Ιστορικά εξώφυλλα: 10 πρωτοσέλιδα που… ταρακούνησαν

του Γιώργου Κόκουβα

Ένα γνωστό ρητό μας συμβουλεύει «να μην κρίνουμε ποτέ από το εξώφυλλο». Πώς θα μπορούσαμε να συμμορφωθούμε όμως, όταν πρόκειται για δέκα εξώφυλλα που τάραξαν τα νερά της διεθνούς κοινής γνώμης, σόκαραν, εξοικείωσαν το αναγνωστικό κοινό με θέματα ταμπού και αποτύπωσαν με μοναδικό τρόπο το «ζουμί» μιας ολόκληρης εποχής;

Από τα αμφιλεγόμενα πρωτοσέλιδα του «Time» που διδάσκονται σε σχολές δημοσιογραφίας μέχρι τα πρωτοποριακά εξώφυλλα του New Yorker, τα ιστορικά στιγμιότυπα που χρησιμοποίησε το «LIFE» και τις pop art γραφιστικές εμπνεύσεις του παλιού καλού Esquire, δείτε παρακάτω τα 10 πιο «σπαρταριστά» δείγματα περιοδικής… οπτικής επικοινωνίας.

Η… ώρα του Θεού (Απρίλιος 1966)
 
Βρισκόμαστε στην κάθε άλλο παρά λιμνάζουσα δεκαετία του ’60 και το κίνημα αμφισβήτησης της θρησκείας όχι μόνο φουντώνει, αλλά βρίσκει και καταφύγιο στον γραφιστικό μινιμαλισμό του εξωφύλλου του Time, το μαύρο φόντο του οποίου εντείνει περισσότερο την φράση που κανένα έντυπο δεν τολμούσε να αρθρώσει δημόσια. Όπως είναι φυσικό –ακόμη και για τα «free» δεδομένα των ‘60s- το εξώφυλλο συναντά την κατακραυγή από μεγάλο μέρος της κοινωνίας, αλλά μένει στην ιστορία για την προκλητικότητα της ερώτησής του: «Έχει πεθάνει ο Θεός;»

(Don’t) Shoot the dog (Ιανουάριος 1973)

Μπορεί οι ιθύνοντες της «μόστρας» του περιοδικού National Lampoon να επιχειρούν μια εντελώς χιουμοριστική προσέγγιση στην αναζήτηση αναγνωστών, αλλά η φωτογραφία ενός απειλούμενου με περίστροφο σκύλου σε μια εποχή που το Photoshop ήταν ακόμα αγέννητο δεν άφησε τους φιλόζωους «ασυγκίνητους». Παρ’ όλα αυτά, πολλά έντυπα παραδειγματίστηκαν από την αμεσότητα του τίτλου «Αν δεν αγοράσετε αυτό το περιοδικό, θα σκοτώσουμε αυτόν τον σκύλο», καθώς βασικός κανόνας ενός εξωφύλλου είναι να τραβά την προσοχή, και αυτό εδώ τα καταφέρνει και με το παραπάνω.

Το τελευταίο «χνάρι» του John Lennon (Ιανουάριος 1981)

Το περιοδικό Rolling Stone είχε την τιμή να φιλοξενεί στα εξώφυλλά του όσα έβλεπε ο φακός της θρυλικής φωτογράφου των διασήμων Annie Leibovitz, όπως η διπλανή φωτό του πιο διάσημου Σκαθαριού με την Γιόκο Όνο, που τραβήχτηκε λίγες ώρες πριν την δολοφονία του Λένον έξω από το νεοϋορκέζικο διαμέρισμά του τον Δεκέμβριο του 1981. Σύμφωνα με όσα διέρρευσαν τότε, η φωτογράφος ζήτησε από τον Λένον να ποζάρει μόνος του, αλλά ο ίδιος επέμεινε να συμμετάσχει και η Όνο, όσο ο ίδιος έπαιρνε την γυμνή εμβρυακή πόζα που θα έμενε στην Ιστορία –και στα ράφια των πρακτορείων τύπου- ως η τελευταία φωτογραφία του σκαθαριού εν ζωή.

Η πρώτη… έγκυος του κόσμου (Αύγουστος 1991)

Παραμένουμε στον «εμβρυακό» τομέα και κάνουμε στάση στην ριζοσπαστική φωτογράφιση της Demi Moore για τις σελίδες του Vanity Fair. Συνήθης ύποπτος για άλλη μια φορά η Annie Leibovitz, η οποία πρωτοπορεί τοποθετώντας στο εξώφυλλο την πρώτη γυμνή πόζα εγκύου που έχει δημοσιευθεί ποτέ. Το αποτέλεσμα; Το στιγμιότυπο περιγράφηκε από τα Μέσα ως αηδιαστικό, πολλά καταστήματα πώλησης τύπου έστειλαν πίσω το τεύχος ή το πουλούσαν μέσα σε καφέ χαρτοσακούλες για να μην φαίνεται το επαίσχυντο εξώφυλλο και η καριέρα της Moore… πήρε τα πάνω της, αφού πρώτα έδωσε το σύνθημα σε δεκάδες εγκύους celebrity να ποζάρουν στην ίδια ακριβώς στάση.

Ο New Yorker θρηνεί (Σεπτέμβριος 2011)

Ο μήνας και το έτος κυκλοφορίας του συγκεκριμένου τεύχους θα λύσουν την απορία που σας γεννήθηκε με το που αντικρίσατε το πιο μαύρο εξώφυλλο της έντυπης Ιστορίας. Το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 βύθισε το αμερικάνικο έθνος σε πένθος, και μαζί το περιοδικό New Yorker που αν παρατηρήσετε καλά χρησιμοποιεί την τεχνική «black on black». Με άλλα λόγια, πίσω από το total black πένθιμο μαύρο του εξωφύλλου αχνοφαίνονται οι επίσης μαύροι δίδυμοι πύργοι, και κάπως έτσι, το περιοδικό συγκινεί όχι μόνο με την ευαισθησία του αλλά και με την αισθητική του ανωτερότητα.

Ο Warhol και η σούπα (Μάιος 1969)

Ο George Lois αναλαμβάνει τα ηνία του εικαστικού τμήματος του Esquire και κατορθώνει μικρά θαύματα – όπως την εκτίναξη του αναγνωστικού κοινού του περιοδικού από τις 500.000 στα 2 εκατομμύρια. Άσσοι στο μανίκι του, τα avant-garde εξώφυλλά του, όπως αυτό εδώ το πάντρεμα του Andy Warhol με την περίφημη κονσέρβα τοματόσουπας, μέσα στην οποία πνίγεται, για να σηματοδοτήσει το τέλος της αμερικανικής πρωτοποριακής τέχνης.


Το εξώφυλλο που άλλαξε την κοινή γνώμη (Νοέμβριος 1965)

Ο πόλεμος που έχουν κηρύξει οι ΗΠΑ στο Βιετνάμ μαίνεται, οι αμερικανικές δυνάμεις συλλαμβάνουν έναν Βιετκόνγκ φιμώνοντάς τον και ο φωτογράφος Paul Schutzers είναι παρών για να απαθανατίσει την σκηνή, η οποία θα γίνει εξώφυλλο στο θρυλικό «LIFE» και θα μεταδώσει για πρώτη φορά την ωμή βία του πολέμου στο κοιμισμένο αμερικανικό κοινό, που μετά από αυτή την εικόνα άρχισε να επικρίνει την αμερικανική εξωτερική πολιτική.


Η Apple της έριδος (Ιούνιος 1997)

Το έτος 1997 δεν αποδεικνύεται και τόσο… σωτήριο για την εταιρία του Steve Jobs που προσπαθεί τότε να σώσει την Apple, η οποία παρουσιάζει σημεία διάλυσης. Το περιοδικό Wired καυτηριάζει τις καμπάνιες της Apple που βασίζονταν πάντα στην χρήση ενός ρήματος (π.χ. «Apple. Create») και προτείνει την δική της εκδοχή με το ρήμα «Pray», ενώ το βασικό άρθρο του τεύχους απαριθμεί tips προς τον Steve Jobs για να σώσει την παρτίδα - και αν κρίνουμε από την εξέλιξη της εταιρίας, μάλλον οι συμβουλές έπιασαν τόπο!

Ο Χίτλερ… άνδρας της χρονιάς (Ιανουάριος 1939)

Μία από τις ιστορικότερες τολμηρές κινήσεις εντύπου τον περασμένο αιώνα είναι η δημοσίευση αυτού του εξωφύλλου από το περιοδικό Time, που χρίζει άνδρα της χρονιάς για το 1938 τον Αδόλφο Χίτλερ για την επιρροή του στον κόσμο τους μήνες που προηγήθηκαν. Φυσικά, ο τόνος του τεύχους είναι ειρωνικός, όπως μπορούμε να διακρίνουμε από το εξώφυλλο, το οποίο απεικονίζει τον Χίτλερ να παίζει τον «ύμνο του μίσους» σε εκκλησιαστικό όργανο κάτω από τα κρεμάμενα θύματά του, ενώ σύσσωμη η ναζιστική ιεραρχία παρακολουθεί την σκηνή.

Η «διπλή ζωή» του OJ Simpson (Ιούνιος 1994)

… ή αλλιώς, «Πώς ένα εξώφυλλο μπορεί να ενοχοποιήσει έναν αθώο». Μια μαύρη –κυριολεκτικά και μεταφορικά- σελίδα στην Ιστορία του Time φτάνει στο αναγνωστικό κοινό με την πειραγμένη φωτογραφία σύλληψης του κατηγορούμενου ως συζυγοκτόνου OJ Simpson. Όπως μπορείτε να διαπιστώσετε από την «απείραχτη» φωτογραφία στο διπλανό εξώφυλλο του Newsweek, οι ιθύνοντες του Time προσπάθησαν να επηρεάσουν την κοινή γνώμη εις βάρος του OJ, εμφανίζοντας το δέρμα του πιο μαύρο και σκουραίνοντας επιδέξια το φόντο ώστε ο άνδρας να μοιάζει με ένα σεσημασμένο σκοτεινό τέρας. Παρ’ όλα αυτά, ο Simpson αθωώθηκε μετά από μια μακράς διαρκείας και υψηλής δημοσιότητας δίκη και το Time προσπαθεί να ξεχάσει το μέγα δημοσιογραφικό του σφάλμα.