Λύκειο του Αριστοτέλη: Μια… Παλαίστρα στην Αθήνα
Δύο δεκαετίες μετά την ανασκαφή του, η Παλαίστρα του περίφημου Αριστοτέλειου Λυκείου είναι έτοιμη να μπει στην ζωή μας. Η υπεύθυνη του χώρου μιλά στο In2life.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Το 335 π.Χ. ο διαλεκτικός φιλόσοφος Αριστοτέλης μισθώνει μερικά οικήματα και ιδρύει την ξακουστή σχολή του, το Λύκειο του, στο ανατολικό προάστιο της Αθήνας, έξω από την Πύλη του Διοχάρους.
Σήμερα, σχεδόν δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά, ο αρχαιολογικός χώρος με τα απομεινάρια της Παλαίστρας, ενός τμήματος του Γυμνασίου που περιλάμβανε μεταξύ άλλων το Λύκειο, είναι έτοιμος να παραδοθεί στους κατοίκους της σύγχρονης Αθήνας.
«Η ανασκαφή έγινε το 1996 από την κ. Έφη Λυγκούρη. Στον χώρο αυτό ήταν να χτιστεί το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Γουλανδρή, αλλά από τη στιγμή που βρέθηκε η Παλαίστρα και συνδέθηκε με τον Αριστοτέλη, αποφασίστηκε να αποδοθεί ο χώρος στο κοινό», λέει η αρχαιολόγος και υπεύθυνη του χώρου κ. Νίκη Σακκά, αναφέροντας ότι το έργο ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου το οποίο χρηματοδοτήθηκε από τον ΟΠΑΠ διήρκεσε από το 2011 μέχρι το 2013.
Περπατώντας στα χνάρια των φιλοσόφων
Η όλη εγκατάσταση του Λυκείου απλωνόταν σε σαφώς μεγαλύτερη έκταση από αυτήν την οποία θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε σε λίγο καιρό από κοντά. Αν θα μπορούσαμε να φανταστούμε επακριβώς το αρχαίο Λύκειο,τότε αυτό θα οριοθετούταν στις όχθες του Ιλισού ποταμού, από την Αγία Φωτεινή και τον Ναό του Ολυμπίου Διός έως το Βυζαντινό Μουσείο και τους πρόποδες του Λυκαβηττού, όπου υπήρχε και ο ναός του Λυκείου Απόλλωνα, το οποίο δεν έχει εντοπιστεί ακόμα. Παράλληλα, το Λύκειο εισχωρούσε σ' ένα τμήμα του Εθνικού Κήπου, μιας και εκεί βρέθηκαν βάσεις με προτομές φιλοσόφων που κοσμούσαν το ανοιχτό αυτό διδασκαλείο.
«Στην ουσία αυτό που θα δει ο επισκέπτης του χώρου είναι μια παλαίστρα. Είναι ένα μεγάλο κτίριο, με άξονα από βορά προς νότο. Αποτελείται από μια εσωτερική αυλή που περιβάλλεται στις τρεις πλευρές της από στοές, πίσω από τις οποίες αναπτύσσονται με συμμετρία ευρύχωρα ορθογώνια δωμάτια», αναφέρει σχετικά η κ. Σακκά.
Οι επισκέπτες θα μπορούν να διακρίνουν και τα λουτρά τα οποία εντάσσονται στην Παλαίστρα, ένα στο ανατολικό μέρος της και ένα στο δυτικό. Πώς όμως κατάφεραν να μάθουν οι αρχαιολόγοι ποια ήταν η χρήση και η κατανομή του χώρου αυτού και των επιμέρους δωματίων;
«Πληροφορίες για την χρήση των επιμέρους δωματίων παίρνουμε από τον Βιτρούβιο, ο οποίος είχε ήδη περιγράψει την ελληνική Παλαίστρα με λεπτομέρειες. Η συγκεκριμένη δεν είναι η μοναδική που έχει διασωθεί στην Ελλάδα άλλωστε. Έτσι σύμφωνα με τον Βιτρούβιο, η μεγαλύτερη αίθουσα στο κέντρο της βόρειας πλευράς ταυτίζεται με το το εφηβείο. Δυτικά και ανατολικά του εφηβείου ήταν το ελαιοθέσιο, όπου οι αθλητές αλείβονταν με λάδι, το κωνιστήριο, στο οποίο οι αθλητές κυλίονταν στην άμμο και το κωρυκείον όπου υπήρχαν οι σάκοι της πυγμαχίας για την προπόνηση των αθλητών», διευκρινίζει η κ. Σακκά.
Η ανάδειξη του χώρου έγινε με τρόπο ιδιαίτερα ταπεινό και χωρίς περιττές… φιγούρες. «Υπήρχαν διάφορες απόψεις για το πώς θα μπορούσε να διαμορφωθεί ο χώρος. Μια πρώτη πρόταση ήταν η στέγαση της παλαίστρας με ένα ενιαίο στέγαστρο που θα κάλυπτε ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο. Η πρόταση όμως απορρίφθηκε γιατί ήταν αρκετά μεγάλο το κόστος και το στέγαστρο θα ήταν πολύ πιο δυναμική από τα αρχαία κατάλοιπα, θα ήταν έντονη η παρουσία του», αναφέρει σχετικά η ίδια.
«Ένας οικοδομικό τετράγωνο με ιδιαίτερο συμβολισμό»
Στην μεγάλη σημασία του έργου για την σύγχρονη ζωή των κατοίκων στέκεται ενθουσιασμένη η κ. Σακκά. Όπως λέει, είναι ένας χώρος που ταυτίζεται με τον Αριστοτέλη, γιατί εκεί δίδαξε για περίπου δώδεκα χρόνια, τα πιο δημιουργικά της ζωής του:
"Πρόκειται για έναν από τους πιο σημαντικούς τόπους της ιστορίας του ανθρώπινου πνεύματος. Όσον αφορά την πόλη, είναι πολύ ευχάριστο το γεγονός ότι αποδίδεται ένας ελεύθερος αρχαιολογικός χώρος στους κατοίκους και μάλιστα σε ένα οικοδομικό τετράγωνο το οποίο περιβάλλεται από κτίρια με ιδιαίτερη φυσιογνωμία: το Σαρόγλειο Μέγαρο, το Μέγαρο της Πλακεντίας, που αποδίδεται στον Κλεάνθη, και το Ωδείο των Αθηνών. Είναι ένα οικοδομικό τετράγωνο με ιδιαίτερο συμβολισμό". Αξίζει να σημειωθεί, επίσης ότι χώρος της Παλαίστρας συνδέεται με τον περιβάλλοντα χώρο του γειτονικού Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, στον οποίο από το καλοκαίρι του 2014 αναμένεται να ξεκινήσουν εργασίες διαμόρφωσης και ανάδειξης υπαίθριων αρχαιολογικών συλλογών.
Μια ιδανική αφορμή, λοιπόν για ανοιξιάτικες και καλοκαιρινές βόλτες στο κέντρο της πόλης με άρωμα… φιλοσοφικό.
Το 335 π.Χ. ο διαλεκτικός φιλόσοφος Αριστοτέλης μισθώνει μερικά οικήματα και ιδρύει την ξακουστή σχολή του, το Λύκειο του, στο ανατολικό προάστιο της Αθήνας, έξω από την Πύλη του Διοχάρους.
Σήμερα, σχεδόν δυόμισι χιλιάδες χρόνια μετά, ο αρχαιολογικός χώρος με τα απομεινάρια της Παλαίστρας, ενός τμήματος του Γυμνασίου που περιλάμβανε μεταξύ άλλων το Λύκειο, είναι έτοιμος να παραδοθεί στους κατοίκους της σύγχρονης Αθήνας.
«Η ανασκαφή έγινε το 1996 από την κ. Έφη Λυγκούρη. Στον χώρο αυτό ήταν να χτιστεί το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Γουλανδρή, αλλά από τη στιγμή που βρέθηκε η Παλαίστρα και συνδέθηκε με τον Αριστοτέλη, αποφασίστηκε να αποδοθεί ο χώρος στο κοινό», λέει η αρχαιολόγος και υπεύθυνη του χώρου κ. Νίκη Σακκά, αναφέροντας ότι το έργο ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου το οποίο χρηματοδοτήθηκε από τον ΟΠΑΠ διήρκεσε από το 2011 μέχρι το 2013.
Περπατώντας στα χνάρια των φιλοσόφων
Η όλη εγκατάσταση του Λυκείου απλωνόταν σε σαφώς μεγαλύτερη έκταση από αυτήν την οποία θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε σε λίγο καιρό από κοντά. Αν θα μπορούσαμε να φανταστούμε επακριβώς το αρχαίο Λύκειο,τότε αυτό θα οριοθετούταν στις όχθες του Ιλισού ποταμού, από την Αγία Φωτεινή και τον Ναό του Ολυμπίου Διός έως το Βυζαντινό Μουσείο και τους πρόποδες του Λυκαβηττού, όπου υπήρχε και ο ναός του Λυκείου Απόλλωνα, το οποίο δεν έχει εντοπιστεί ακόμα. Παράλληλα, το Λύκειο εισχωρούσε σ' ένα τμήμα του Εθνικού Κήπου, μιας και εκεί βρέθηκαν βάσεις με προτομές φιλοσόφων που κοσμούσαν το ανοιχτό αυτό διδασκαλείο.
«Στην ουσία αυτό που θα δει ο επισκέπτης του χώρου είναι μια παλαίστρα. Είναι ένα μεγάλο κτίριο, με άξονα από βορά προς νότο. Αποτελείται από μια εσωτερική αυλή που περιβάλλεται στις τρεις πλευρές της από στοές, πίσω από τις οποίες αναπτύσσονται με συμμετρία ευρύχωρα ορθογώνια δωμάτια», αναφέρει σχετικά η κ. Σακκά.
Οι επισκέπτες θα μπορούν να διακρίνουν και τα λουτρά τα οποία εντάσσονται στην Παλαίστρα, ένα στο ανατολικό μέρος της και ένα στο δυτικό. Πώς όμως κατάφεραν να μάθουν οι αρχαιολόγοι ποια ήταν η χρήση και η κατανομή του χώρου αυτού και των επιμέρους δωματίων;
«Πληροφορίες για την χρήση των επιμέρους δωματίων παίρνουμε από τον Βιτρούβιο, ο οποίος είχε ήδη περιγράψει την ελληνική Παλαίστρα με λεπτομέρειες. Η συγκεκριμένη δεν είναι η μοναδική που έχει διασωθεί στην Ελλάδα άλλωστε. Έτσι σύμφωνα με τον Βιτρούβιο, η μεγαλύτερη αίθουσα στο κέντρο της βόρειας πλευράς ταυτίζεται με το το εφηβείο. Δυτικά και ανατολικά του εφηβείου ήταν το ελαιοθέσιο, όπου οι αθλητές αλείβονταν με λάδι, το κωνιστήριο, στο οποίο οι αθλητές κυλίονταν στην άμμο και το κωρυκείον όπου υπήρχαν οι σάκοι της πυγμαχίας για την προπόνηση των αθλητών», διευκρινίζει η κ. Σακκά.
Η ανάδειξη του χώρου έγινε με τρόπο ιδιαίτερα ταπεινό και χωρίς περιττές… φιγούρες. «Υπήρχαν διάφορες απόψεις για το πώς θα μπορούσε να διαμορφωθεί ο χώρος. Μια πρώτη πρόταση ήταν η στέγαση της παλαίστρας με ένα ενιαίο στέγαστρο που θα κάλυπτε ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο. Η πρόταση όμως απορρίφθηκε γιατί ήταν αρκετά μεγάλο το κόστος και το στέγαστρο θα ήταν πολύ πιο δυναμική από τα αρχαία κατάλοιπα, θα ήταν έντονη η παρουσία του», αναφέρει σχετικά η ίδια.
«Ένας οικοδομικό τετράγωνο με ιδιαίτερο συμβολισμό»
Στην μεγάλη σημασία του έργου για την σύγχρονη ζωή των κατοίκων στέκεται ενθουσιασμένη η κ. Σακκά. Όπως λέει, είναι ένας χώρος που ταυτίζεται με τον Αριστοτέλη, γιατί εκεί δίδαξε για περίπου δώδεκα χρόνια, τα πιο δημιουργικά της ζωής του:
"Πρόκειται για έναν από τους πιο σημαντικούς τόπους της ιστορίας του ανθρώπινου πνεύματος. Όσον αφορά την πόλη, είναι πολύ ευχάριστο το γεγονός ότι αποδίδεται ένας ελεύθερος αρχαιολογικός χώρος στους κατοίκους και μάλιστα σε ένα οικοδομικό τετράγωνο το οποίο περιβάλλεται από κτίρια με ιδιαίτερη φυσιογνωμία: το Σαρόγλειο Μέγαρο, το Μέγαρο της Πλακεντίας, που αποδίδεται στον Κλεάνθη, και το Ωδείο των Αθηνών. Είναι ένα οικοδομικό τετράγωνο με ιδιαίτερο συμβολισμό". Αξίζει να σημειωθεί, επίσης ότι χώρος της Παλαίστρας συνδέεται με τον περιβάλλοντα χώρο του γειτονικού Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, στον οποίο από το καλοκαίρι του 2014 αναμένεται να ξεκινήσουν εργασίες διαμόρφωσης και ανάδειξης υπαίθριων αρχαιολογικών συλλογών.
Μια ιδανική αφορμή, λοιπόν για ανοιξιάτικες και καλοκαιρινές βόλτες στο κέντρο της πόλης με άρωμα… φιλοσοφικό.
