς το σε δεξαμενή στην περιοχή. Το 1870, οι Αθηναίοι την «ξαναθυμήθηκαν», την ανακατασκεύασαν, και την έθεσαν εκ νέου σε χρήση για την υδροδότηση του κέντρου, φτιάχνοντας μάλιστα και μια νέα δεξαμενή ακριβώς δίπλα στην παλιά. Στις αρχές του 20ου αιώνα, η περιοχή της πλατείας ηλεκτροδοτήθηκε, ενώ στο καφενεδάκι που λειτουργούσε κάτω από τις λεύκες της ακατοίκητης ως τότε γειτονιάς, ανηφόριζαν καθημερινά μεγάλοι λογοτέχνες (όπως ο Σουρής, ο Βάρναλης, ο Παπαδιαμάντης και ο Καζαντζάκης). Όπως έγραψε ο Βάρναλης, «εκεί απάνου βρήκα μαζί με τα ψηλά δέντρα, τον καθαρόν αέρα, τον ήλιο και τη μακρινή θέα του Σαρωνικού, που με μεθούσε με τη γαληνάδα του και τ’ αστράμματά του, τον καλύτερον εαυτό μου».
Πλατεία Κλαυθμώνος
Τον 19ο αιώνα υπήρξε τμήμα του πρώτου βοτανικού κήπου της Αθήνας, που τον οργάνωσε η ίδια η βασίλισσα Αμαλία, η οποία διέμενε στο απέναντι κτίσμα μέχρι να χτιστεί το Ανάκτορο (η σημερινή βουλή). Στην ίδια περιοχή όμως βρισκόταν και το Υπουργείο Εσωτερικών. Στα καφενεία γύρω του συγκεντρώνονταν συνήθως οι απολυμένοι του δημοσίου στα τέλη του 19ου αιώνα και, σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής, «έκλαιγαν και οδύρονταν» για να τους μονιμοποιήσουν. Οι δημοσιογράφοι της εποχής λοιπόν, αποκαλούσαν την πλατεία «Κλαυθμώνος», ονομασία που έμεινε ως και σήμερα.
Πλατεία Κοτζιά
Το όνομά της, η πλατεία Κοτζιά το οφείλει στον ομώνυμο δήμαρχο της πόλης, τον Κώστα Κοτζιά που ανέλαβε τα ηνία του δήμου στον Μεσοπόλεμο. Δυστυχώς, η δράση του στην περιοχή περιλάμβανε την κατεδάφιση του μεγαλοπρεπούς δημοτικού θεάτρου της πλατείας, έργο που θεωρούταν από τα καλύτερα του Τσίλλερ, και από τα ομορφότερα θέατρα της Γηραιάς Ηπείρου. Παρ’ όλα αυτά, η πόλη φρόντισε να τον τιμήσει, χαρίζοντας το όνομά του στην ως τότε πλατεία Δημαρχείου (και παλαιότερα Ταχυδρομείου, Δημοτικού Θεάτρου και Εθνικής Τραπέζης).
Πλατεία Συντάγματος
Το Σύνταγμα αποκαλείται έτσι από το 1843, οπότε και οργανώθηκε στην περιοχή το κίνημα της 3ης Σεπτεμβρίου, αυτό που κινήθηκε ως τα ανάκτορα του βασιλιά Όθωνα (την σημερινή Βουλή) και απαίτησε σύνταγμα για την χώρα. Ο βασιλιάς αναγκάστηκε να αποδεχθεί το αίτημα και έκτοτε η πλατεία πήρε αυτή την ονομασία για να μας θυμίζει ότι εδώ «γεννήθηκε» το πρώτο σύνταγμα του ελληνικού κράτους.
Πλατεία Ομονοίας
Βρισκόμαστε στα μέσα του 19ου αιώνα, και οι αναταραχές στο κράτος οδηγούν όχι μόνο τον Βασιλιά Όθωνα εκτός Ελλάδας, αλλά και τον λαό στον σχηματισμό δύο αντίπαλων στρατοπέδων. Την δεκαετία του 1860 είχαν ξεσπάσει ταραχές στην Αθήνα και η αντιπαράθεση των δύο αντίπαλων πολιτικών ομάδων μαινόταν στους δρόμους του κέντρου, μέχρι που αποφάσισαν να δώσουν τα χέρια, μετά και την Έξωση του Όθωνα. Αυτή η κίνηση συμφιλίωσης ονομάστηκε «όρκος ομονοίας» και η ως τότε πλατεία Ανακτόρων, καθώς εκεί θα έχτιζε αρχικά ο βασιλιάς το παλάτι του, ονομάστηκε απλώς «Ομόνοια».
Πλατεία Αβησσυνίας
Υπάρχουν δύο εκδοχές για τα «βαφτίσια» της συγκεκριμένης πλατείας του Μοναστηρακίου. Η πρώτη κάνει λόγο για την διαμονή πολλών Αιθιόπων στην περιοχή κατά τα μέσα του 19ου αιώνα. Τότε, οι Αιθίοπες ονομάζονταν Αβυσσύνιοι. Η δεύτερη εκδοχή μιλά για την δράση του Αιθίοπα αντιβασιλέα στις αρχές του 20ου αιώνα, που φρόντισε να στείλει ανθρωπιστική βοήθεια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, η οποία μοιράστηκε στους πρόσφυγες στην συγκεκριμένη πλατεία. Προς τιμήν του, σύμφωνα με αυτό το σενάριο, οι πρόσφυγες έδωσαν στην πλατεία το όνομα της χώρας του.
Πλατεία Δεξαμενής
Στα τέλη του 19ου αιώνα, οπότε και σχεδιάστηκε η συγκεκριμένη πλατεία, το Κολωνάκι αποκαλούταν Κατσικάδικα, και βόρεια της πλατείας δεν υπήρχαν παρά καλύβες βοσκών. Σε εκείνη την περιοχή, είχε ανακαλυφθεί η δεξαμενή του Αδριανού, του ρωμαίου αυτοκράτορα που φρόντισε να υδροδοτήσει την Αθήνα, φέρνοντας νερό από την Πάρνηθα, και αποθηκεύοντάς το σε δεξαμενή στην περιοχή. Το 1870, οι Αθηναίοι την «ξαναθυμήθηκαν», την ανακατασκεύασαν, και την έθεσαν εκ νέου σε χρήση για την υδροδότηση του κέντρου, φτιάχνοντας μάλιστα και μια νέα δεξαμενή ακριβώς δίπλα στην παλιά. Στις αρχές του 20ου αιώνα, η περιοχή της πλατείας ηλεκτροδοτήθηκε, ενώ στο καφενεδάκι που λειτουργούσε κάτω από τις λεύκες της ακατοίκητης ως τότε γειτονιάς, ανηφόριζαν καθημερινά μεγάλοι λογοτέχνες (όπως ο Σουρής, ο Βάρναλης, ο Παπαδιαμάντης και ο Καζαντζάκης). Όπως έγραψε ο Βάρναλης, «εκεί απάνου βρήκα μαζί με τα ψηλά δέντρα, τον καθαρόν αέρα, τον ήλιο και τη μακρινή θέα του Σαρωνικού, που με μεθούσε με τη γαληνάδα του και τ’ αστράμματά του, τον καλύτερον εαυτό μου».
Πλατεία Κλαυθμώνος
Τον 19ο αιώνα υπήρξε τμήμα του πρώτου βοτανικού κήπου της Αθήνας, που τον οργάνωσε η ίδια η βασίλισσα Αμαλία, η οποία διέμενε στο απέναντι κτίσμα μέχρι να χτιστεί το Ανάκτορο (η σημερινή βουλή). Στην ίδια περιοχή όμως βρισκόταν και το Υπουργείο Εσωτερικών. Στα καφενεία γύρω του συγκεντρώνονταν συνήθως οι απολυμένοι του δημοσίου στα τέλη του 19ου αιώνα και, σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής, «έκλαιγαν και οδύρονταν» για να τους μονιμοποιήσουν. Οι δημοσιογράφοι της εποχής λοιπόν, αποκαλούσαν την πλατεία «Κλαυθμώνος», ονομασία που έμεινε ως και σήμερα.
Πλατεία Κοτζιά
Το όνομά της, η πλατεία Κοτζιά το οφείλει στον ομώνυμο δήμαρχο της πόλης, τον Κώστα Κοτζιά που ανέλαβε τα ηνία του δήμου στον Μεσοπόλεμο. Δυστυχώς, η δράση του στην περιοχή περιλάμβανε την κατεδάφιση του μεγαλοπρεπούς δημοτικού θεάτρου της πλατείας, έργο που θεωρούταν από τα καλύτερα του Τσίλλερ, και από τα ομορφότερα θέατρα της Γηραιάς Ηπείρου. Παρ’ όλα αυτά, η πόλη φρόντισε να τον τιμήσει, χαρίζοντας το όνομά του στην ως τότε πλατεία Δημαρχείου (και παλαιότερα Ταχυδρομείου, Δημοτικού Θεάτρου και Εθνικής Τραπέζης).
