Τα αρχαία της Αθήνας που δεν ξέρετε
Ένας αρχαίος ναός του έρωτα, ένα θεραπευτήριο του Ασκληπιού, μια σπηλιά όπου λατρευόταν ο Πάνας και άλλοι άγνωστοι αρχαιολογικοί χώροι στην Αθήνα.
της Ηρώς Κουνάδη
Ξέρατε ότι υπάρχει αρχαίος ναός αφιερωμένος στον έρωτα, δυο βήματα από εκεί που πίνετε τα κοκτέιλ σας κάθε βράδυ; Ή ότι οι σπηλιές κάτω από την Ακρόπολη που φαίνονται από την αγαπημένη σας ταράτσα είναι στην πραγματικότητα βωμοί θεών; Η Αθήνα είναι γεμάτη μυστικούς αρχαιολογικούς χώρους που περιμένουν να τους ανακαλύψετε (αφού πρώτα φρεσκάρετε τις γνώσεις σας στα βασικά και αποδείξετε απαντώντας στο κουίζ μας ότι δεν είστε τουρίστες στην πόλη).
Ιερό της Αφροδίτης και του Έρωτα
Βρίσκεται στη βόρεια πλαγιά της Ακρόπολης (αυτή στην οποία το Υπουργείο Πολιτισμού αναφέρεται ως Βόρεια Κλιτύς), επάνω στη μεγάλη πλακόστρωτη διαδρομή που ξεκινά από την Πύλη Beule, την κεντρική είσοδο της Ακρόπολης.
Δύο επιγραφές στον βράχο πλάι του μιλούν για την θεά Αφροδίτη και την γιορτή του έρωτα. Ναι, υπήρχε γιορτή του έρωτα στην αρχαιότητα: την τέταρτη μέρα του Μουνιχιώνα, γύρω στα τέλη της άνοιξης, όπως αναφέρει ξεκάθαρα η επιγραφή. Ο Παυσανίας, μάλιστα, αναφέρει πως κάθε χρόνο για τη γιορτή των Αρρηφορίων νεαρές Αθηναίες μετέφεραν από την Ακρόπολη τις άρρητες (μυστικές) προσφορές προς την θεά Αθηνά, περνώντας νύχτα από κρυφό υπόγειο πέρασμα για να φτάσουν στο Ιερό. Τέτοιες μυστικές προσφορές, που βρέθηκαν στις ανασκαφές στο Ιερό, ήταν ανάγλυφες πλάκες που απεικονίζουν γυναικεία και ανδρικά μέλη. Γιατί αν υπήρχε μια θεά που να καταλαβαίνει τους καημούς μιας νεαρής Αθηναίας, αυτή ήταν η Αφροδίτη.
Το Ιερό μπορείτε να το επισκεφθείτε είτε με το ενιαίο εισιτήριο της Ακρόπολης (των 12€, που περιλαμβάνει σχεδόν όλους τους αρχαιολογικούς χώρους του κέντρου και ισχύει για τρεις μέρες) είτε με το εισιτήριο των 2€ που ισχύει μόνο για τη Βόρεια Κλιτύ. Ο χώρος είναι ανοιχτός μέχρι τις 31 Μαρτίου από τις 8.00 ως τις 15.00 (και μετά 8.00-20.00).
Σπήλαια του Πάνα, του Δία και του Απόλλωνα
Στην ίδια «αρχαιολογική γειτονιά» με το Ιερό της Αφροδίτης, βρίσκονται οι τρεις σπηλιές της Ακρόπολης που έχουν τροφοδοτήσει ένα σωρό αστικούς θρύλους. Δεν μπορούμε μετά βεβαιότητας να σας πούμε αν επικοινωνούν όντως με τη Σπηλιά του Νταβέλη και τα top secret καταφύγια στο Λυκαβηττό. Αυτό που ξέρουμε, όμως, σίγουρα είναι πως οι τρεις σπηλιές αντιστοιχούν η καθεμιά σε ένα αρχαίο ιερό –κατά σειρά, από ανατολή προς δύση: του Πάνα, του Δία και του Απόλλωνα.
Όπως διαβάζουμε στο site του Υπουργείου Πολιτισμού, «Σύμφωνα με την παράδοση ο Πάνας συνέβαλε στη νίκη των Ελλήνων στη μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. σπέρνοντας τον πανικό στους Πέρσες. Οι Αθηναίοι ανταπόδωσαν την ευγνωμοσύνη τους στο θεό με την καθιέρωση της λατρείας του στην πόλη. Στα χριστιανικά χρόνια, το ανατολικό τμήμα του Ιερού μετατράπηκε σε παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Αθανάσιο, από το οποίο σήμερα διατηρούνται ίχνη τοιχογραφιών στις κόγχες.
»To μεσαίο σπήλαιο, το οποίο χρονολογείται τον 5ο αι. π.Χ. αποδίδεται στο Δία, με βάση τις ερμηνείες του Θουκυδίδη και του Στράβωνα. Το τελευταίο προς τα δυτικά σπήλαιο, αυτό του Απόλλωνα Υποακραίου, ήταν πιθανότατα σε χρήση από το 13ο αι. π.Χ. και συνδέεται άμεσα με τους γενεαλογικούς μύθους σχετικά με την αυτοχθονία των Αθηναίων». Γιατί; Διότι σε αυτό το σπήλαιο, λέει η παράδοση, ο Απόλλωνας ‘κοιμήθηκε’ με την Κρέουσα, την κόρη του Ερεχθέα, κι εκείνη μετά από εννέα μήνες γέννησε τον Ίωνα, τον γενάρχη όλων των Αθηναίων.
Σχεδόν δίπλα στα σπήλαια, ένα πλάτωμα με λαξευμένη επιφάνεια που μοιάζει με εξέδρα χτισμένη πάνω στον βράχο ήταν το σημείο από το οποίο οι αρχαίοι Αθηναίοι παρακολουθούσαν την πομπή των Παναθηναίων. Τα σπήλαια είναι επισκέψιμα με ένα από τα δύο εισιτήρια που λέγαμε προηγουμένως (το ενιαίο ή της Βόρειας Κλιτύος).
Ασκληπιείο
Βρίσκεται στην άλλη πλαγιά του λόφου της Ακρόπολης, τη νότια, την οποία διασχίζει η μεγάλη πλακόστρωτη διαδρομή που ξεκινά απέναντι από το Μουσείο της Ακρόπολης. Είναι ο ναός του Ασκληπιού, θεού της ιατρικής, που λειτουργούσε ως θεραπευτήριο από το 420 π.Χ., όταν ένας Αθηναίος, ο Τηλέμαχος, έφερε τη λατρεία του Ασκληπιού από την Επίδαυρο στην Αθήνα.
Η μέθοδος θεραπείας που χρησιμοποιούταν στο Ασκληπιείο, όπως και σε εκείνο της Επιδαύρου, ήταν η εγκοίμηση: Ο ασθενής, δηλαδή, περνούσε τη νύχτα στον χώρο του Ασκληπιείου (για την ακρίβεια, σε έναν ειδικό χώρο μέσα στο συγκρότημα του Ασκληπιείου, που ονομαζόταν εγκοιμητήριο) και ο θεός εμφανιζόταν στον ύπνο του για να τον θεραπεύσει ή να του υποδείξει την θεραπεία που έπρεπε να ακολουθήσει. Σε έναν από τους τοίχους του Ασκληπιείου ήταν διαμορφωμένη σπηλιά, μέσα στην οποία υπήρχε πηγή απ’ όπου ανέβλυζε νερό –πράγμα που υπήρξε πιθανότατα και ο λόγος για την επιλογή της συγκεκριμένης θέσης για το Ασκληπιείο.
Τα εισιτήρια που σας επιτρέπουν να επισκεφθείτε το Ασκληπιείο είναι το ενιαίο και εκείνο της Νότιας Κλιτύος, που κοστίζει 2€. Οι ώρες λειτουργίας μέχρι τις 31 Μαρτίου είναι 8.00-17.00 και μετά 8.00-20.00.
Λύκειο
Ο πιο καινούριος αρχαιολογικός χώρος της Αθήνας άνοιξε τις πύλες του πριν από δύο περίπου χρόνια –οι ανασκαφές ολοκληρώθηκαν το 2013. Πρόκειται για την ξακουστή σχολή του Αριστοτέλη, το Λύκειο, που βρίσκεται στην οδό Ρηγίλλης, πολύ κοντά στο Ωδείο Αθηνών. Σύμφωνα με τις αρχαίες μαρτυρίες το Λύκειο ήταν ένα ειδυλλιακό, κατάφυτο προάστιο στα ανατολικά της Αθήνας, έξω από την Πύλη του Διοχάρους.
Στον αρχαιολογικό χώρο σήμερα δεσπόζει η παλαίστρα, χώρος προπόνησης των αθλητών στην πάλη, στην πυγμαχία και στο παγκράτιο –που ήταν ένας συνδυασμός πάλης και πυγμαχίας. Η παλαίστρα είναι ένα μεγάλο κτήριο του δεύτερου μισού του 4ου αιώνα π.Χ. που διατηρήθηκε, με επισκευές και προσθήκες, για περίπου επτά αιώνες, ως τις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ., οπότε και εγκαταλείφθηκε οριστικά. Το κτήριο αποτελείται από μία εσωτερική αυλή (23 x 26μ.) που περιβάλλεται στις τρεις πλευρές της από μεγάλες στοές, πίσω από τις οποίες αναπτύσσονται με αξιοπρόσεκτη συμμετρία ευρύχωρα, ορθογώνια δωμάτια.
Ο αρχαιολογικός χώρος του Λυκείου είναι ανοιχτός Τρίτη έως Σάββατο, από τις 8.00 μέχρι τις 15.00. Η είσοδος είναι ελεύθερη. Διαβάστε εδώ την συνέντευξη της αρχαιολόγου Νίκη Σακκά στο in2life, λίγες μέρες πριν γίνει επισκέψιμος ο αρχαιολογικός χώρος.
Θέατρο του Διονύσου
Κι όμως, θέατρο της Ακρόπολης δεν είναι μόνο το Ηρώδειο. Υπάρχει και το άλλο, το πιο παραγνωρισμένο αξιοθέατο του ιερού βράχου, αυτό που βλέπουν οι λιγότεροι επισκέπτες της Ακρόπολης, κυρίως λόγω της απόστασης που το χωρίζει από τον Παρθενώνα –αυτό που αφήνουν όλοι «για το τέλος», όταν και είναι πιθανότερο να παραδώσουν τα όπλα στην κούραση και τη ζέστη. Το Θέατρο του Διονύσου, λοιπόν, είναι το αρχαιότερο από τα δύο θέατρα της Ακρόπολης: ο πυρήνας που σώζεται σήμερα είναι του 6ου αιώνα π.Χ., ενώ η υπόλοιπη διαμόρφωση είναι εκείνη που έγινε από τον Λυκούργο σε μια ανακατασκευή, περί τα μέσα του 4ου αιώνα.
Το θέατρο εκείνης της περιόδου είχε πέτρινα καθίσματα και χωρητικότητα 16.000 περίπου θεατών. Στην πρώτη σειρά καθισμάτων, τη λεγόμενη προεδρία, υπήρχαν 67 μαρμάρινοι θρόνοι, ο καθένας από τους οποίους έφερε χαραγμένο το όνομα του επίσημου προσώπου για το οποίο προοριζόταν. Η σκηνή ήταν πιθανότατα ένα ορθογώνιο κτίσμα που έπιανε όλη την ορχήστρα, με δύο χώρους που προεξείχαν στα άκρα, τα παρασκήνια.
Για την επίσκεψη στο Θέατρο του Διονύσου ισχύει ό,τι και για το Ασκληπιείο: Ενιαίο εισιτήριο (των 12€) ή μεμονωμένο (των 2€) και ωράριο μέχρι τις 31 Μαρτίου είναι 8.00-17.00 και μετά 8.00-20.00
Ξέρατε ότι υπάρχει αρχαίος ναός αφιερωμένος στον έρωτα, δυο βήματα από εκεί που πίνετε τα κοκτέιλ σας κάθε βράδυ; Ή ότι οι σπηλιές κάτω από την Ακρόπολη που φαίνονται από την αγαπημένη σας ταράτσα είναι στην πραγματικότητα βωμοί θεών; Η Αθήνα είναι γεμάτη μυστικούς αρχαιολογικούς χώρους που περιμένουν να τους ανακαλύψετε (αφού πρώτα φρεσκάρετε τις γνώσεις σας στα βασικά και αποδείξετε απαντώντας στο κουίζ μας ότι δεν είστε τουρίστες στην πόλη).
Ιερό της Αφροδίτης και του Έρωτα
Βρίσκεται στη βόρεια πλαγιά της Ακρόπολης (αυτή στην οποία το Υπουργείο Πολιτισμού αναφέρεται ως Βόρεια Κλιτύς), επάνω στη μεγάλη πλακόστρωτη διαδρομή που ξεκινά από την Πύλη Beule, την κεντρική είσοδο της Ακρόπολης.
Δύο επιγραφές στον βράχο πλάι του μιλούν για την θεά Αφροδίτη και την γιορτή του έρωτα. Ναι, υπήρχε γιορτή του έρωτα στην αρχαιότητα: την τέταρτη μέρα του Μουνιχιώνα, γύρω στα τέλη της άνοιξης, όπως αναφέρει ξεκάθαρα η επιγραφή. Ο Παυσανίας, μάλιστα, αναφέρει πως κάθε χρόνο για τη γιορτή των Αρρηφορίων νεαρές Αθηναίες μετέφεραν από την Ακρόπολη τις άρρητες (μυστικές) προσφορές προς την θεά Αθηνά, περνώντας νύχτα από κρυφό υπόγειο πέρασμα για να φτάσουν στο Ιερό. Τέτοιες μυστικές προσφορές, που βρέθηκαν στις ανασκαφές στο Ιερό, ήταν ανάγλυφες πλάκες που απεικονίζουν γυναικεία και ανδρικά μέλη. Γιατί αν υπήρχε μια θεά που να καταλαβαίνει τους καημούς μιας νεαρής Αθηναίας, αυτή ήταν η Αφροδίτη.
Το Ιερό μπορείτε να το επισκεφθείτε είτε με το ενιαίο εισιτήριο της Ακρόπολης (των 12€, που περιλαμβάνει σχεδόν όλους τους αρχαιολογικούς χώρους του κέντρου και ισχύει για τρεις μέρες) είτε με το εισιτήριο των 2€ που ισχύει μόνο για τη Βόρεια Κλιτύ. Ο χώρος είναι ανοιχτός μέχρι τις 31 Μαρτίου από τις 8.00 ως τις 15.00 (και μετά 8.00-20.00).
Σπήλαια του Πάνα, του Δία και του Απόλλωνα
Στην ίδια «αρχαιολογική γειτονιά» με το Ιερό της Αφροδίτης, βρίσκονται οι τρεις σπηλιές της Ακρόπολης που έχουν τροφοδοτήσει ένα σωρό αστικούς θρύλους. Δεν μπορούμε μετά βεβαιότητας να σας πούμε αν επικοινωνούν όντως με τη Σπηλιά του Νταβέλη και τα top secret καταφύγια στο Λυκαβηττό. Αυτό που ξέρουμε, όμως, σίγουρα είναι πως οι τρεις σπηλιές αντιστοιχούν η καθεμιά σε ένα αρχαίο ιερό –κατά σειρά, από ανατολή προς δύση: του Πάνα, του Δία και του Απόλλωνα.
Όπως διαβάζουμε στο site του Υπουργείου Πολιτισμού, «Σύμφωνα με την παράδοση ο Πάνας συνέβαλε στη νίκη των Ελλήνων στη μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. σπέρνοντας τον πανικό στους Πέρσες. Οι Αθηναίοι ανταπόδωσαν την ευγνωμοσύνη τους στο θεό με την καθιέρωση της λατρείας του στην πόλη. Στα χριστιανικά χρόνια, το ανατολικό τμήμα του Ιερού μετατράπηκε σε παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Αθανάσιο, από το οποίο σήμερα διατηρούνται ίχνη τοιχογραφιών στις κόγχες.
»To μεσαίο σπήλαιο, το οποίο χρονολογείται τον 5ο αι. π.Χ. αποδίδεται στο Δία, με βάση τις ερμηνείες του Θουκυδίδη και του Στράβωνα. Το τελευταίο προς τα δυτικά σπήλαιο, αυτό του Απόλλωνα Υποακραίου, ήταν πιθανότατα σε χρήση από το 13ο αι. π.Χ. και συνδέεται άμεσα με τους γενεαλογικούς μύθους σχετικά με την αυτοχθονία των Αθηναίων». Γιατί; Διότι σε αυτό το σπήλαιο, λέει η παράδοση, ο Απόλλωνας ‘κοιμήθηκε’ με την Κρέουσα, την κόρη του Ερεχθέα, κι εκείνη μετά από εννέα μήνες γέννησε τον Ίωνα, τον γενάρχη όλων των Αθηναίων.
Σχεδόν δίπλα στα σπήλαια, ένα πλάτωμα με λαξευμένη επιφάνεια που μοιάζει με εξέδρα χτισμένη πάνω στον βράχο ήταν το σημείο από το οποίο οι αρχαίοι Αθηναίοι παρακολουθούσαν την πομπή των Παναθηναίων. Τα σπήλαια είναι επισκέψιμα με ένα από τα δύο εισιτήρια που λέγαμε προηγουμένως (το ενιαίο ή της Βόρειας Κλιτύος).
Ασκληπιείο
Βρίσκεται στην άλλη πλαγιά του λόφου της Ακρόπολης, τη νότια, την οποία διασχίζει η μεγάλη πλακόστρωτη διαδρομή που ξεκινά απέναντι από το Μουσείο της Ακρόπολης. Είναι ο ναός του Ασκληπιού, θεού της ιατρικής, που λειτουργούσε ως θεραπευτήριο από το 420 π.Χ., όταν ένας Αθηναίος, ο Τηλέμαχος, έφερε τη λατρεία του Ασκληπιού από την Επίδαυρο στην Αθήνα.
Η μέθοδος θεραπείας που χρησιμοποιούταν στο Ασκληπιείο, όπως και σε εκείνο της Επιδαύρου, ήταν η εγκοίμηση: Ο ασθενής, δηλαδή, περνούσε τη νύχτα στον χώρο του Ασκληπιείου (για την ακρίβεια, σε έναν ειδικό χώρο μέσα στο συγκρότημα του Ασκληπιείου, που ονομαζόταν εγκοιμητήριο) και ο θεός εμφανιζόταν στον ύπνο του για να τον θεραπεύσει ή να του υποδείξει την θεραπεία που έπρεπε να ακολουθήσει. Σε έναν από τους τοίχους του Ασκληπιείου ήταν διαμορφωμένη σπηλιά, μέσα στην οποία υπήρχε πηγή απ’ όπου ανέβλυζε νερό –πράγμα που υπήρξε πιθανότατα και ο λόγος για την επιλογή της συγκεκριμένης θέσης για το Ασκληπιείο.
Τα εισιτήρια που σας επιτρέπουν να επισκεφθείτε το Ασκληπιείο είναι το ενιαίο και εκείνο της Νότιας Κλιτύος, που κοστίζει 2€. Οι ώρες λειτουργίας μέχρι τις 31 Μαρτίου είναι 8.00-17.00 και μετά 8.00-20.00.
Λύκειο
Ο πιο καινούριος αρχαιολογικός χώρος της Αθήνας άνοιξε τις πύλες του πριν από δύο περίπου χρόνια –οι ανασκαφές ολοκληρώθηκαν το 2013. Πρόκειται για την ξακουστή σχολή του Αριστοτέλη, το Λύκειο, που βρίσκεται στην οδό Ρηγίλλης, πολύ κοντά στο Ωδείο Αθηνών. Σύμφωνα με τις αρχαίες μαρτυρίες το Λύκειο ήταν ένα ειδυλλιακό, κατάφυτο προάστιο στα ανατολικά της Αθήνας, έξω από την Πύλη του Διοχάρους.
Στον αρχαιολογικό χώρο σήμερα δεσπόζει η παλαίστρα, χώρος προπόνησης των αθλητών στην πάλη, στην πυγμαχία και στο παγκράτιο –που ήταν ένας συνδυασμός πάλης και πυγμαχίας. Η παλαίστρα είναι ένα μεγάλο κτήριο του δεύτερου μισού του 4ου αιώνα π.Χ. που διατηρήθηκε, με επισκευές και προσθήκες, για περίπου επτά αιώνες, ως τις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ., οπότε και εγκαταλείφθηκε οριστικά. Το κτήριο αποτελείται από μία εσωτερική αυλή (23 x 26μ.) που περιβάλλεται στις τρεις πλευρές της από μεγάλες στοές, πίσω από τις οποίες αναπτύσσονται με αξιοπρόσεκτη συμμετρία ευρύχωρα, ορθογώνια δωμάτια.
Ο αρχαιολογικός χώρος του Λυκείου είναι ανοιχτός Τρίτη έως Σάββατο, από τις 8.00 μέχρι τις 15.00. Η είσοδος είναι ελεύθερη. Διαβάστε εδώ την συνέντευξη της αρχαιολόγου Νίκη Σακκά στο in2life, λίγες μέρες πριν γίνει επισκέψιμος ο αρχαιολογικός χώρος.
Θέατρο του Διονύσου
Κι όμως, θέατρο της Ακρόπολης δεν είναι μόνο το Ηρώδειο. Υπάρχει και το άλλο, το πιο παραγνωρισμένο αξιοθέατο του ιερού βράχου, αυτό που βλέπουν οι λιγότεροι επισκέπτες της Ακρόπολης, κυρίως λόγω της απόστασης που το χωρίζει από τον Παρθενώνα –αυτό που αφήνουν όλοι «για το τέλος», όταν και είναι πιθανότερο να παραδώσουν τα όπλα στην κούραση και τη ζέστη. Το Θέατρο του Διονύσου, λοιπόν, είναι το αρχαιότερο από τα δύο θέατρα της Ακρόπολης: ο πυρήνας που σώζεται σήμερα είναι του 6ου αιώνα π.Χ., ενώ η υπόλοιπη διαμόρφωση είναι εκείνη που έγινε από τον Λυκούργο σε μια ανακατασκευή, περί τα μέσα του 4ου αιώνα.
Το θέατρο εκείνης της περιόδου είχε πέτρινα καθίσματα και χωρητικότητα 16.000 περίπου θεατών. Στην πρώτη σειρά καθισμάτων, τη λεγόμενη προεδρία, υπήρχαν 67 μαρμάρινοι θρόνοι, ο καθένας από τους οποίους έφερε χαραγμένο το όνομα του επίσημου προσώπου για το οποίο προοριζόταν. Η σκηνή ήταν πιθανότατα ένα ορθογώνιο κτίσμα που έπιανε όλη την ορχήστρα, με δύο χώρους που προεξείχαν στα άκρα, τα παρασκήνια.
Για την επίσκεψη στο Θέατρο του Διονύσου ισχύει ό,τι και για το Ασκληπιείο: Ενιαίο εισιτήριο (των 12€) ή μεμονωμένο (των 2€) και ωράριο μέχρι τις 31 Μαρτίου είναι 8.00-17.00 και μετά 8.00-20.00
