Επάγγελμα σεισμολόγος: Οι δονήσεις της καθημερινότητας

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Έχουμε συνηθίσει να τους βλέπουμε στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης κάθε φορά που η Αθήνα ή κάποια άλλη περιοχή της Ελλάδας «ταρακουνιέται» από τον Εγκέλαδο να κάνουν εκτιμήσεις ή/και να καθησυχάζουν τον κόσμο, όμως τι γίνεται τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου; Τι δραστηριότητες περιλαμβάνει το επιστημονικό επάγγελμα του Σεισμολόγου σε ετήσια βάση και πως ακριβώς οργανώνεται η έρευνα και η ανάλυση των σεισμικών δονήσεων στο Εθνικό Δίκτυο Σεισμογράφων στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Αστεροσκοπείου Αθηνών; Αναζητώντας περισσότερες πληροφορίες για ένα, αν μη τι άλλο, ενδιαφέρον επάγγελμα επικοινωνήσαμε με τον κύριο Γιάννη Μπασκούτα, κύριο ερευνητή σεισμολόγο του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Αστεροσκοπείου Αθηνών.

Λίγα λόγια για το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο

Όπως μας πληροφορεί ο κ. Μπασκούτας, το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Αστεροσκοπείου Αθηνών είναι ο κατεξοχήν εθνικός σεισμολογικός τομέας, όπου «τρέχει» το εθνικό δίκτυο των σεισμογράφων. «Ήταν ένα αντικείμενο έρευνας το οποίο το Αστεροσκοπείο είχε από την αρχή της ίδρυσής του το 1893. Τα τελευταία χρόνια κάθε Πανεπιστήμιο είχε αναπτύξει και το δικό του τοπικό σεισμολογικό δίκτυο, με πιο σημαντικό αυτό που ήταν στην Θεσσαλονίκη. Κατόπιν αναπτύχθηκε το δίκτυο του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πατρών, όμως κάποια στιγμή η πολιτεία διέγνωσε την ανάγκη ύπαρξης ενός ενιαίου φορέα, αφενός για να μην υπάρχουν συγκρούσεις για τα ανακοινωθέντα αφετέρου για να περιοριστεί η κατασπατάληση χρημάτων για τα επιμέρους αυτά δίκτυα», λέει.

Κάπως έτσι λοιπόν και από τη στιγμή που το Εθνικό Αστεροσκοπείο είχε αυτό το έργο από την πρώτη στιγμή της λειτουργίας του, όλα τα δίκτυα της Ελλάδας ενοποιήθηκαν κάτω από τη «στέγη» του Αστεροσκοπείου, όπου και πλέον είναι εγκατεστημένο το γενικό δίκτυο σεισμογράφων.

Επάγγελμα: Σεισμολόγος

Στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο υπάρχουν δύο είδη προσωπικού, οι επιστήμονες σεισμολόγοι και οι ερευνητές σεισμολόγοι. Ο επιστήμονες σεισμολόγοι ασχολούνται κατά κύριο λόγο με την ανάλυση των δεδομένων από τους σεισμογράφους σε 24ωρες βάρδιες και ενημερώνουν την πολιτεία, ενώ παράλληλα είναι υπεύθυνοι για την διατήρηση και την καλή λειτουργία των οργάνων μέτρησης. Το ίδιο γίνεται και τα Σαββατοκύριακα.

Η άλλη κατηγορία προσωπικού είναι οι ερευνητές σεισμολόγοι. Αυτοί έχουν άλλο αντικείμενο εργασίας. Προάγουν την έρευνα στον τομέα, «τρέχουν» προγράμματα σε εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο, εκπονούν μελέτες και συμβάλλουν στην ομαλή λειτουργία των δραστηριοτήτων του Αστεροσκοπείου και του δικτύου των σεισμογράφων. «Ο καθένας από εμάς είναι υπεύθυνος και για ένα κομμάτι. Κάποιος ασχολείται με το δίκτυο των σεισμογράφων, κάποιος άλλος με το δίκτυο για τα τσουνάμι, κάποιος για το GPS και ούτω καθ’ εξής», αναφέρει σχετικά ο κ. Μπασκούτας. «Η δουλειά του καθενός είναι ξεχωριστή, όμως όχι αποκομμένη από το γενικό σύνολο, καθώς συνδράμει στις γενικές λειτουργίες του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου», προσθέτει. Τέλος, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τους Πανεπιστημιακούς, οι σεισμολόγοι διακρίνονται σε βαθμίδες, τέσσερεις για την ακρίβεια: δόκιμος, εντεταλμένος, κύριος και διευθυντής ερευνών.

Η σεισμική δραστηριότητα στην Ελλάδα

Ποια είναι η κατάσταση αυτή τη στιγμή στον ελλαδικό χώρο; «Δεκάδες σεισμοί καταγράφονται κάθε μέρα από τους σεισμογράφους μας και αυτό μπορεί κάποιος να το διαπιστώσει από τον κατάλογό μας ο οποίος είναι διαθέσιμος σε όλους μέσω τις ιστοσελίδας του Ινστιτούτου, αυτός άλλωστε είναι και ο σκοπός της επιστήμης. Γενικά υπάρχει έντονη σεισμική δραστηριότητα, όμως αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Αν δει κάποιος έναν σεισμικό χάρτη της Ευρώπης, θα παρατηρήσει ότι στην Ελλάδα γίνονται οι περισσότεροι σεισμοί σε καθημερινή βάση, απλά περνούν απαρατήρητοι», λέει σχετικά ο κ. Μπασκούτας και εστιάζει στην… συνήθεια του κόσμου, όσον αφορά την σεισμική δραστηριότητα.

«Υπάρχουν σεισμοί τεσσάρων ρίχτερ που γίνονται στα ιόνια νησιά και περνάνε απαρατήρητοι γιατί εκεί ο κόσμος είναι συνηθισμένος σε αυτούς. Αν όμως γίνει σεισμός ενάμιση ρίχτερ σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο, όπως η Αθήνα για παράδειγμα, θα γίνει χαμός. Τα ΜΜΕ θα αρχίσουν να λένε κουνηθήκαμε και πάει λέγοντας. Δημιουργούνται άλλοι συνειρμοί στα αστικά κέντρα και ο κόσμος αντιμετωπίζει τους σεισμούς διαφορετικά, είναι σχετικό», λέει χαρακτηριστικά τονίζοντας πως ένα μεγάλο αστικό κέντρο σε περίπτωση σεισμού θα έχει σαφέστατα διαφορετική αντιμετώπιση από τον κόσμο και από τα μέσα ενημέρωσης.

Για το μέγεθος του σεισμού πάντως, όπως μας πληροφορεί ο κ. Μπασκούτας, υπάρχει μια πολιτική η οποία προκύπτει από τη διεθνή εμπειρία: «Ανακοινώνονται σεισμοί πάνω από τέσσερα ρίχτερ. Είναι ένα όριο μεγέθους το οποίο πρακτικά έχει θεσμοθετηθεί ότι ανακοινώνεται. Είναι μια διεθνής πρακτική: σεισμοί μικρότεροι των τεσσάρων ρίχτερ δεν ανακοινώνονται γιατί δεν έχουν σημασία και είναι τόσοι πολλοί που άμα θέλαμε να τους ανακοινώσουμε όλους θα βγάζαμε δεκαπέντε ανακοινώσεις την ημέρα», λέει.
«Τώρα αν γίνει ένας τριάρης στην Αθήνα, λόγω πίεσης από τα ΜΜΕ, προφανώς θα ανακοινωθεί, όμως είναι έξω από τις συνθήκες, δεν θα έπρεπε», προσθέτει.

Όσον αφορά για την ποιότητα των κτιριακών υποδομών στην Ελλάδα, ο κ. Μπασκούτας θεωρεί πως είμαστε σε πολύ καλό επίπεδο. «Σε γενικές γραμμές και απ’ ό,τι δείχνει η πρόσφατη ιστορία, θεωρώ ότι οι κτιριακές υποδομές στην Ελλάδα συμπεριφέρονται πολύ καλά. Αν σκεφτεί κανείς ότι με σεισμούς πέντε ρίχτερ στην Αίγυπτο έχουμε εκατόμβες θυμάτων, η δόμηση στην Ελλάδα είναι αρκετά καλή», λέει σχετικά και προσθέτει: «Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, προφανώς οι μηχανικοί έχουν στη διάθεσή τους περισσότερα όπλα για να αντιμετωπίσουν αυτές τις καταστάσεις».

Το ηφαίστειο στην Σαντορίνη

Ρωτήσαμε τον κ. Μπασκούτα ποια είναι αυτή η στιγμή η κατάσταση σε ένα από τα πιο διάσημα γεωλογικά αξιοθέατα στην Ελλάδα. «Αυτή τη στιγμή υπάρχει δίκτυο το οποίο παρατηρεί την κατάσταση εκεί, γιατί έτσι πρέπει. Είναι ένα ενεργό ηφαίστειο, όμως είναι εντελώς διαφορετικό πράγματα από τον σεισμό. Το ηφαίστειο έχει μια μεγάλη περίοδο ‘επώασης’, η οποία δεν έχει καμία σχέση με τους σεισμούς. Όλα τα ηφαίστεια στην Ελλάδα θεωρούνται ενεργά και παρακολουθούντα, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι θα εκραγούν αύριο το πρωί», λέει χαρακτηριστικά.