Από ποιους πήραν τα ονόματά τους οι αθηναϊκοί δρόμοι;
Ποιος ήταν ο Λένορμαν; Και για τι (θα έπρεπε να) ξέρουμε τον Φωκίωνα Νέγρη; Τα πρόσωπα πίσω από τα ονόματα των δρόμων της Αθήνας.
της Ηρώς Κουνάδη
Πριν από λίγους μήνες, σας διαφωτίσαμε σχετικά με την προέλευση των ονομάτων μερικών από τους δημοφιλέστερους δρόμους της Αθήνας: ποια ήταν η Αλεξάνδρα της ομώνυμης λεωφόρου, πού είναι το στάδιο της Σταδίου και γιατί η οδός Στρέιτ δεν υπονοεί αυτό που νομίζετε. Καθότι, βέβαια, οι δρόμοι της Αθήνας –όπως και οι ιστορίες τους– είναι ανεξάντλητοι, σκεφτήκαμε αυτή τη φορά να επεκταθούμε στα πρόσωπα πίσω από τα ονόματα που αναφέρουμε καθημερινά («πάμε από τη Λένορμαν», «θα σε βρω στη Λουίζης Ριανκούρ») και να μάθουμε τις ιστορίες τους.
Λένορμαν: Κατ’ αρχάς, το σωστό είναι Λενορμάν. Σαρλ Λενορμάν. Γάλλος αρχαιολόγος, γεννημένος το 1802, που πήρε μέρος σε πολλές σημαντικές ανασκαφές του 19ου αιώνα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο. Πέθανε στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 1859, με τελευταία επιθυμία να ταφεί δίπλα στον Πλάτωνα, στην περιοχή του Κολωνού. Ο Δήμος Αθηναίων έστησε προς τιμήν του μαρμάρινη υδρία μέσα στην οποία φυλασσόταν η καρδιά του στον λόφο του Κολωνού και έδωσε στον κεντρικότερο δρόμο της περιοχής το όνομά του.
Λουίζα Ριανκούρ: Γαλλίδα κι εκείνη, αριστοκράτισσα και θαυμάστρια του ελληνικού πολιτισμού, γεννημένη στο Παρίσι το 1846. Παρά τις αντιρρήσεις της οικογένειάς της, ήρθε στην Ελλάδα σε νεαρή ηλικία, και σύχναζε στα καλύτερα σαλόνια της αθηναϊκής κοινωνίας. Επέστρεψε στη Γαλλία για να παντρευτεί τον κόμη Ριανκούρ, κι εκεί συνέχισε με δημοσιεύματα και εκδηλώσεις να υποστηρίζει το νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Γύρισε στην αγαπημένη της Αθήνα, όπου και πέθανε τον Φεβρουάριο του 1941 πλησιάζοντας τα 100.
Σοφία Σλήμαν: Σύζυγος του γνωστού από την Τροία και τις Μυκήνες γερμανού αρχαιολόγου, Ερρίκου Σλήμαν. Η Σοφία Εγκαστρωμένου, όπως λεγόταν πριν παντρευτεί τον διάσημο αρχαιολόγο το 1868, έδωσε μεγάλο μέρος της περιουσίας της –και συγκέντρωσε επίσης πολλά χρήματα από εράνους– για να φτιαχτεί το Νοσοκομείο Σωτηρία, στο οποίο όμως δεν ήθελε να δοθεί το όνομά της. Έτσι, ο Δήμος Αθηναίων ονόμασε Σοφίας Σλήμαν τον δρόμο που ξεκινά από την Κηφισίας και καταλήγει στη Μεσογείων, κοντά στην είσοδο του Νοσοκομείου –και η μεταξύ τους σύνδεση δεν έγινε ποτέ ευρέως γνωστή.
Λαγουμιτζής: Ο γεννημένος το 1781 Κωνσταντίνος Νταλαρόπουλος, γνωστός και ως Χορμοβίτης από το όνομα του χωριού του στη Βόρεια Ήπειρο, φημιζόταν για την ικανότητα του να… σκάβει λαγούμια. Όχι λαγούμια ό,τι κι ό,τι: Λαγούμια σαν αυτά που έβγαλαν κόσμο από το Μεσολόγγι κατά την τρίτη πολιορκία της πόλης το 1825, ή σαν αυτά που περνούσαν κάτω από τον βράχο της Ακρόπολης, για να εφοδιάζουν με τρόφιμα και πυρομαχικά τους πολιορκημένους εκεί οπλαρχηγούς.
Πέτρος Ράλλης: Έλληνας πολιτικός, γεννημένος το 1884, μέλος της αντιβενιζελικής παράταξης στις αρχές του 20ου αιώνα. Υπήρξε αργότερα υπουργός Παιδείας και μετά Συγκοινωνιών στην κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη τη δεκαετία του ’30, και εν συνεχεία Υπουργός Αεροπορίας και Εμπορικής Ναυτιλίας στην κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου τη δεκαετία του ’40, και Υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Πλαστήρα το 1945.
Ηλίας Ηλιού: Δικηγόρος, συγγραφέας και αργότερα βουλευτής και πρόεδρος του κόμματος Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά, γεννημένος το 1904 στη Λήμνο. Προσχώρησε στο ΕΑΜ κατά την Κατοχή, και έγινε μέλος του ΚΚΕ το 1945. Εξορίστηκε από το 1947 ως το 1951, εξελέγη βουλευτής της ΕΔΑ ενώ ήταν εξόριστος, και έγινε γνωστός ως μετριοπαθής πολιτικός που έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από όλες τις πολιτικές πτέρυγες της Βουλής. Ήταν επίσης εκείνος που κατήγγειλε από το βήμα της Βουλής την επερχόμενη «χούντα των στρατοκρατών» του αντισυνταγματάρχη Παπαδόπουλου στις 23 Ιουλίου 1965 –μόνο που τότε δεν τον άκουσε κανείς. Ο δρόμος με το όνομά του στο Νέο Κόσμο ανοίχτηκε το 1986, ένα χρόνο μετά τον θάνατό του.
Φωκίων Νέγρης: Επιστήμονας και πολιτικός από την Κωνσταντινούπολη, γεννήθηκε το 1846 και πέθανε το 1928. Ήταν υπεύθυνος για την «χρυσή εποχή» των μεταλλουργείων του Λαυρίου, καθότι πέτυχε ως διευθυντής της εταιρείας από το 1875 ως το 1886 την αναδιοργάνωση των υπηρεσιών, τον τεχνικό εξοπλισμό της και τη σιδηροδρομική σύνδεση Λαυρίου-Αθήνας. Εξελέγη Δήμαρχος Λαυρεωτικής, και αργότερα βουλευτής και υπουργός σε διάφορες θέσεις. Ως Υπουργός Οικονομικών το 1898 διεκδίκησε και πήρε με ευνοϊκούς όρους δάνειο για την επέκταση των σιδηροδρόμων. Εισηγήθηκε, επίσης, τον πρωτάκουστο για τα ελληνικά δεδομένα νόμο περί προστασίας από εργατικά ατυχήματα, και έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, το 1927.
Γεώργιος Σίνας: Επιχειρηματίας, τραπεζίτης και (περισσότερο γνωστός ως) εθνικός ευεργέτης. Γεννήθηκε στη Νις της Σερβίας το 1783 και πέθανε στη Βιέννη το 1856. Η καταγωγή του ήταν από την Μοσχόπολη της Βόρειας Ηπείρου. Ήταν για πολλά χρόνια διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας της Αυστρίας, ενώ θεωρείται και πατέρας των αυστριακών σιδηροδρόμων. Ο Όθωνας τον διόρισε το 1833 πρόξενο της Ελλάδας στη Βιέννη. Προσέφερε αστρονομικά ποσά στο Λύκειο Θηλέων της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (αυτό που σήμερα ξέρουμε ως Αρσάκειο), στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Οφθαλμιατρείο της Πανεπιστημίου και στην Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία. Με δικά του χρήματα ιδρύθηκε, σχεδιάστηκε (από τον Θεόφιλο Χάνσεν), χτίστηκε και εξοπλίστηκε το Αστεροσκοπείο Αθηνών.
Ανδρέας Μιχαλακόπουλος: Στενός συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου, γεννημένος στην Πάτρα το 1875. Ήταν Πρωθυπουργός της Ελλάδας για λιγότερο από έναν χρόνο, από τον Οκτώβριο του 1924 μέχρι τον Ιούνιο του 1925. Ανέλαβε να σχηματίσει κυβέρνηση μετά την παραίτηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη, αλλά ανατράπηκε λίγους μήνες αργότερα από το πραξικόπημα του Θεόδωρου Πάγκαλου. Επανήλθε το 1926 ως υπουργός εξωτερικών με την Κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη και το 1928 ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Έγινε ξανά υπουργός εξωτερικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου τον Ιούνιο του 1929, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Κοινωνία των Εθνών και συμμετείχε μαζί με τον Βενιζέλο στις διαπραγματεύσεις για την Συνθήκη της Λωζάνης.
Πριν από λίγους μήνες, σας διαφωτίσαμε σχετικά με την προέλευση των ονομάτων μερικών από τους δημοφιλέστερους δρόμους της Αθήνας: ποια ήταν η Αλεξάνδρα της ομώνυμης λεωφόρου, πού είναι το στάδιο της Σταδίου και γιατί η οδός Στρέιτ δεν υπονοεί αυτό που νομίζετε. Καθότι, βέβαια, οι δρόμοι της Αθήνας –όπως και οι ιστορίες τους– είναι ανεξάντλητοι, σκεφτήκαμε αυτή τη φορά να επεκταθούμε στα πρόσωπα πίσω από τα ονόματα που αναφέρουμε καθημερινά («πάμε από τη Λένορμαν», «θα σε βρω στη Λουίζης Ριανκούρ») και να μάθουμε τις ιστορίες τους.
Λένορμαν: Κατ’ αρχάς, το σωστό είναι Λενορμάν. Σαρλ Λενορμάν. Γάλλος αρχαιολόγος, γεννημένος το 1802, που πήρε μέρος σε πολλές σημαντικές ανασκαφές του 19ου αιώνα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο. Πέθανε στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 1859, με τελευταία επιθυμία να ταφεί δίπλα στον Πλάτωνα, στην περιοχή του Κολωνού. Ο Δήμος Αθηναίων έστησε προς τιμήν του μαρμάρινη υδρία μέσα στην οποία φυλασσόταν η καρδιά του στον λόφο του Κολωνού και έδωσε στον κεντρικότερο δρόμο της περιοχής το όνομά του.
Λουίζα Ριανκούρ: Γαλλίδα κι εκείνη, αριστοκράτισσα και θαυμάστρια του ελληνικού πολιτισμού, γεννημένη στο Παρίσι το 1846. Παρά τις αντιρρήσεις της οικογένειάς της, ήρθε στην Ελλάδα σε νεαρή ηλικία, και σύχναζε στα καλύτερα σαλόνια της αθηναϊκής κοινωνίας. Επέστρεψε στη Γαλλία για να παντρευτεί τον κόμη Ριανκούρ, κι εκεί συνέχισε με δημοσιεύματα και εκδηλώσεις να υποστηρίζει το νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Γύρισε στην αγαπημένη της Αθήνα, όπου και πέθανε τον Φεβρουάριο του 1941 πλησιάζοντας τα 100.
Σοφία Σλήμαν: Σύζυγος του γνωστού από την Τροία και τις Μυκήνες γερμανού αρχαιολόγου, Ερρίκου Σλήμαν. Η Σοφία Εγκαστρωμένου, όπως λεγόταν πριν παντρευτεί τον διάσημο αρχαιολόγο το 1868, έδωσε μεγάλο μέρος της περιουσίας της –και συγκέντρωσε επίσης πολλά χρήματα από εράνους– για να φτιαχτεί το Νοσοκομείο Σωτηρία, στο οποίο όμως δεν ήθελε να δοθεί το όνομά της. Έτσι, ο Δήμος Αθηναίων ονόμασε Σοφίας Σλήμαν τον δρόμο που ξεκινά από την Κηφισίας και καταλήγει στη Μεσογείων, κοντά στην είσοδο του Νοσοκομείου –και η μεταξύ τους σύνδεση δεν έγινε ποτέ ευρέως γνωστή.
Λαγουμιτζής: Ο γεννημένος το 1781 Κωνσταντίνος Νταλαρόπουλος, γνωστός και ως Χορμοβίτης από το όνομα του χωριού του στη Βόρεια Ήπειρο, φημιζόταν για την ικανότητα του να… σκάβει λαγούμια. Όχι λαγούμια ό,τι κι ό,τι: Λαγούμια σαν αυτά που έβγαλαν κόσμο από το Μεσολόγγι κατά την τρίτη πολιορκία της πόλης το 1825, ή σαν αυτά που περνούσαν κάτω από τον βράχο της Ακρόπολης, για να εφοδιάζουν με τρόφιμα και πυρομαχικά τους πολιορκημένους εκεί οπλαρχηγούς.
Πέτρος Ράλλης: Έλληνας πολιτικός, γεννημένος το 1884, μέλος της αντιβενιζελικής παράταξης στις αρχές του 20ου αιώνα. Υπήρξε αργότερα υπουργός Παιδείας και μετά Συγκοινωνιών στην κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη τη δεκαετία του ’30, και εν συνεχεία Υπουργός Αεροπορίας και Εμπορικής Ναυτιλίας στην κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου τη δεκαετία του ’40, και Υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Πλαστήρα το 1945.
Ηλίας Ηλιού: Δικηγόρος, συγγραφέας και αργότερα βουλευτής και πρόεδρος του κόμματος Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά, γεννημένος το 1904 στη Λήμνο. Προσχώρησε στο ΕΑΜ κατά την Κατοχή, και έγινε μέλος του ΚΚΕ το 1945. Εξορίστηκε από το 1947 ως το 1951, εξελέγη βουλευτής της ΕΔΑ ενώ ήταν εξόριστος, και έγινε γνωστός ως μετριοπαθής πολιτικός που έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από όλες τις πολιτικές πτέρυγες της Βουλής. Ήταν επίσης εκείνος που κατήγγειλε από το βήμα της Βουλής την επερχόμενη «χούντα των στρατοκρατών» του αντισυνταγματάρχη Παπαδόπουλου στις 23 Ιουλίου 1965 –μόνο που τότε δεν τον άκουσε κανείς. Ο δρόμος με το όνομά του στο Νέο Κόσμο ανοίχτηκε το 1986, ένα χρόνο μετά τον θάνατό του.
Φωκίων Νέγρης: Επιστήμονας και πολιτικός από την Κωνσταντινούπολη, γεννήθηκε το 1846 και πέθανε το 1928. Ήταν υπεύθυνος για την «χρυσή εποχή» των μεταλλουργείων του Λαυρίου, καθότι πέτυχε ως διευθυντής της εταιρείας από το 1875 ως το 1886 την αναδιοργάνωση των υπηρεσιών, τον τεχνικό εξοπλισμό της και τη σιδηροδρομική σύνδεση Λαυρίου-Αθήνας. Εξελέγη Δήμαρχος Λαυρεωτικής, και αργότερα βουλευτής και υπουργός σε διάφορες θέσεις. Ως Υπουργός Οικονομικών το 1898 διεκδίκησε και πήρε με ευνοϊκούς όρους δάνειο για την επέκταση των σιδηροδρόμων. Εισηγήθηκε, επίσης, τον πρωτάκουστο για τα ελληνικά δεδομένα νόμο περί προστασίας από εργατικά ατυχήματα, και έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, το 1927.
Γεώργιος Σίνας: Επιχειρηματίας, τραπεζίτης και (περισσότερο γνωστός ως) εθνικός ευεργέτης. Γεννήθηκε στη Νις της Σερβίας το 1783 και πέθανε στη Βιέννη το 1856. Η καταγωγή του ήταν από την Μοσχόπολη της Βόρειας Ηπείρου. Ήταν για πολλά χρόνια διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας της Αυστρίας, ενώ θεωρείται και πατέρας των αυστριακών σιδηροδρόμων. Ο Όθωνας τον διόρισε το 1833 πρόξενο της Ελλάδας στη Βιέννη. Προσέφερε αστρονομικά ποσά στο Λύκειο Θηλέων της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (αυτό που σήμερα ξέρουμε ως Αρσάκειο), στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Οφθαλμιατρείο της Πανεπιστημίου και στην Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία. Με δικά του χρήματα ιδρύθηκε, σχεδιάστηκε (από τον Θεόφιλο Χάνσεν), χτίστηκε και εξοπλίστηκε το Αστεροσκοπείο Αθηνών.
Ανδρέας Μιχαλακόπουλος: Στενός συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου, γεννημένος στην Πάτρα το 1875. Ήταν Πρωθυπουργός της Ελλάδας για λιγότερο από έναν χρόνο, από τον Οκτώβριο του 1924 μέχρι τον Ιούνιο του 1925. Ανέλαβε να σχηματίσει κυβέρνηση μετά την παραίτηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη, αλλά ανατράπηκε λίγους μήνες αργότερα από το πραξικόπημα του Θεόδωρου Πάγκαλου. Επανήλθε το 1926 ως υπουργός εξωτερικών με την Κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη και το 1928 ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Έγινε ξανά υπουργός εξωτερικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου τον Ιούνιο του 1929, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Κοινωνία των Εθνών και συμμετείχε μαζί με τον Βενιζέλο στις διαπραγματεύσεις για την Συνθήκη της Λωζάνης.
