Η Ελλάδα των ‘80s μέσα από τις σελίδες του Ρομάντσου

Πώς θα φαίνονται τα αφιερώματα του in2life σε 30 χρόνια από τώρα; Πώς θα μοιάζουν στα μάτια των μελλοντικών αναγνωστών οι σημερινές παρουσιάσεις μας για τα μπαράκια της Αγίας Ειρήνης, την «καυτή» τάση του παγωμένου γιαουρτιού και του βιομηχανικού design στην πόλη; Προφανώς ξεπερασμένα, αφού σίγουρα η πιάτσα της διασκέδασης θα έχει αλλάξει χίλια πρόσωπα και οι καταναλωτικές μόδες θα έχουν περάσει από σαράντα νέα κύματα μέχρι τότε.

Κι όμως, καθώς η συντακτική ομάδα του in2life επιδιδόταν σε μία από τις αγαπημένες της κυριακάτικες συνήθειες – καφεδάκι και ξεφύλλισμα περιοδικών παλαιότερων δεκαετιών από κάποιο παλαιοπωλείο – και διάβαζε τα «ξεπερασμένα» αφιερώματα του Ρομάντσου για τα ραφτάδικα της Αγίας Ειρήνης, τη νέα «αμαρτωλή μανία των ουάν-νάιτ σταντ στας ελληνικάς νήσους» και την ξενομανία στας επιγραφάς της αθηναϊκής αγοράς, το τελικό συμπέρασμα δεν έχει να κάνει με το πόσο ξεπερασμένο είναι ένα κείμενο που είναι καταδικασμένο σε χρηστική διάρκεια ευθέως ανάλογη με την παροδικότητα των κοινωνικών τάσεων. Έχει να κάνει με το ότι αυτό που σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή αποτελεί ευχάριστο ανάγνωσμα, μετά από τρεις δεκαετίες μπορεί να μεταμορφωθεί σε αντικείμενο κοινωνιολογικής μελέτης.

Ή απλώς σε τρόπο να συνοδεύσεις τον κυριακάτικο καφέ σου με κάτι απείρως πιο ευχάριστο από την σημερινή ειδησεογραφία: Ένα παλιό τεύχος κάποιου καλτ περιοδικού, που σε τηλεμεταφέρει στην Αθήνα του 1980 και σε αφήνει με ένα περίεργο χαμόγελο στα χείλη, χάρη στις πολύτιμες πληροφορίες που σου προσφέρει για το τι απασχολούσε την ελληνική πραγματικότητα εκείνη την εποχή. Κι επειδή ξέρουμε πως έχετε την περιέργεια να μάθετε ή να θυμηθείτε πώς ήταν να ζει κανείς στην καρδιά των ‘80s, σας έχουμε οκτώ ενδεικτικά «διαμαντάκια» από ένα παλιό τεύχος του «Ρομάντσο» για να νοσταλγήσετε μαζί μας.

*Η μελλοντολογία σε όλο της το μεγαλείο
Βρισκόμαστε στην Ελλάδα, τον Δεκέμβριο του 1985. Στις σελίδες του τελευταίου «Ρομάντσο» για εκείνη τη χρονιά, οι διαφημιστικές καταχωρήσεις δίνουν και παίρνουν. Η πλειοψηφία τους όμως «φωνάζει» από μακριά για το περιεχόμενο και τις… καυτές ανάγκες του γυναικείου κοινού της εποχής:

-«Μέντιουμ-ψυχοερευνήτρια, Κούλα»
-«Χαρτομάντις διπλωματούχος, Βασίλης, δέχεται για οποιαδήποτε υπόθεση σας απασχολεί (αισθηματική, οικογενειακή, επαγγελματική). Ισχυραί υποβολαί μακράς αποστάσεως – αμείβεται μετά την επιτυχία»
-«Ένα μέντιουμ που ξεχωρίζει για τις καταπληκτικές του επιτυχίες, με διεθνή ακτινοβολία και προβολή – διά αλληλογραφίας, αποστείλατε συστημένη επιστολή, με συγκεκριμένες ερωτήσεις, στοιχεία γεννήσεως και 500 δρχ»
-«κα Μαίρη: Πολλά τα “μέντιουμ-διάμεσα” εις τον κόσμον, τα ισχυρά εκ φύσεως πολύ ολίγα. Πραγματοποιώ πραγματικόν υπνωτισμόν, δι’ οιονδήποτε θέμα σας ενδιαφέρει. Ελάτε Φωκ. Νέγρη»
-«Μέντιουμ η Μικρασιάτισα, επίτιμος διδάκτωρ: Βραβευθείσα παμψηφεί διά την τηλεπάθειά της. Προβλέπει τα πάντα. Σας βοηθά στα οικογενειακά και αισθηματικά σας προβλήματα, όπου κι αν βρίσκεστε, επαρχία ή εξωτερικό. Ξαναφέρνει κοντά σας αγαπημένα πρόσωπα. Άριστα αποτελέσματα»

Δεν είναι μόνο οι διαφημίσεις για τα «διάμεσα» όμως που δείχνουν την αδυναμία των λαϊκών στρωμάτων των ‘80s στην μελλοντολογία: Τρία διαφορετικά αφιερώματα σε αστρολογικές προβλέψεις εντοπίσαμε σε ένα μόνο τεύχος. Κι αν έχετε καλή μνήμη και θέλετε να επαληθεύσετε τις αστρολογικές ικανότητες των ειδικών εκείνης της δεκαετίας, σας λέμε πως το 1986, οι Ζυγοί δεν (θα) είχαν προβλήματα υγείας, οι Τοξότες (θα) είχαν πολλές πιθανότητες να ερωτευθούν, και οι Ιχθείς (θα) είχαν την βοήθεια της Αφροδίτης, η οποία ως το 1987 εξισορροπούσε τις εντάσεις της συναισθηματικής τους ζωής.

Τέλος, στον «Σατιρικόν Καζαμία» προβλέψεων για το 1986, διαβάζουμε τα εξής:
-«Ιούλιος: Η Αθήνα θ’ αποκτήσει επιτέλους μετρό. Επειδή διερχόμαστε κρίση, η κυβέρνηση δίσταζε, ν’ αρχίσει τα έργα, που είναι πολυδάπανα. Βρέθηκε, όμως, μια μεγαλοφυής λύση. Τη βρήκε ένας τεχνικός σύμβουλος του Υπουργείου Δημοσίων Έργων, ο οποίος είπε στον υπουργό: “Θ’ ανοίξουμε τις υπόγειες σήραγγες, χωρίς να πληρώσουμε δεκάρα”. “Πώς; τον ρώτησε ο υπουργός”. “Θα επιστρατεύσουμε όλους τους τυφλοπόντικες της χώρας και θα τους βάλουμε να σκάψουν λαγούμια κάτω από την Αθήνα, για να περάσει το μετρό”».
-«Αύγουστος: Τη μόδα που ελάνσαρε γνωστή καλλίγραμμη ηθοποιός μας, η οποία φωτογραφήθηκε γυμνή πάνω σ’ ένα μαρμάρινο λιοντάρι της Δήλου, την ακολουθούν και άλλες, επίσης καλλίγραμμες καλλιτέχνιδες. Μια απ’ αυτές γυμνώνεται και ανεβαίνει πάνω στο γνωστό άγαλμα του Ξυλοθραύστη, για να φωτογραφηθεί και οι παρεστώτες ακούνε τον Ξυλοθραύστη, να της λέει: “Ας μη με είχανε ακρωτηριάσει στο… πονηρό σημείο και θα σου ‘λεγα εγώ!»
-«Σεπτέμβριος: Στην ΕΡΤ συνεχίζονται οι αποχωρήσεις στελεχών. Τους αποχωρούντες αντικαθιστούν άλλοι, αλλά κι αυτοί, μόλις εγκαθίστανται στα διάφορα πόστα, το πρώτο που σκέφτοναι είναι πότε θ’ αποχωρήσουν. Είναι τέτοιος ο χορός των αποχωρήσεων, ώστε ένας δημοσιογράφος κάνει το εξής σχόλιο: “Τι κακό είναι αυτό; Από τις πολλές αποχωρήσεις το μέγαρο της Αγίας Παρασκευής κοντεύει να μεταβληθεί σε… αποχωρητήριο!»

*Καλλιστεία 1986
Τον διαγωνισμό που θα κέρδιζε λίγους μήνες αργότερα η Σύλια Μαντάκη, προκήρυσσε τον Δεκέμβριο το περιοδικό Ρομάντσο. «Κάθε ανύπαντρη Ελληνίδα, ηλικίας 16 μέχρι 25 χρόνων, που γεννήθηκε από τον Ιούλιο του 1961 μέχρι τον Ιούλιο του 1970» μπορούσε να δηλώσει συμμετοχή, συμπληρώνοντας τα στοιχεία της, τα ταλέντα της, το ύψος (χωρίς τακούνια) και άλλες γνώσεις όπως γραφομηχανή, στενογραφία, ραπτική, πλεκτική κλπ.

*Οι σαπουνόπερες
Είναι η εποχή που οι τηλεθεατές (και κυρίως οι τηλεθεάτριες) βρίσκονται κολλημένοι στις οθόνες τους για να δουν την συνέχεια της «Δυναστείας» και τους επικούς καυγάδες μεταξύ της Alexis και της Crystal. Δεν είναι να απορεί κανείς που το βασικό θέμα (και εξώφυλλο) του «Ρομάντσο» είναι αφιερωμένο στο φοβερό «Τεστ: Είσαι η Αλέξις ή η Κρυστλ;» Απαντώντας σε multiple choice ερωτήσεις όπως «Ποια είναι η γνώμη σου για την κοκεταρία; Α) Είναι το καλύτερο όπλο της γυναίκας για να κατακτά τους άντρες Β)Δεν σ’ ενδιαφέρει καθόλου να κάνεις την κοκέτα Γ) Αρέσει στους άντρες και είναι μια αθώα απασχόληση για τις γυναίκες», θα διαπιστώσεις αν έχεις «περισσότερες ομοιότητες με την ξανθή και αγγελική Κρυστλ ή με την μελαχρινή και επικίνδυνη Αλέξις».

*Οι ραγδαίες εξελίξεις
Ακολουθεί απόσπασμα μιας μίνι αφήγησης του Ασημάκη Γιαλαμά από την βόλτα του στην «ηλεκτροφωτισμένη Αθήνα» με έναν συνταξιούχο καθηγητή και έναν νεαρό συγγραφέα, όπως δημοσιεύθηκε στη στήλη «το Χρονογράφημά μας» το 1985:

«Σε μια στιγμή ο καθηγητής περιέφερε το βλέμμα του στις φωτεινές επιγραφές των καταστημάτων και παρετήρησε ότι μια επιγραφή, σε ποικίλα σχέδια και μεγέθη, σηματοδοτούσε πολλά μαγαζιά. Η επιγραφή αυτή ήταν: «Βίντεο». Του έκανε εντύπωση του γηραιού φίλου μας η πυκνή εμφάνιση αυτής της επιγραφής και μας το είπε: “Βίντεο! Βίντεο! Όπου κι αν στραφείς, βλέπεις αυτή τη λατινικής προέλευσης ονομασία. Τι συμβαίνει; Τόσα πολλά μαγαζιά πωλούν το νέο είδος;” “Ναι, πολλά”, του απαντήσαμε, “το είδος έχει μεγάλη διάδοση”. “Και πότε απέκτησε αυτή τη διάδοση; Πριν από λίγο καιρό δεν έβλεπα τέτοιες επιγραφές”. “Τώρα κοντά άνοιξαν τα περισσότερα απ’ αυτά τα καταστήματα”, εξήγησε ο θεατρικός συγγραφέας. “Τους Αθηναίους τους κατέλαβε μανία με το βίντεο”. “Έγινε μόδα αυτό το είδος;” “Έγινε και μόδα, αλλ’ αυτό συμβαίνει σχεδόν με όλα τα επιτεύγματα της τεχνικής προόδου. Όταν αυτά τα επιτεύγματα είναι ενδιαφέροντα, και τις περισσότερες φορές είναι, κατακτούν εύκολα το κοινό. Είναι μεγάλη σειρήνα η τεχνική πρόοδος. Και επιβάλλει γρήγορα τις καινοτομίες της. Πέρσι ήταν σπάνια τα βιντεοπωλεία. Φέτος πλημμύρισαν την Αθήνα”. “Πόσο ραγδαία αλλάζει η ζωή!”

*Κοινωνικός προβληματισμός
«Το κοινωνικό μας θέμα» ονομαζόταν η στήλη που φιγούραρε στις πρώτες σελίδες του περιοδικού και μας δίνει μια σαφή εικόνα για την κρίση εκείνης της εποχής – ναι, η εποχή μας δεν έχει το μονοπώλιο στη λέξη:

«Στον εσωτερικό χώρο, τίποτα δεν πήγε καλά (σ.σ.: το 1985). Οξείες πολιτικές διαμάχες, μια εκλογική αναμέτρηση που στοίχισε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δραχμές, σε μια περίοδο σοβαρής οικονομικής κρίσης, δολοφονίες και αεροπειρατείες που μας εκθέτουν σε φίλους και εχθρούς… Στον εξωτερικό χώρο, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Πέντε χρόνια και πλέον, οι Ιρανοί και οι Ιρακινοί σκοτώνονται, σ’ έναν ανόητο πόλεμο χωρίς αντικείμενο. Ο πόλεμος μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων διαιωνίζεται… Το Αφγανιστάν εξακολουθεί να αιμορραγεί… Στην Νότια Αφρική, η λευκή μειοψηφία σκοτώνει καθημερινά δεκάδες Μαύρους στο όνομα των φυλετικών διακρίσεων... Μοναδικό καλό σημάδι, η συνάντηση κορυφής μεταξύ των ηγετών της Σοβιετικής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών… Υπάρχουν στη χώρα μας γύρω στις 400.000 άνεργοι, που στη μεγάλη τους πλειοψηφία είναι νέοι 30 χρόνων ή και περισσότερο… Έτσι, το πρόβλημα της ανεργίας γεννάει ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα. Δεκάδες χιλιάδες νέοι στην Ελλάδα γίνονται περιθωριακοί, αντικοινωνικά στοιχεία, χούλιγκανς. Κάποτε πρέπει να αφυπνισθούμε. Κι ενωμένοι όλοι ν’ απαιτήσουμε από τους μεγάλους του κόσμου να δείξουν το ενδιαφέρον τους γι’ αυτό το είδος που απειλείται με αφανισμό: τον άνθρωπο, ανεξάρτητα από χρώμα και φυλή».

*Τα σκουπίδια
«Σκουπιδότοπος έχει γίνει η Αθήνα», αναφέρει στήλη του περιοδικού. «Κυρίως από την νοοτροπία που υπάρχει σε ορισμένα νοικοκυριά να τοποθετούν τα απορρίμματά τους όχι στις ειδικές σακούλες που υπάρχουν αλλά σε κάποιες φτηνονάιλον που γίνονται εύκολη λεία γάτων και σκύλων που τις σκίζουν σκορπώντας εδώ κι εκεί ό,τι από το περιεχόμενο δεν τους αρέσει. Θα λέγαμε ότι ο δήμος κάποιες παρεμβάσεις θα πρέπει να κάνει και πάλι ώστε κάποτε να καταλάβουν ορισμένοι ότι βγάζοντας άκαιρα και όχι σε καλή συσκευασία τα σκουπίδια τους στο δρόμο δεν απαλλάσσονται όπως πιστεύουν από αυτά αφού και πάλι είναι μέσα στη μύτη της γειτονιάς. Απλώς δημιουργούν μεγαλύτερο πρόβλημα και στο δικό τους χώρο, αλλά και στην Αθήνα γενικότερα που εκτός του κινδύνου για επιδημίες δίνει και την εντύπωση του σκουπιδότοπου, όπως είπαμε».

*Το πρόγραμμα της τηλεόρασης
Δύο κανάλια διέθετε όλα κι όλα η ελληνική τηλεόραση την περίοδο εκείνη, την ΕΡΤ και την ΕΡΤ2. Από το εβδομαδιαίο πρόγραμμα της σεζόν 1985-86, ξεχωρίζουμε τα «Σπέσιαλ Σόου με την Τίνα Τάρνερ», τις «Κινηματογραφικές βραδιές» με τον «μάγο Φελλίνι» ή τον Τσάπλιν, το αφιέρωμα «20 χρόνια τηλεόραση» και τα ακόμη και σήμερα αγαπημένα «Μάπετ Σόου» και «Γούντυ ο Τρυποκάρυδος».

*Τα παραπάνω αποσπάσματα προέρχονται από το τεύχος 2.230 του περιοδικού Ρομάντσο (Δεκέμβριος 1985)