Αμφιφυλοφιλία: Έρωτας και αμφισβήτηση

του Γιώργου Κόκουβα

Αμφιφυλοφιλία. Καθώς γράφεται η πρώτη λέξη αυτού του δημοσιεύματος, ο επεξεργαστής κειμένου την υπογραμμίζει αυτόματα με κόκκινο. Κάνει και η τεχνολογία διακρίσεις; Με περίσσια άνεση γίνεται λόγος σήμερα για την gay κοινότητα, αλλά στο ίδιο τσουβάλι μπαίνει αυτόματα η «αόρατη» διαφορετικότητα, αυτή των αμφιφυλόφιλων. Πόσο μακριά από την ομοφυλοφιλία και την ετεροφυλοφιλία βρίσκονται; Το in2life μιλάει με τον ψυχολόγο-ψυχοθεραπευτή κ. Παύλο Μεταξά, αλλά και με πέντε «αντιπροσώπους» της αμφισεξουαλικής προτίμησης, και μαθαίνει την αλήθεια πίσω από τον «κομμένο στα δύο» ερωτισμό.

«Φυσιολογικοί» ορισμοί
Κάθε συζήτηση γύρω από το τι είναι «φυσιολογικό» είναι μάλλον ανώφελη, καθώς ο καθένας ορίζει το «νορμάλ» σύμφωνα με τις δικές του προσλαμβάνουσες. «Δεν υπάρχει φυσιολογικό, σε επίπεδο ψυχολογικό», μας λέει ο ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής κ. Παύλος Μεταξάς. «Αν θέλουμε να μπούμε σε μια τέτοια κουβέντα, αυτό που μπορούμε να πούμε είναι πως “δεν γεννιόμαστε τίποτα”. Όλοι γεννιόμαστε πανσεξουαλικοί», αναφέρει.

Ο κ. Μεταξάς μας ανέλυσε την ενδιαφέρουσα θεωρία της ψυχοδυναμικής ψυχολογίας για τον τρόπο κατά τον οποίο διαμορφώνεται ο σεξουαλικός προσανατολισμός. Αλλά προτού την παραθέσουμε, αξίζει να δούμε πώς ορίζουν οι ίδιοι οι αμφιφυλόφιλοι την σεξουαλική τους ταυτότητα.

«Πρόκειται για την ρομαντική ή και σεξουαλική έλξη ατόμων προς άτομα τόσο του ίδιου όσο και του αντίθετου φύλου και μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε κατά την γνώμη μου, όταν νιώσει έντονη έλξη από το φύλο που τον προσεγγίζει», μας λέει η Μ.Μ, 19 ετών. «Ο μοναδικός ορισμός που μπορεί να δοθεί είναι η σεξουαλική και συναισθηματική έλξη που νιώθουμε απέναντι και στα δύο φύλα. Μπορεί να έχεις πάει με ένα από τα δύο φύλα ή και με κανέναν αλλά να θέλεις να πειραματιστείς και να εξερευνήσεις τις ομοφυλοφιλικές δραστηριότητες», συμπληρώνει η Σ.Μ., 21 ετών από την Αθήνα, η οποία μας λέει πως συνειδητοποίησε την έλξη της και από τα δύο φύλα στην ηλικία των 11 ετών, χωρίς όμως να μπορεί να το εξηγήσει μέσα της.

Πώς καταλήγει, όμως, ένας άνθρωπος να έλκεται και από τα δύο φύλα, κατά την επιστήμη της ψυχολογίας; «Υπάρχει μία πορεία από την στιγμή που γεννιέται ένα παιδί μέχρι να σχηματίσει ταυτότητα φύλου», μας λέει ο κ. Μεταξάς. «Όταν γεννιόμαστε, δεν έχουμε αίσθηση αρσενικού ή θηλυκού και δεν την αποκτούμε παρά στα τρία μας έτη, οπότε και ο άνθρωπος γίνεται ετεροσεξουαλικός, δηλαδή μεταφέρει την επιθυμία του από τον εαυτό του προς άλλα άτομα, συνήθως μάλιστα προς το σημαντικότερο άτομο του περιβάλλοντός του, που είναι η μητέρα για τα αγόρια και ο πατέρας για τα κορίτσια», μας εξηγεί.

«Στην ηλικία των τεσσάρων ετών παύει αυτό το οιδιποδιακό στάδιο και πλέον το κάθε παιδί ταυτίζεται με τον γονέα του ίδιου φύλου», μας λέει ο κ. Μεταξάς. Με άλλα λόγια, το αγόρι έχει ως πρότυπο τον μπαμπά του. Επομένως, όπως κι ο μπαμπάς του, έτσι και το αγοράκι επιθυμεί το αντίθετο φύλο. Όχι πάντα, ωστόσο. Όπως μας εξηγεί ο ειδικός, όταν στην οικογένεια η μητέρα κρατά τον ρόλο του «μπαμπά», ενώ ο πατέρας είναι πιο φιλικός, πιο τρυφερός, το αγόρι ταυτίζεται με αυτή την πλευρά του πατέρα. «Επομένως», καταλήγει ο κ. Μεταξάς «γίνομαι ετερόφυλος επειδή στα τέσσερά μου ταυτίζομαι με τον αρσενικό μπαμπά μου, γίνομαι ομοφυλόφιλος επειδή ταυτίζομαι με τον “θηλυκό” μπαμπά μου, και υπάρχει και η ενδιάμεση κατηγορία των παιδιών, που στην κρίσιμη περίοδο των 3-4 ετών διοχετεύουν την επιθυμία τους προς άλλα άτομα, αλλά χωρίς να έχουν αποκτήσει ακόμη ταυτότητα φύλου». Οι αμφιφυλόφιλοι.

Φυσικά, αυτή η ταύτιση ή μη με τον γονιό είναι μόνο ένας από τους παράγοντες που καθορίζουν την σεξουαλική προτίμηση. Κληρονομικοί παράγοντες, όπως τα επίπεδα τεστοστερόνης είναι εξίσου σημαντικοί, η προσωπικότητα του καθενός παίζει επίσης ρόλο, ενώ υπάρχουν και τα «υπόγεια στοιχεία». Ο ειδικός μας εξηγεί: «Όταν οι γονείς αποκτούν ένα αγοράκι, ενώ ήθελαν κορίτσι, το παιδί “πιάνει” μέσα από στοιχεία της συμπεριφοράς τους την επιθυμία τους και προσπαθεί να ανταποκριθεί σε αυτήν, να γίνει δηλαδή αυτό που ήθελαν».

«Καθώς γεννιόμαστε όλοι πανσεξουαλικοί», συνεχίζει ο κ. Μεταξάς, «όλοι έχουμε ανάγκες ετεροσεξουαλικότητας προς το ίδιο φύλο. Απλώς οι περισσότεροι συνήθως πραγματοποιούν στην παιδική ηλικία σωστή απώθησή τους ενώ άλλοι όχι», καταλήγει.

Δυσκολίες… επί δύο
Μπορεί η κοινωνία να αποδεχθεί κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα από τις σεξουαλικές του προτιμήσεις; «Από την στιγμή που υπάρχουν κοινωνικές διακρίσεις για οτιδήποτε διαφορετικό σ’ αυτήν την κοινωνία, είναι λογικό κι επόμενο να υπάρχουν διακρίσεις και απέναντι στους bisexual»,μας λέει η Ε.Π., 20 ετών, ενώ η Σ.Μ., 21 ετών, συμπληρώνει με νόημα: «υπάρχει διάκριση είτε από τις κοινωνικές δομές που υποδεικνύουν πως το να είσαι ετεροφυλόφιλος είναι το μόνο φυσιολογικό και αποδεκτό, είτε από την κυβέρνηση, την εκκλησία, την παιδεία, καθώς και διάφορες επιχειρήσεις που κάνουν διακρίσεις με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό».

Στην δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, λοιπόν, δεν έχουν γίνει στην χώρα μας βήματα προς την αποδοχή της διαφορετικότητας; «Κάποια βήματα θα μπορούσα να πω πως έχουν γίνει», μας απαντά ο Α.Κ., 25 ετών, «αλλά όχι αρκετά για να συνειδητοποιήσει κάποια βασικά ανθρώπινα λογικά “θέλω”». Η Σ.Μ. από την Αθήνα επαυξάνει: «Δυστυχώς, εν έτει 2011 και ενώ παρακολουθούμε σε άλλες χώρες να αναγνωρίζονται δικαιώματα απέναντι στο διαφορετικό, η ελληνική κοινωνία βρίσκεται πολύ πίσω. Είναι εμφανές αν σκεφτούμε ότι σε εκδηλώσεις ανθρώπων με διαφορετική σεξουαλικότητα παρατηρούνται επεισόδια βίας εναντίον τους».

«Φυσικά και υπάρχουν διακρίσεις, απλά η αντίδραση των άλλων είναι πιο ήπια από το να δηλώσει κάποιος ομοφυλόφιλος», μας εκμυστηρεύεται η Ε.Δ., 18,5 ετών από την Αθήνα. Κι έτσι το θέμα έρχεται στην «σχέση» gay και bisexual κοινότητας. Ενώ όλοι οι ερωτηθέντες μας λένε πως νιώθουν ότι κάτι κοινό συνδέει τους ομοφυλόφιλους με τους αμφιφυλόφιλους, ο Α.Κ. επισημαίνει: «Στην χώρα μας, ακόμη και η gay κοινότητα είναι πολλές φορές τόσο εγκλωβισμένη στην ελληνική νοοτροπία που και πάλι βλέπει με καχυποψία τον bisexual και κάποιες φορές μπορεί να τον κρίνει αρνητικά».

Γενικότερα για τους λόγους που οι ετεροφυλόφιλοι ενδεχομένως κατακρίνουν τους αμφιφυλόφιλους, ο κ. Μεταξάς μας εξηγεί: «Με το να κατηγορεί κάποιος την ομοφυλοφιλική πλευρά των επιθυμιών κάποιου άλλου, ξορκίζει μέσα του την δική του πιθανότητα να είχε ακολουθήσει αυτές τις επιθυμίες».

Έχω ένα μυστικό…
Με ποιο από τα δύο φύλα είναι πιο εύκολο να δημιουργήσει σχέση ένας αμφιφυλόφιλος; Κατά πόσο μπορεί να εκμυστηρευτεί στον/στην σύντροφό του ότι έλκεται και από το άλλο φύλο; Είναι η ιδιότητα του bisexual μία βολική «μάσκα» για να καλύψει κάποιος την ομοφυλοφιλία του ή αποτελεί περίοδο πειραματισμού; Οι πέντε bisexual απαντούν με ειλικρίνεια.

«Κοινωνικά είναι σαφώς πιο άνετο να έχεις μία σχέση με το αντίθετο φύλο», μας λέει η Μ.Μ., και συμφωνούν μαζί της δύο ακόμη από τις bisexual κοπέλες με τις οποίες μιλήσαμε. Ο Α.Κ. από την Αθήνα έχει διαφορετική γνώμη: «Προσωπικά δεν με ενδιαφέρει τι λέει η κοινωνία, έτσι ώστε να ορίσω την προσωπική μου ζωή βάσει αυτής. Γνώμονάς μου δεν είναι το φύλο, αλλά το άτομο που έχω απέναντί μου». «Με το αντίθετο φύλο βέβαια μπορείς να εκφραστείς καλύτερα χωρίς να είσαι δακτυλοδεικτούμενος», συμπληρώνει η Σ.Μ., «εκτός κι αν τα ‘χεις βρει ο ίδιος με τον εαυτό σου και δεν σε νοιάζει τι θα πει ο κόσμος!»

Οι πέντε νέοι συμφωνούν σε ένα πράγμα: Για αυτούς η αμφιφυλοφιλία είναι σεξουαλικός προσανατολισμός και όχι «μάσκα» ή πειραματισμός. «Αδυνατώ να πειραματιστώ με τα συναισθήματά μου, τα οποία μου τα γεννούν και τα δύο φύλα», μας λέει με σιγουριά η Σ.Μ., προσθέτοντας: «Η παρουσία της αμφισεξουαλικότητας δεν είναι επιλογή του καθενός από εμάς, η έκφρασή της όμως είναι».

Η Ε.Δ. απορρίπτει την θεωρία του «πειραματισμού» λέγοντας μας πως αισθάνεται ότι η μία επιλογή είναι ανεξάρτητη από την άλλη: «Άλλες ανάγκες καλύπτει το ένα φύλο, άλλες το άλλο. Πολλές φορές νιώθω να με κατανοεί περισσότερο ένα άτομο του ίδιου φύλου». Τι απαντούν, λοιπόν, σε αυτούς που υποστηρίζουν πως πίσω από την ταμπέλα του bisexual καμουφλάρουν την ομοφυλοφιλία τους; Ο Α.Κ. δεν μασά τα λόγια του: «Ότι όλοι κάποια στιγμή πρέπει να πάμε σε έναν ψυχαναλυτή και να αποβάλουμε τα παιδικά τραύματα και τις ανασφάλειες που έχουμε ή μας έχει δημιουργήσει το περιβάλλον μας».

Δημιουργώντας, λοιπόν, μία σχέση με κάποιο άτομο –του ίδιου ή του αντίθετου φύλου-, πόσο ανοιχτά μπορούν να του μιλήσουν για τις προτιμήσεις τους ή για το παρελθόν τους; Η Ε.Δ. και η Μ.Μ. απαντούν χωρίς δισταγμό πως είναι πολύ δύσκολο να αποκαλύψεις κάτι τέτοιο. «Ανάλογα τον άνθρωπο με τον οποίο έχεις σχέση», μας λέει η Ε.Π. από την μεριά της, συνεχίζοντας: «αν είναι ανοιχτόμυαλος και προοδευτικός δεν θα ήταν καθόλου δύσκολο».

Περί ηθικής…
Παρερμηνείες σχετικά με τους bisexual υπάρχουν πολλές. Γιατί, για παράδειγμα, στην παραπάνω ερώτηση λάβαμε απαντήσεις που αποδεικνύουν πως είναι δύσκολο να μιλήσει ένας bisexual στον/στην σύντροφό του για την αμφισεξουαλικότητά του; Ίσως επειδή οι περισσότεροι σκέφτονται ως εξής: Επειδή έλκονται και από τα δύο φύλα, ανταποκρίνονται σε όλες τις έλξεις. Επομένως, οι bisexual δεν είναι ποτέ μονογαμικοί.

Στην συζήτηση με τους πέντε αμφιφυλόφιλους, αλλά και με τον ψυχολόγο, η κουβέντα άγγιζε αλλά ποτέ δεν έμπαινε στην «βαθιά» σφαίρα της ηθικής. «Η επιστήμη της ψυχολογίας δεν ασχολείται με την ηθική», μας λέει ο κ. Μεταξάς. «Η ψυχολογία δεν είναι θρησκεία για να μιλήσει για σωστό και λάθος», συμπληρώνει. «Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι το πόσο συμβιβασμένος είναι ο αμφιφυλόφιλος με την «ταυτότητά» του και πόσο ευτυχισμένος είναι μέσα από αυτό», λέει.

Πώς το βλέπει, όμως, όλο αυτό η straight κοινωνία; Η Ε.Π. συνοψίζει, λέγοντας την πικρή αλήθεια: «Δυστυχώς, εκεί που όλοι λένε ότι δεν έχουν πρόβλημα με κάποιον που είναι διαφορετικός, σίγουρα θα τον στραβοκοιτάξουν πίσω από την πλάτη του».