Όσα δεν ξέρατε για τα 7 θαύματα της αρχαιότητας
Η τραγική μοίρα του Κολοσσού της Ρόδου, η μαγεία των Κρεμαστών Κήπων, η γλυπτική ευφυΐα του Φειδία και άλλα «μυστικά» των επτά θαυμάτων του αρχαίου κόσμου.
του Γιώργου Κόκουβα
Ας αρχίσουμε από τα βασικά: Ξέρετε ποια είναι τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου; Σας προκαλούμε να τα απαριθμήσετε στον εαυτό σας αυτή τη στιγμή. Σωστά, λίγο μετά τις Πυραμίδες και τον Κολοσσό, κολλήσατε. Μπορεί να τα είχατε στο μυαλό σας σαν «κοινή γνώση» που όλοι γνωρίζουν, αλλά τελικά, πόσα ξέρουμε για αυτά που οι αρχαίοι ημών ξεχώρισαν ως τα κορυφαία ανθρώπινα δημιουργήματα του προ Χριστού κόσμου;
Παρακάτω, τα απαριθμούμε και επισημαίνουμε μικρά «μυστικά» που πιθανότατα (νομίζαμε, αλλά) δεν ξέραμε για τα επτά θαύματα της αρχαιότητας, τα οποία λέγεται πως επέλεξε ο Αντίπατρος ο Σιδώνιος, συγγραφέας και ποιητής του 2ου αιώνα π.Χ., αφού έκανε τον γύρο της Μεσογείου και τα επισκέφθηκε.
*Η μεγάλη πυραμίδα της Γκίζας
Πρόκειται για την περίφημη πυραμίδα του Χέοπα, που χτίστηκε ως ταφικό μνημείο για λογαριασμό του, με ύψος που φτάνει τα 145,75 μέτρα. Με την πάροδο των αιώνων, έχασε περίπου δέκα μέτρα από την κορυφή της. Παρ’ όλα αυτά, βρισκόταν στην κορυφαία θέση των ψηλότερων οικοδομημάτων του πλανήτη επί 43 αιώνες – μόλις τον 19ο αιώνα κατάφερε κάποιο άλλο ανθρώπινο δημιούργημα να την ξεπεράσει. Χτίστηκε έτσι ώστε καθεμία από τις πλευρές της να αντιστοιχεί ακριβώς σε ένα από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Οι σύγχρονοι… εργολάβοι εντυπωσιάζονται από το γεγονός πως το μέγιστο «λάθος» μήκους μεταξύ των πλευρών της είναι μικρότερο από 0,1% - πράγμα ασυνήθιστο αν λάβει υπόψη κανείς τα περιορισμένα όργανα που είχαν στην διάθεσή τους οι αρχαίοι Αιγύπτιοι. Υπολογίζεται πως το έργο της οικοδόμησής της ολοκληρώθηκε το 2560π.Χ., κάτι που σημαίνει πως είναι το αρχαιότερο από τα επτά θαύματα. Πρόκειται επίσης για το μοναδικό από αυτά που υπάρχει ακόμη.
*Οι κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας
Κατασκευάστηκαν το 600 π.Χ. από τον Ναβουχοδονόσωρα τον Β’, εκεί που σήμερα βρίσκεται το κράτος του Ιράκ. Λέγεται πως ο άρχοντας της Βαβυλώνας αποφάσισε την κατασκευή τους για να ευχαριστήσει την παλλακίδα του, η οποία «είχε μεγαλώσει σε περιβάλλον που της ενέπνευσε πάθος για το ορεινό τοπίο». Όταν ο Στράβωνας και ο Φίλωνας αντίκρισαν τους κήπους, τους περιέγραψαν ως τετραγωνικό αρχιτεκτόνημα, με θολωτές κρύπτες σε κυβικά θεμέλια και οροφές-ταράτσες στις οποίες έφτανε κανείς χάρη σε σκάλα. Τα φυτά των κήπων καλλιεργούνταν πάνω από το επίπεδο του εδάφους, ενώ οι ρίζες των δέντρων είχαν ενσωματωθεί σε μία από τις ταράτσες αντί της γης. Λίθινες κολόνες υποστήριζαν την όλη κατασκευή και ρυάκια νερού κελάρυζαν από ανυψωμένες πηγές που κρατούσαν την χλωρίδα πάντα πράσινη. Οι πολυτελείς κρεμαστοί κήποι καταστράφηκαν ολοκληρωτικά τον 1° αιώνα π.Χ. εξαιτίας ενός ισχυρού σεισμού.
*Το Χρυσελεφάντινο Άγαλμα του Δία στην Ολυμπία
Ο φημισμένος γλύπτης Φειδίας ανέλαβε να κατασκευάσει το 435π.Χ. ένα πελώριο άγαλμα προς τιμή του θεού που συνδεόταν στενά με την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων. Κατά την ολυμπιακή εκεχειρία, κάθε πόλεμος σταματούσε, και από την Μικρά Ασία, την Συρία, την Αίγυπτο και την Σικελία, κατέφταναν προσκυνητές για να τιμήσουν το άγαλμα. Ο χρυσελεφάντινος «Ζευς» φτιάχτηκε τόσο ψηλός, ώστε να ακουμπά το ταβάνι του οικοδομήματος που τον φιλοξενούσε, και οι επισκέπτες να έχουν την εντύπωση πως αν σηκωνόταν, θα έσπαγε την οροφή. Τα σανδάλια και ο μανδύας του ήταν λαξευμένα από χρυσάφι και τα υπόλοιπα διακοσμητικά στοιχεία από τα πολυτιμότερα μέταλλα της αρχαιότητας. Επί αιώνες ήταν ένα από τα θεάματα που ο κάθε θνητός όφειλε να δει πριν πεθάνει, ενώ κατά την ρωμαϊκή περίοδο, ο αυτοκράτορας Καλιγούλας διέταξε να το μεταφέρουν στη Ρώμη και να αλλάξουν την όψη του ώστε να του μοιάζει, κάτι που δεν συνέβη ποτέ, γιατί το πλεούμενο που θα το μετέφερε το χτύπησε… κεραυνός και κάηκε πριν την φόρτωση. Το δώδεκα μέτρων άγαλμα καταστράφηκε τον 6° αιώνα μ.Χ. εξαιτίας μιας μεγάλης πυρκαγιάς.
*Ο ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο
Εκατόν είκοσι χρόνια χτιζόταν αυτός ο ναός στην αρχαία Έφεσο – περί τα 50 χιλιόμετρα νότια της Σμύρνης – και όταν ολοκληρώθηκε ολόκληρος ο τότε γνωστός κόσμος έκανε λόγο για το ωραιότερο κτίσμα που είχε φτιάξει ανθρώπινο χέρι. Ο ίδιος ο «συντάκτης» της λίστας των 7 θαυμάτων, ο Αντίπατρος, όταν αντίκρισε τον ναό είπε τα εξής: «Αλλά όταν είδα τον ιερό οίκο της Αρτέμιδος που ορθώνεται στα σύννεφα, τα άλλα Θαύματα βρέθηκαν στην σκιά, γιατί ούτε ο ίδιος ο Ήλιος δεν είχε ξαναδεί κάτι όμοιό του, πέρα από τον Όλυμπο». Αρχικά, το κτίσμα κάηκε ολοσχερώς το 356π.Χ. από τον Ηρόστρατο, ο οποίος θέλησε έτσι να κάνει «αθάνατο» το όνομά του. Την ίδια νύχτα λέγεται πως γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος, ο οποίος αργότερα επανοικοδόμησε τον Ναό, μόνο και μόνο για να καταστραφεί και πάλι το 262μ.Χ. από τους Γότθους – ή κατά μία άλλη εκδοχή, με εντολή του Ιωάννη του Χρυσόστομου.
*Το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού
Έλληνες και Πέρσες έχτισαν αυτό το οικοδόμημα για χάρη του Μαύσωλου, πέρση σατράπη της Καρίας που ενταφιάστηκε εκεί τον 4° αιώνα π.Χ., δίνοντας το όνομά του στο εξής σε αντίστοιχα ταφικά μνημεία. Η κύρια αίθουσα περιείχε την αλαβάστρινη σαρκοφάγο του Μαύσωλου και χρυσαφένια διακοσμητικά στοιχεία, ενώ η οροφή είχε σχήμα πυραμίδας και στολιζόταν από αγάλματα. Μια άμαξα με τέσσερα άλογα κοσμούσε την κορυφή του τάφου. Λέγεται πως τα περισσότερα γλυπτά ήταν φυσικού μεγέθους και σπάνιου κάλλους – δεν τα είδαμε ποτέ διότι ένας σεισμός και μια επιδρομή από τους Σταυροφόρους τον 15° αιώνα μ.Χ. κατέστρεψαν ολοσχερώς.
*Ο Κολοσσός της Ρόδου
Στα ελληνιστικά χρόνια, η Ρόδος έγινε πασίγνωστη στην Μεσόγειο για το τεράστιο οικοδόμημα που στην πραγματικότητα δεν χτίστηκε έτσι ώστε να περνούν τα καράβια κάτω από τα πόδια του, όπως πιστεύεται (και όπως αποτυπώνεται στην παραπάνω εικόνα), αλλά στεκόταν στο πλάι του λιμανιού. Ο Κολοσσός ήταν το δείγμα ευγνωμοσύνης των Ροδίων προς τον θεό Ήλιο, που τους προστάτευσε από τον Μακεδόνα στρατηγό Δημήτριο. Το ύψος του μπρούτζινου αγάλματος έφτανε τα 33 μέτρα και η φήμη του εξαπλώθηκε εν ριπή οφθαλμού. Δυστυχώς, εν ριπή οφθαλμού – ήτοι 56 χρόνια – εγκατέλειψε το πόστο του, καθώς έπεσε εξαιτίας ενός σεισμού. Μετά την πτώση του – σύμφωνα με τον Πλίνιο – «λίγοι άνθρωποι κατάφεραν να ενώσουν τα χέρια τους, αγκαλιάζοντας με αυτά τον αντίχειρά του» - τόσο μεγάλο είναι το μέγεθός του. Κανείς δεν γνωρίζει πια πώς έμοιαζε το άγαλμα – μόνο υποθετικά σχέδια μπορούν να επιχειρηθούν.
*Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας
Χτισμένο στο αρχαίο νησάκι Φάρος δίπλα στην Αλεξάνδρεια, από όπου πήρε και το όνομά του, το οικοδόμημα αυτό ορθώθηκε τον 3° αιώνα π.Χ. Υπήρξε το μόνο από τα «Θαύματα» που είχε πρακτική χρήση πέρα από αρχιτεκτονικό μεγαλείο. Για τους ναυτικούς, σήμαινε ασφάλεια στα ταξίδια τους προς το «Μεγάλο Λιμάνι». Για τους αρχιτέκτονες, ήταν ένα από τα ψηλότερα κτίσματα του κόσμου. Για τους επιστήμονες, ήταν ένα μυστηριώδες παιχνίδι με την χρήση του καθρέφτη. Το κάτοπτρο του Φάρου ήταν τέτοιο ώστε το φως που αντανακλούσε μπορούσε να ειδωθεί από 50 χιλιόμετρα μακριά. Ο Φάρος ήταν το τελευταίο από τα έξι «Θαύματα» που καταστράφηκαν – μόνο αρχαίες μαρτυρίες μένουν πια, που περιγράφουν την μαρμάρινη πρόσοψή του, το άγαλμα του Ποσειδώνα στην κορυφή του και την λεπτεπίλεπτη δουλειά του Σωκράτη του Κνίδιου που είχε αναλάβει την οικοδόμησή του. Καταστράφηκε τον 14° αιώνα εξαιτίας ενός σεισμού.
Ας αρχίσουμε από τα βασικά: Ξέρετε ποια είναι τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου; Σας προκαλούμε να τα απαριθμήσετε στον εαυτό σας αυτή τη στιγμή. Σωστά, λίγο μετά τις Πυραμίδες και τον Κολοσσό, κολλήσατε. Μπορεί να τα είχατε στο μυαλό σας σαν «κοινή γνώση» που όλοι γνωρίζουν, αλλά τελικά, πόσα ξέρουμε για αυτά που οι αρχαίοι ημών ξεχώρισαν ως τα κορυφαία ανθρώπινα δημιουργήματα του προ Χριστού κόσμου;
Παρακάτω, τα απαριθμούμε και επισημαίνουμε μικρά «μυστικά» που πιθανότατα (νομίζαμε, αλλά) δεν ξέραμε για τα επτά θαύματα της αρχαιότητας, τα οποία λέγεται πως επέλεξε ο Αντίπατρος ο Σιδώνιος, συγγραφέας και ποιητής του 2ου αιώνα π.Χ., αφού έκανε τον γύρο της Μεσογείου και τα επισκέφθηκε.
*Η μεγάλη πυραμίδα της Γκίζας
Πρόκειται για την περίφημη πυραμίδα του Χέοπα, που χτίστηκε ως ταφικό μνημείο για λογαριασμό του, με ύψος που φτάνει τα 145,75 μέτρα. Με την πάροδο των αιώνων, έχασε περίπου δέκα μέτρα από την κορυφή της. Παρ’ όλα αυτά, βρισκόταν στην κορυφαία θέση των ψηλότερων οικοδομημάτων του πλανήτη επί 43 αιώνες – μόλις τον 19ο αιώνα κατάφερε κάποιο άλλο ανθρώπινο δημιούργημα να την ξεπεράσει. Χτίστηκε έτσι ώστε καθεμία από τις πλευρές της να αντιστοιχεί ακριβώς σε ένα από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Οι σύγχρονοι… εργολάβοι εντυπωσιάζονται από το γεγονός πως το μέγιστο «λάθος» μήκους μεταξύ των πλευρών της είναι μικρότερο από 0,1% - πράγμα ασυνήθιστο αν λάβει υπόψη κανείς τα περιορισμένα όργανα που είχαν στην διάθεσή τους οι αρχαίοι Αιγύπτιοι. Υπολογίζεται πως το έργο της οικοδόμησής της ολοκληρώθηκε το 2560π.Χ., κάτι που σημαίνει πως είναι το αρχαιότερο από τα επτά θαύματα. Πρόκειται επίσης για το μοναδικό από αυτά που υπάρχει ακόμη.
*Οι κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας
Κατασκευάστηκαν το 600 π.Χ. από τον Ναβουχοδονόσωρα τον Β’, εκεί που σήμερα βρίσκεται το κράτος του Ιράκ. Λέγεται πως ο άρχοντας της Βαβυλώνας αποφάσισε την κατασκευή τους για να ευχαριστήσει την παλλακίδα του, η οποία «είχε μεγαλώσει σε περιβάλλον που της ενέπνευσε πάθος για το ορεινό τοπίο». Όταν ο Στράβωνας και ο Φίλωνας αντίκρισαν τους κήπους, τους περιέγραψαν ως τετραγωνικό αρχιτεκτόνημα, με θολωτές κρύπτες σε κυβικά θεμέλια και οροφές-ταράτσες στις οποίες έφτανε κανείς χάρη σε σκάλα. Τα φυτά των κήπων καλλιεργούνταν πάνω από το επίπεδο του εδάφους, ενώ οι ρίζες των δέντρων είχαν ενσωματωθεί σε μία από τις ταράτσες αντί της γης. Λίθινες κολόνες υποστήριζαν την όλη κατασκευή και ρυάκια νερού κελάρυζαν από ανυψωμένες πηγές που κρατούσαν την χλωρίδα πάντα πράσινη. Οι πολυτελείς κρεμαστοί κήποι καταστράφηκαν ολοκληρωτικά τον 1° αιώνα π.Χ. εξαιτίας ενός ισχυρού σεισμού.
*Το Χρυσελεφάντινο Άγαλμα του Δία στην Ολυμπία
Ο φημισμένος γλύπτης Φειδίας ανέλαβε να κατασκευάσει το 435π.Χ. ένα πελώριο άγαλμα προς τιμή του θεού που συνδεόταν στενά με την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων. Κατά την ολυμπιακή εκεχειρία, κάθε πόλεμος σταματούσε, και από την Μικρά Ασία, την Συρία, την Αίγυπτο και την Σικελία, κατέφταναν προσκυνητές για να τιμήσουν το άγαλμα. Ο χρυσελεφάντινος «Ζευς» φτιάχτηκε τόσο ψηλός, ώστε να ακουμπά το ταβάνι του οικοδομήματος που τον φιλοξενούσε, και οι επισκέπτες να έχουν την εντύπωση πως αν σηκωνόταν, θα έσπαγε την οροφή. Τα σανδάλια και ο μανδύας του ήταν λαξευμένα από χρυσάφι και τα υπόλοιπα διακοσμητικά στοιχεία από τα πολυτιμότερα μέταλλα της αρχαιότητας. Επί αιώνες ήταν ένα από τα θεάματα που ο κάθε θνητός όφειλε να δει πριν πεθάνει, ενώ κατά την ρωμαϊκή περίοδο, ο αυτοκράτορας Καλιγούλας διέταξε να το μεταφέρουν στη Ρώμη και να αλλάξουν την όψη του ώστε να του μοιάζει, κάτι που δεν συνέβη ποτέ, γιατί το πλεούμενο που θα το μετέφερε το χτύπησε… κεραυνός και κάηκε πριν την φόρτωση. Το δώδεκα μέτρων άγαλμα καταστράφηκε τον 6° αιώνα μ.Χ. εξαιτίας μιας μεγάλης πυρκαγιάς.
*Ο ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο
Εκατόν είκοσι χρόνια χτιζόταν αυτός ο ναός στην αρχαία Έφεσο – περί τα 50 χιλιόμετρα νότια της Σμύρνης – και όταν ολοκληρώθηκε ολόκληρος ο τότε γνωστός κόσμος έκανε λόγο για το ωραιότερο κτίσμα που είχε φτιάξει ανθρώπινο χέρι. Ο ίδιος ο «συντάκτης» της λίστας των 7 θαυμάτων, ο Αντίπατρος, όταν αντίκρισε τον ναό είπε τα εξής: «Αλλά όταν είδα τον ιερό οίκο της Αρτέμιδος που ορθώνεται στα σύννεφα, τα άλλα Θαύματα βρέθηκαν στην σκιά, γιατί ούτε ο ίδιος ο Ήλιος δεν είχε ξαναδεί κάτι όμοιό του, πέρα από τον Όλυμπο». Αρχικά, το κτίσμα κάηκε ολοσχερώς το 356π.Χ. από τον Ηρόστρατο, ο οποίος θέλησε έτσι να κάνει «αθάνατο» το όνομά του. Την ίδια νύχτα λέγεται πως γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος, ο οποίος αργότερα επανοικοδόμησε τον Ναό, μόνο και μόνο για να καταστραφεί και πάλι το 262μ.Χ. από τους Γότθους – ή κατά μία άλλη εκδοχή, με εντολή του Ιωάννη του Χρυσόστομου.
*Το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού
Έλληνες και Πέρσες έχτισαν αυτό το οικοδόμημα για χάρη του Μαύσωλου, πέρση σατράπη της Καρίας που ενταφιάστηκε εκεί τον 4° αιώνα π.Χ., δίνοντας το όνομά του στο εξής σε αντίστοιχα ταφικά μνημεία. Η κύρια αίθουσα περιείχε την αλαβάστρινη σαρκοφάγο του Μαύσωλου και χρυσαφένια διακοσμητικά στοιχεία, ενώ η οροφή είχε σχήμα πυραμίδας και στολιζόταν από αγάλματα. Μια άμαξα με τέσσερα άλογα κοσμούσε την κορυφή του τάφου. Λέγεται πως τα περισσότερα γλυπτά ήταν φυσικού μεγέθους και σπάνιου κάλλους – δεν τα είδαμε ποτέ διότι ένας σεισμός και μια επιδρομή από τους Σταυροφόρους τον 15° αιώνα μ.Χ. κατέστρεψαν ολοσχερώς.
*Ο Κολοσσός της Ρόδου
Στα ελληνιστικά χρόνια, η Ρόδος έγινε πασίγνωστη στην Μεσόγειο για το τεράστιο οικοδόμημα που στην πραγματικότητα δεν χτίστηκε έτσι ώστε να περνούν τα καράβια κάτω από τα πόδια του, όπως πιστεύεται (και όπως αποτυπώνεται στην παραπάνω εικόνα), αλλά στεκόταν στο πλάι του λιμανιού. Ο Κολοσσός ήταν το δείγμα ευγνωμοσύνης των Ροδίων προς τον θεό Ήλιο, που τους προστάτευσε από τον Μακεδόνα στρατηγό Δημήτριο. Το ύψος του μπρούτζινου αγάλματος έφτανε τα 33 μέτρα και η φήμη του εξαπλώθηκε εν ριπή οφθαλμού. Δυστυχώς, εν ριπή οφθαλμού – ήτοι 56 χρόνια – εγκατέλειψε το πόστο του, καθώς έπεσε εξαιτίας ενός σεισμού. Μετά την πτώση του – σύμφωνα με τον Πλίνιο – «λίγοι άνθρωποι κατάφεραν να ενώσουν τα χέρια τους, αγκαλιάζοντας με αυτά τον αντίχειρά του» - τόσο μεγάλο είναι το μέγεθός του. Κανείς δεν γνωρίζει πια πώς έμοιαζε το άγαλμα – μόνο υποθετικά σχέδια μπορούν να επιχειρηθούν.
*Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας
Χτισμένο στο αρχαίο νησάκι Φάρος δίπλα στην Αλεξάνδρεια, από όπου πήρε και το όνομά του, το οικοδόμημα αυτό ορθώθηκε τον 3° αιώνα π.Χ. Υπήρξε το μόνο από τα «Θαύματα» που είχε πρακτική χρήση πέρα από αρχιτεκτονικό μεγαλείο. Για τους ναυτικούς, σήμαινε ασφάλεια στα ταξίδια τους προς το «Μεγάλο Λιμάνι». Για τους αρχιτέκτονες, ήταν ένα από τα ψηλότερα κτίσματα του κόσμου. Για τους επιστήμονες, ήταν ένα μυστηριώδες παιχνίδι με την χρήση του καθρέφτη. Το κάτοπτρο του Φάρου ήταν τέτοιο ώστε το φως που αντανακλούσε μπορούσε να ειδωθεί από 50 χιλιόμετρα μακριά. Ο Φάρος ήταν το τελευταίο από τα έξι «Θαύματα» που καταστράφηκαν – μόνο αρχαίες μαρτυρίες μένουν πια, που περιγράφουν την μαρμάρινη πρόσοψή του, το άγαλμα του Ποσειδώνα στην κορυφή του και την λεπτεπίλεπτη δουλειά του Σωκράτη του Κνίδιου που είχε αναλάβει την οικοδόμησή του. Καταστράφηκε τον 14° αιώνα εξαιτίας ενός σεισμού.
