«Επιστημονικές μπαρούφες»: Οι ειδικοί που… έπεσαν έξω

του Γιώργου Κόκουβα

Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε συνηθίσει στις πιο «τρελές» ειδήσεις που συναγωνίζονται τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Πανάκριβες διαστημικές αποστολές, μικροχειρουργικές επεμβάσεις, χαρτογράφηση του DNA, «υπερηχητικά» ταξίδια… Τίποτα δεν μας μοιάζει απίθανο πλέον χάρη στην «ταχεία» της τεχνολογίας.

Σε παλιότερες εποχές όμως, ποιος θα μπορούσε να φανταστεί πού θα έφτανε η φαντασία, η τεχνογνωσία, αλλά και η παρανοϊκή ματαιοδοξία του ανθρώπινου γένους; Οι «ειδικοί» της εκάστοτε εποχής, όπως αποδεικνύεται από τις προβλέψεις που ακολουθούν, μετά βίας έβλεπαν πέρα από τη μύτη τους, γιατί λίγα «μέτρα» ιστορίας πιο κάτω, η πραγματικότητα τους μετέτρεπε από αυθεντίες σε γραφικούς ψευδοπροφήτες.

(Αντι)επιστημονικά… δεδομένα
«Η θεωρία του Λουί Παστέρ για τα μικρόβια είναι γελοία μυθοπλασία».
Τάδε έφη στα 1872 ο Pierre Pachet, Βρετανός χειρούργος και καθηγητής Φυσιολογίας. Σχεδόν ενάμισι αιώνα μετά, κανείς δεν τον θυμάται. Αντίθετα, ο Παστέρ έμεινε στην ιστορία της Ιατρικής με τις σημαντικές του ανακαλύψεις.

«Η κοιλιακή χώρα, το στέρνο και ο εγκέφαλος θα παραμείνουν για πάντα μακριά από την εισβολή του σοφού χειρούργου».
Ο Βρετανός επίσημος χειρούργος της Βασίλισσας Βικτωρίας, John Ericksen, δεν διέβλεπε μεγάλες προοπτικές για την επιστήμη του. Γι’ αυτό και εκείνη τον ξεπέρασε.

«Οι ακτίνες Χ θα αποδειχθεί ότι αποτελούν φάρσα».
Ο Πρόεδρος της «Βασιλικής Κοινωνίας», Λόρδος Κέλβιν, δεν έβλεπε μέλλον στην ακτινολογία πέρα από το 1883. Το μέλλον όμως είχε άλλη γνώμη. Οι ακτινογραφίες αποτελούν καθημερινότητα στις ιατρικές επισκέψεις και διαψεύδουν τον Λόρδο. Με άλλα λόγια, Κελβιν-Χ, σημειώσατε… δύο!

«Πιθανότατα προσεγγίζουμε τα όρια όλων όσων μπορούμε να γνωρίζουμε για την αστρονομία».
Ο Simon Newcomb προέβλεψε το 1888 ότι η γνώση για την επιστήμη που υπηρετούσε είχε εξαντληθεί. Ο «αιώνας του διαστήματος» όμως έμελλε να αρχίσει λίγο αργότερα.

«Δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη ότι η πυρηνική ενέργεια θα γίνει ποτέ διαθέσιμη. Αυτό θα σήμαινε ότι το άτομο θα έπρεπε να σκάει κατά βούληση».
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, παρότι πιθανός κάτοχος του ρεκόρ στον δείκτη IQ, το 1932 αμφέβαλε για τη δυνατότητα ενός πυρηνικού πολέμου ή ενός αντιδραστήρα. Αφού έκανε λάθη και ο Άλμπερτ, δεν χρειάζεται να αισθανόμαστε άσχημα για τα δικά μας.

«Ό,τι κι αν κάνει, ποτέ δεν θα είναι ικανός για τίποτα».
Μιας και μιλάμε για τον Αυστριακή ιδιοφυία, παραθέτουμε και τη φράση που φημολογείται ότι ανήκει στον δάσκαλο του Αϊνστάιν, μιλώντας στον πατέρα του για την σχολική πρόοδο του μικρού Άλμπερτ. Όλα σχετικά είναι...

«…ο ανθρώπινος πολιτισμός θα τελειώσει μέσα σε 15 ή 30 χρόνια, εκτός κι αν ληφθούν άμεσα μέτρα για τα προβλήματα της ανθρωπότητας».
Το 1970 ο βιολόγος του Harvard, George Wald, «γκρίνιαξε» για τις ατασθαλίες της ανθρωπότητας, στην οποία έδωσε το πολύ τρεις δεκαετίες ζωής. 40 χρόνια μετά, η γκρίνια συνεχίζεται αμείωτη, και η ανθρωπότητα επίσης.

«Η εξάλειψη του πόνου στο χειρουργείο είναι μια χίμαιρα. Είναι παράλογο να προσπαθούμε… το νυστέρι και ο πόνος είναι δύο λέξεις που πρέπει να μείνουν για πάντα συσχετισμένες στη συνείδηση του ασθενή, μέσα στο χειρουργείο».
Ο Γάλλος χειρούργος Alfred Velpeau δεν έδινε πολλές ελπίδες στα αναισθητικά το 1839, προσθέτοντας το δικό του λιθαράκι στο «κτίσμα» ανοησίας και απρονοησίας των ιατρικών πεποιθήσεων «παλιάς κοπής».

Τεχνολογία για… κομπογιαννίτες
«Θεωρώ ότι υπάρχει μια παγκόσμια αγορά για περίπου πέντε υπολογιστές».
Ο διευθυντής της IBM, Τόμας Γουάτσον, πίστευε εν έτει 1943 ότι η ζήτηση για ηλεκτρονικούς υπολογιστές περιορίζεται σε μετρημένους στα δάχτυλα του ενός χεριού computers. Εν έτει 2010, μάλλον κάθε σπίτι έχει πέντε laptop, βγάζοντας ψεύτη τον επιχειρηματία, που προφανώς δεν φημιζόταν για την διορατικότητά του.

«Ο κινηματογράφος είναι μία εφεύρεση χωρίς μέλλον».
Στα τέλη του 19ου αιώνα, ένας από τους αδελφούς Λυμιέρ, οι οποίοι εφηύραν την ένατη τέχνη, δήλωσε ότι η επιχείρησή τους αποτελεί «αρπαχτή», προορισμένη να ανθήσει για λίγα μόνο χρόνια. Χιλιάδες υπερπαραγωγές και κινηματογραφικά αστέρια μετά, η τέχνη δεν θα ήταν ίδια χωρίς την μαγεία της σκοτεινής αίθουσας.

«Ο φωνογράφος δεν έχει την παραμικρή εμπορική αξία».
Ο Τόμας Έντισον, παρά την εφευρετικότητά του, αδυνατούσε να προβλέψει την δημοτικότητα της μηχανής, που έμελλε να αλλάξει τον τρόπο που η ανθρωπότητα ακούει. Η μουσική ξεκίνησε να ηχεί από το γραμμόφωνο, ταξίδεψε μέσα από τα πικ-απ, για να καταλήξουμε σήμερα στα τελευταίας τεχνολογίας ηχοσυστήματα και στα ipod ανά χείρας.

«Τέτοια “πυροτεχνήματα” πρέπει να αποδοκιμάζονται ως αντιεπιστημονικά και παραπλανητικά σε σχέση με την αληθινή πρόοδο».
Ο Τόμας Έντισον γίνεται από θύτης, θύμα των λαθεμένα φανατικών απόψεων. Ο William Siemens είπε την παραπάνω φράση, σχολιάζοντας την τελευταία εφεύρεση του Έντισον, την λάμπα. Ο «φωτισμένος» εφευρέτης έδειξε τον δρόμο προς το ηλεκτρικό φως, όσο ο υπόλοιπος επιστημονικός κόσμος έμενε ακόμα στο σκοτάδι.

Γεωγραφία για… νήπια
«…τόσους αιώνες μετά την Δημιουργία είναι απίθανο να μπορέσει κανείς να ανακαλύψει άγνωστες μέχρι τώρα χώρες με κάποια σημασία».
Η απόλυτη αυτή φράση ειπώθηκε από το Συμβούλιο του Βασιλιά Φερδινάνδου και της Βασίλισσας Ισαβέλλας της Ισπανίας, εξετάζοντας μία πρόταση του Χριστόφορου Κολόμβου το 1486. Η εξέλιξη της ιστορίας είναι λίγο πολύ γνωστή: ο Κολόμβος αποβιβάστηκε σε μια ανεξερεύνητη χώρα, και ο Ομπάμα πλέον μπορεί να γελάει με τους Συμβούλους των Βασιλέων του 15ου αιώνα.

«Και για τους τουρίστες που επιθυμούν πραγματικά να ξεφύγουν από όλα, σαφάρι στο Βιετνάμ».
Οι ειδικοί του περιοδικού Newsweek προβλέπουν τις πιο δημοφιλείς τουριστικές περιοχές του πλανήτη για τα τέλη της δεκαετίας του ’60. Σαφάρι πάνω σε τανκ και λουτρά αίματος είχε τελικά στο μενού του το εξωτικό Βιετνάμ για όσους τουρίστες «ήθελαν να ξεφύγουν από όλα». Φανταζόμαστε ότι δεν ήταν και πολλοί.

Μέσα μεταφοράς που δεν θα χρησιμοποιούσαμε ποτέ
«Οι σιδηροδρομικές μεταφορές σε μεγάλη ταχύτητα δεν είναι εφικτές, επειδή οι επιβάτες, μην μπορώντας να αναπνεύσουν, θα πέθαιναν από ασφυξία».
Στις αρχές του 19ου αιώνα, οι ράγες μάλλον αντιμετωπίζονταν ως «όργανα του σατανά», με τον Δρ. Dionysius Lardner, καθηγητή Φυσικής Φιλοσοφίας και Αστρονομίας στο Λονδίνο, να «εφευρίσκει» την έννοια «τρενάκι του τρόμου» πολύ πριν τα πρώτα λούνα παρκ.

«Κανείς δεν θα πληρώσει χρήματα για να πάει από το Βερολίνο στο Πότσνταμ σε μία ώρα, ενώ μπορεί να πάει με το άλογό του δωρεάν σε μία μέρα».
Ο Βασιλιάς William της Πρωσίας αντέδρασε στην ιδέα της σιδηροδρομικής σύνδεσης του Βερολίνου με τα προάστιά του το 1864, αμφισβητώντας την εμπορική αξία του τρένου για άλλη μια φορά.

«Ορίστε; Θα κάνετε ένα καράβι να πλέει κόντρα στον άνεμο και στα κύματα, ανάβοντας φωτιά κάτω από το κατάστρωμα; Με συγχωρείτε, δεν έχω χρόνο να ακούω τέτοιες ανοησίες».
Ο εκρηκτικός Γάλλος αυτοκράτορας, Ναπολέων Βοναπάρτης ξέσπασε στο άκουσμα της είδησης για το ατμόπλοιο του Robert Fulton. Ποιος είπε ότι όλοι οι ηγέτες έχουν το «ανάστημα» ώστε να βλέπουν μακριά;

«Ένας πύραυλος δεν θα μπορέσει ποτέ να φύγει από την ατμόσφαιρα της Γης».
Οι New York Times, μαζί με τις ευυπόληπτες ειδήσεις τους, «εκτόξευσαν» και την παραπάνω μπαρούφα το 1936, αγνοώντας ότι λίγες δεκαετίες μετά, θα γινόταν συζήτηση για κρουαζιέρες στο φεγγάρι.

«Το άλογο είναι εδώ για να μείνει, ενώ το αυτοκίνητο είναι ένας ψεύτικος νεωτερισμός».
Το 1903 η βιομηχανία του Ford ήταν στα σκαριά, αλλά ο πρόεδρος της τράπεζας Michigan Savings Bank, στον οποίον αποδίδεται ο ισχυρισμός, συμβουλεύει τον δικηγόρο του Henry Ford να μην επενδύσει ούτε δεκάρα στην Ford Motor Co. Η έλλειψη επιχειρηματικού δαιμονίου που επέδειξε ο συγκεκριμένος κύριος παίζει με τα όρια μεταξύ… άλογου και παράλογου.

Καλλιτεχνικές… ανησυχίες
«Θα έχει ξεφτίσει μέχρι τον Ιούνιο»
Το περιοδικό Variety μίλησε το 1955 για το rock’n’roll. Μάλλον οι ιθύνοντες του εντύπου δεν είχαν ιδέα από μουσική επιδραστικότητα, καθώς το είδος που «έθαψαν», μόλις είχε αρχίσει να «βάζει φωτιά» στα πόδια δισεκατομμυρίων νέων ανά τον κόσμο. Το rock’n’roll μάλλον τα κατάφερε μια χαρά και μετά τον Ιούνιο του 1955.

«Λυπάμαι κύριε Κίπλινγκ, αλλά δεν ξέρετε να χρησιμοποιείτε την Αγγλική γλώσσα».
Η εταιρία San Fransisco Examiner απορρίπτει έναν νεαρό συγγραφέα το 1889 με την παραπάνω αποκαρδιωτική φράση. Ο νεαρός συγγραφέας ήταν ο Rudyard Kipling, περίφημος ποιητής και λογοτέχνης, που άφησε σημαντικό έργο πίσω του. Πίσω του άφησε και τους υπευθύνους που είχαν ένα χρυσορυχείο μπροστά στα μάτια τους και το έδιωξαν κακήν κακώς.

«Αν η Έβδομη Συμφωνία του Μπετόβεν δεν αποκτήσει συνοχή με κάποιο τρόπο, σύντομα θα πέσει σε αχρηστία».
Ο Philip Hale, Αμερικανός μουσικοκριτικός, γράφει τη γνώμη του για τη μουσική δημιουργία του μεγάλου συνθέτη. Καλύτερα να μην την έγραφε, γιατί έμεινε στην ιστορία ίσως ως ο μοναδικός άνθρωπος που δεν «άκουσε» το εκκωφαντικό ταλέντο του κωφού Μπετόβεν.

«Πιάσε μια δουλειά γραμματέως ή παντρέψου».
Η διευθύντρια αμερικανικού γραφείου μοντέλων συμβουλεύει την Marilyn Monroe να μείνει μακριά από τη λάμψη των προβολέων. Ευτυχώς για όλους μας, η Marilyn δεν την άκουσε, και χάρισε για όσο πρόλαβε στην σύντομη ζωή της, την φρεσκάδα και το στιλ της στα διψασμένα μάτια των θεατών.