Οι φωτογραφίες που άλλαξαν τον κόσμο

του Γιώργου Κόκουβα

Δημιούργησαν προσωπικότητες-σύμβολα, σόκαραν τον κόσμο, μετέφεραν τον απλό λαό στα πεδία των μαχών σε μια εποχή που δεν υπήρχαν ακόμη τηλεοπτικά συνεργεία στις επάλξεις και έδωσαν μηνύματα ανθρωπιάς –ή συχνά και το αντίθετο.

Σε κάθε περίπτωση, στοιχειώσαν την ζωή των φωτογράφων που βρέθηκαν στο κατάλληλο μέρος την κατάλληλη ώρα και πάτησαν το κλικ. Τόσο πολύ, που κάποιοι από αυτούς οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία εξαιτίας των κάδρων που τράβηξαν. Δείτε τις δέκα φωτογραφίες που συγκλόνισαν τον πλανήτη και έγιναν θρύλοι.


Tank Man, Jeff Widener (Associated Press)

Βρισκόμαστε στο Πεκίνο του 1989. Λίγο πριν καταρρεύσουν πολλά κομμουνιστικά καθεστώτα στον κόσμο, Κινέζοι φοιτητές βγαίνουν να διαμαρτυρηθούν ειρηνικά στην πλατεία Τιενανμέν και ζητούν μεταρρυθμίσεις. Τα τανκς απομακρύνουν τον κόσμο, αλλά ένας άνθρωπος παραμένει μπροστά από τις ερπύστριες κουνώντας ειρηνικά τις… σακούλες που κρατά. Κανείς ποτέ δεν έμαθε το όνομά του, αλλά ο άνδρας που ανέκοψε την πορεία των τανκς έγινε γρήγορα παγκόσμιο σύμβολο που εκφράζει την ικανότητα του καθενός να κάνει την διαφορά.

V-J Day, Times Square, 1945, Alfred Eisenstaedt
O B’ Παγκόσμιος Πόλεμος μόλις έχει τελειώσει, οι Ιάπωνες σηκώνουν λευκή σημαία και οι Αμερικανοί στρατιώτες γιορτάζουν την λήξη καταφθάνοντας στην Νέα Υόρκη και πανηγυρίζοντας στους δρόμους της. Ένας από αυτούς φιλά την όμορφη νοσοκόμα και γίνεται παγκοσμίως γνωστός χάρη στον φακό του Eisenstaedt. Ωστόσο, αυτό το φιλί δεν κρύβει μια ιστορία αγάπης, όπως πολλοί ρομαντικοί θα φαντάζονταν, αλλά τον ενθουσιασμό ενός ναύτη, ο οποίος φιλούσε εκείνη την ημέρα όποια γυναίκα έβλεπε μπροστά του, για να καταλήξει στο ιστορικό εξώφυλλο του περιοδικού Life. Ποιος είπε ότι κι αυτό δεν είναι ρομαντικό;


Η εκτέλεση ενός Vietcong, Eddie Adams, 1968

Στο νότιο Βιετνάμ, το 1968, ο αρχηγός των βιετναμέζικων κρατικών δυνάμεων Ngoc Loan τραβάει την σκανδάλη και εκτελεί εξ επαφής τον άμαχο, όσο ο Eddie Adams απαθανατίζει την στιγμή. Αργότερα, αποδεικνύεται πως ο άμαχος είναι ένας Vietcong που προ ολίγου είχε βοηθήσει στην δολοφονία δεκάδων μελών της αστυνομίας. Ήδη, όμως, η παγκόσμια κοινή γνώμη είχε κατατάξει τον Loan στην κατηγορία των απάνθρωπων δολοφόνων και συνέδεσε την φωτογραφία με την ωμή φρίκη του πολέμου. Ο Loan δεν κατάφερε έκτοτε να φτιάξει την ζωή του. Πώς θα μπορούσε άλλωστε, όταν κάθε ημέρα έβρισκε και άλλο ένα βαμμένο τοίχο με υβριστικά μηνύματα έξω από το σπίτι του; Ο φωτογράφος Eddie Adams φέρεται να δήλωσε: «Ο Loan σκότωσε τον Vietcong με το όπλο του. Εγώ σκότωσα τον Loan με την φωτογραφική μου μηχανή».

Che Guevara, Alberto Korda, 1960
Ο Ερνέστο παρίσταται στην κηδεία των θυμάτων μιας έκρηξης το 1960, όταν ήταν περίπου 30 ετών και ο φωτογράφος Alberto Korda πατάει το κλικ χωρίς να φανταστεί πως το αποτέλεσμά του θα γίνει η διασημότερη φωτογραφία του κόσμου και το πιο μοσχοπουλημένο προϊόν του 20ου αιώνα. Η αγέρωχη μορφή του Τσε τυπώθηκε πάνω σε μπλουζάκια, σε μπρελόκ, σε κούπες, σε αναμνηστικά για να εκφράσει τους επαναστάτες όλου του κόσμου, μετατρεπόμενο όμως σε κατ’ εξοχήν εμπορικό αντικείμενο από αυτά που σίγουρα θα μισούσε ο ίδιος ο Τσε.





Διαφήμιση της Benetton, Therese Frare, 1990

Σε αυτή την τεράστιας δύναμης λήψη, ο ακτιβιστής David Kirby περνά τις τελευταίες επώδυνες στιγμές του, καταβεβλημένος από το σύνδρομο του AIDS, ενώ η οικογένειά του θρηνεί γύρω του. Μετά από έναν χρόνο, η Benetton περιλαμβάνει την φωτογραφία στην νέα της εκστρατεία που μοναδικό σκοπό έχει να σοκάρει, και τα καταφέρνει συγκεντρώνοντας ποικίλα σχόλια.

Afghan Girl, Steve McCurry, 1984
Γνωστό ως «το κορίτσι από το Αφγανιστάν» -καθώς η ταυτότητά της έμεινε άγνωστη μέχρι το 2002, οπότε και αυτό-αποκαλύφθηκε-, η Sharbat Gula έγινε σύμβολο του διαρκούς αγώνα των μεταναστών σε όλη την Γη. Ο φωτογράφος έχει δηλώσει πως, βρισκόμενος στον καταυλισμό, τα βήματά του τον πήγαν από μόνα τους προς την κοπέλα, σαν να τον μαγνήτισε κάποια δύναμη. Πολύ πιθανόν να ήταν το υπέροχο βλέμμα της, που εκφράζει μέσα από την ομορφιά του όλο τον βουβό πόνο ενός λαού σε "εξορία" και αποτελεί ένα από τα πιο επιτυχημένα εξώφυλλα του περιοδικού National Geographic στην ιστορία της κυκλοφορίας του.



Sudanese girl and Vulture, Kevin Carter, 1993

Ο φωτοδημοσιογράφος Nick Carter βρίσκεται στο Σουδάν στο πλαίσιο μιας δημοσιογραφικής αποστολής των NY Times. Όταν ακούει περίεργους ήχους σε μία κοντινή ανοιχτή έκταση, πλησιάζει και αντικρίζει το θέαμα ενός εξουθενωμένου κοριτσιού από το Σουδάν που προσπαθεί να φτάσει στο κέντρο σίτισης του ΟΗΕ που βρίσκεται ένα χιλιόμετρο μακριά. Ένα όρνιο έχει σταθεί λίγα μέτρα μακριά της και περιμένει να πεθάνει για να ορμήξει. Ο φωτογράφος περιμένει υπομονετικά να βρει το κατάλληλο κάδρο, το απαθανατίζει και στην συνέχεια διώχνει το όρνιο. Η φωτογραφία κερδίζει το Pulitzer αλλά όλοι αναρωτιούνται γιατί ο Carter δεν βοήθησε το κορίτσι να φτάσει στο κέντρο, χαρακτηρίζοντάς τον ως το «δεύτερο αρπακτικό» του σκηνικού. Ο Carter αυτοκτονεί μετά από λίγα χρόνια, υπό το βάρος των σκηνών που παρακολούθησε στην Αφρική.

Phan Thi Kim Phuc, Nick Ut, 1972 (Associated Press)

Στο χωριό Trang Bang του Βιετνάμ, οι βόμβες ναπάλμ σκάνε και τα παιδάκια τρέχουν πανικόβλητα και τραυματισμένα. Το γυμνό κοριτσάκι της φωτογραφίας έχει υποστεί σοβαρά εγκαύματα σε όλο του το σώμα και ο φωτογράφος, αφού αποτυπώσει το συγκλονιστικό στιγμιότυπο μεταφέρει το κοριτσάκι και μερικά ακόμη παιδιά σε κοντινό νοσοκομείο, όπου χρειάζονται αρκετές εβδομάδες για να επουλωθούν τα τραύματά τους. Ταυτόχρονα, ο φωτογράφος Nick Ut έχει κερδίσει το Pulitzer, ενώ πλέον το κοριτσάκι που επιβίωσε, εργάζεται για την Unesco.

Lone Jewish Woman, Oded Balilty, 2007 (Associated Press)

Άλλη μια βραβευμένη φωτογραφία, αυτή την φορά από τον 21ο αιώνα, αποτυπώνει την δύναμη, την πίστη και την μοναχικότητα ενός και μόνο ανθρώπου που μάχεται απέναντι στον «Γολιάθ». Η ανακοίνωση για το Pulitzer αναφέρει: «Απονέμεται στον Oded Balilty για την δυνατή φωτογραφία μιας εβραίας γυναίκας που εμποδίζει τις ισραηλινές δυνάμεις, οι οποίες απομακρύνουν αποίκους από την δυτική όχθη». Περισσότερα λόγια είναι περιττά.

Pentagon Flower, 1967, Mark Riboud

Ο πόλεμος ΗΠΑ-Βιετνάμ έχει αρχίσει και η αμερικανική νεολαία αντιτίθεται, πραγματοποιώντας ειρηνική πορεία προς το Πεντάγωνο. Εκεί συναντά στρατιώτες παρατεταγμένους, με τα όπλα τους στραμμένα προς τους διαδηλωτές. Μια γυναίκα πλησιάζει και αφήνει ένα λουλούδι στην κάννη του όπλου ενός στρατιώτη. Έκτοτε, γίνεται σήμα κατατεθέν της αντιπολεμικής συνείδησης του αμερικανικού λαού αλλά και όλου του κόσμου.