Διατροφικά σκάνδαλα: Οι μεγαλύτερες επιτραπέζιες «βόμβες»

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Η πρόσφατη παραδοχή της βρετανικής αλυσίδας σούπερ μάρκετ Tesco ότι διοχέτευε στην αγορά κιμά από 100% κρέας αλόγου αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου στον τομέα των διατροφικών σκανδάλων που κλόνισαν το ευρωπαϊκό – και ελληνικό – τραπέζι. Την τελευταία δεκαετία δεν ήταν λίγες οι φορές που αναγκαστήκαμε να δούμε τα προϊόντα που καταναλώνουμε με μισό μάτι λόγω κρουσμάτων επιμόλυνσης από επικίνδυνες χημικές ουσίες ή ασθένειες όπως η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια. Με αφορμή λοιπόν την… αλογοτροφή της τεράστιας αλυσίδας, θυμόμαστε μερικά από τα μεγαλύτερα διατροφικά σκάνδαλα των τελευταίων ετών.

Είναι τρελές αυτές οι αγελάδες

Το 2000 η Ευρώπη σοκάρεται από την νόσο των «τρελών αγελάδων» ή πιο επιστημονικά της ασθένειας «Κρόιτσφελντ Γιάκομπς». Η συγκεκριμένη ασθένεια, εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1986 σε βοοειδή στην Αγγλία, κανείς όμως δεν υποψιαζόταν τότε ότι θα εξελιχθεί σε μια τεράστια επιδημία Σπογγόμορφης Εγκεφαλοπάθειας (ΣΕΒ), η οποία θα έπληττε εκ των υστέρων και τον άνθρωπο μέσα από την κατανάλωση μολυσμένου κρέατος. Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες που έγιναν εκείνη την εποχή, η επιδημία πυροδοτήθηκε από την χρήση κρεατάλευρων, τα οποία δεν αποστειρώθηκαν επαρκώς με αποτέλεσμα να μολυνθούν.

Τον Μάρτιο του 1996, ο Βρετανός Υπουργός Υγείας ανακοίνωσε ότι η ΣΕΒ ήταν η πιθανή αιτία για τη νέα μορφή της ασθένειας Κρόιτσφελντ Γιάκομπς, η οποία είναι θανατηφόρα και για τον άνθρωπο. Η ανακοίνωση επιβεβαίωσε προηγούμενες ανησυχίες για τη μετάδοση της ΣΕΒ στον άνθρωπο μέσα από την κατανάλωση βόειου κρέατος, ανησυχίες οι οποίες επιβεβαιώθηκαν το 1999, όταν και εμφανίστηκαν τα πρώτα θανατηφόρα κρούσματα στην Αγγλία. Η κρίση δεν άργησε να μεταφερθεί και στην Ελλάδα το 2001, όταν και βρέθηκε μολυσμένο ζώο στο Κιλκίς, το οποίο θανατώθηκε. Η αντίδραση του Υπουργείου Γεωργίας ήταν άμεση και ο πανικός των καταναλωτών με τον καιρό καταλάγιασε, μέχρι φυσικά το επόμενο σκάνδαλο…

Διοξίνες, οι… κοινές

Οι διοξίνες αποτελούν χημικό παραπροϊόν, το οποίο ακόμα και σε απειροελάχιστες ποσότητες (τρισεκατομμυριοστά του γραμμαρίου) δρα ως ισχυρή ορμόνη επηρεάζοντας το ανοσοποιητικό και νευρικό σύστημα και προκαλεί καρκίνο. Τα διατροφικά σκάνδαλα με επιμόλυνση τροφών από διοξίνες αποτέλεσαν συχνό φαινόμενο σε ευρωπαϊκό επίπεδο τα τελευταία χρόνια. Το 1999 κοτόπουλα και αυγά στο Βέλγιο μολύνθηκαν με διοξίνες μέσω των ζωωοτροφών, στις οποίες μετρήθηκε διοξίνη 1.562 φορές πάνω από το όριο της Ευρωπαίκής Ένωσης. Το σκάνδαλο αποκαλύφθηκε σε όλη την Ε.Ε., οι χώρες απαγόρευσαν της εισαγωγές και η τότε κυβέρνηση της χώρας παραιτήθηκε. Το 2004, διοξίνες ανιχνεύονται σε γαλακτοκομικά από την Ολλανδία, το Βέλγιο και τη Γερμανία και πάλι λόγω μολυσμένης ζωοτροφής, το 2005 σε χοιρινό κρέας από την Ολλανδία, το 2008 σε χοιρινό κρέας στην Ιρλανδία η οποία αναγκάστηκε να καταστρέψει χιλιάδες τόνους, ενώ την περίοδο 2010-2011 πάνω από τέσσερεις χιλιάδες φάρμες εκτροφής χοίρων και πουλερικών έκλεισαν στην Γερμανία αφού βρέθηκαν και εκεί υψηλά ποσοστά διοξίνης στις ζωοτροφές.

Το πρόβλημα των διοξινών έπληξε και την Ελλάδα μέσα από εισαγόμενα προϊόντα. Ενδεικτικά, το 2007 ο ΕΦΕΤ απέσυρε επικίνδυνες κονσέρβες με συκώτι βακαλάου σε λάδι στις οποίες ανιχνεύτηκαν διοξίνες, ενώ τον Δεκέμβριο του 2008 απέσυρε από την αγορά μολυσμένη μορταδέλα. Την ίδια χρονιά ελληνική εταιρεία απέσυρε προληπτικά βοδινό κρέας προέλευσης Ιρλανδίας.

Θα θέλατε λίγη μελαμίνη στο γάλα σας, κύριε;

Η μελαμίνη αποτελεί μια χρήσιμη χημική ουσία με πολυάριθμες βιομηχανικές εφαρμογές και η παραγωγή της στην Κίνα τα τελευταία χρόνια αυξήθηκε σημαντικά λόγω της χρήσης της και ως λίπασμα. Το 2008, αυξάνονται κατακόρυφα στην Κίνα οι περιπτώσεις νηπίων με πέτρα στα νεφρά λόγω μόλυνσης από μελαμίνη , ενώ τον Αύγουστο του ίδιου μήνα ανιχνεύεται ποσότητα μελαμίνης στην Κίνα σε γάλα σε σκόνη. Την ίδια χρονιά, δημοσιεύματα του ελληνικού τύπου έκαναν λόγο για συγκεκριμένα γαλακτοκομικά προϊόντα από την Κίνα (σοκολατούχο γάλα, παστεριωμένο γάλα, μερίδες γάλακτος), τα οποία πωλούνταν παράνομα στην χώρα. Ύστερα από ελέγχους του ΕΦΕΤ, τα εν λόγω προϊόντα δεν βρέθηκαν, ενώ ο οργανισμός τόνισε μέσω δελτίου τύπου ότι απαγορεύεται η εισαγωγή και η διακίνηση γαλακτοκομικών προϊόντων από την Κίνα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Λίγα χρόνα μετά, το 2011, η κινέζικη αστυνομία ανακοίνωσε ότι κατάσχεσε περισσότερους από 26 τόνους γάλακτος σε σκόνη, οι οποίοι ήταν μολυσμένοι με μελαμίνη.

Γιαούρτι… ροκφόρ

Στις 15 Μαρτίου του 2005, η γαλακτοβιομηχανία ΦΑΓΕ προχώρησε στην απόσυρση από την αγορά 350 χιλιάδων γιαουρτιών Total, στα οποία είχε εμφανιστεί «επιφανειακή μούχλα». Είχαν προηγηθεί, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Έθνους, χιλιάδες καταγγελίες από αγοραστές στην εταιρεία και εκατοντάδες καταγγελίες στον ΕΦΕΤ. Το θέμα γνωστοποιήθηκε από τον ΕΦΕΤ στην γαλακτοβιομηχανία την 1η Μαρτίου, όμως ο κ. Νίκος Κατσαρός εξαναγκάστηκε σε παραίτηση από τη θέση του Προέδρου του Ε.Φ.Ε.Τ, την 31η Μαρτίου 2005, διότι σύμφωνα με ανακοίνωση της τότε πολιτικής ηγεσίας «δεν ενημέρωσε την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης και το κοινό». Στην γαλακτοβιομηχανία, επιβλήθηκε τότε πρόστιμο 500.000 ευρώ (το μεγαλύτερο που είχε επιβάλλει μέχρι τότε ο ΕΦΕΤ), αφού σύμφωνα με το Υπουργείο Ανάπτυξης «δεν προέβη άμεσα σε ανακοίνωση προς το καταναλωτικό κοινό για το πρόβλημα που δημιουργήθηκε». Για την ιστορία, το 2009 ο κ. Κατσαρός αθωώθηκε με ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών.

Ορυκτέλαια στο ηλιέλαιο

Το 2008, διακινείται από την Ουκρανία σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, ακατέργαστο ηλιέλαιο επιμολυσμένο με… ορυκτέλαιο. Ο ΕΦΕΤ προχώρησε στην ανάκληση/ απόσυρση από την αγορά του συνόλου του ραφιναρισμένου ή ακατέργαστου ηλιέλαιου, «ανεξάρτητα από τη χώρα προέλευσης ή τον βαθμό επιμόλυνσης», όπως ανέφερε ο οργανισμός στο δελτίο τύπου. Η αρνητική εικόνα που δημιουργήθηκε τότε για τον κυβερνητικό συντονισμό, αλλά και οι κατηγορίες για ολιγωρία στο ελεγκτικό σκέλος οδήγησαν σε ακόμα μια παραίτηση πρόεδρου του ΕΦΕΤ, συγκεκριμένα του κ. Ευάγγελου Λάζου.

Κολοβακτηρίδιο στα αγγουράκια

Τον Μάιο του 2011 έντεκα άνθρωποι έχασαν την ζωή τους στη Γερμανία από γαστρεντερίτιδα, η οποία προκλήθηκε από κατανάλωση αγγουριών μολυσμένων με το βακτήριο E.coli 0104 και η ανησυχία στις χώρες της Ε.Ε. αυξάνεται για ακόμα μια φορά. Το καλοκαίρι του ίδιου έτους, ο ΕΦΕΤ προχώρησε σε κατάσχεση ποσότητας περίπου δύο χιλιάδων κιλών κατεψυγμένων προϊόντων κιμά από βοδινό κρέας προέλευσης Γερμανίας, στα οποία ανιχνεύθηκε το παθογόνο βακτήριο E.coli 0517, από την αλυσίδα σούπερ μάρκετ LIDL. Το θέμα έφτασε μέχρι το Ευροκοινοβούλιο, όπου ξεκαθαρίστηκε ότι το συγκεκριμένο στέλεχος του βακτηρίου το οποίο ανιχνεύτηκε στην Ελλάδα, δεν είναι το ίδιο στέλεχος που προκάλεσε την επιδημία στην Γερμανία.

Καλή μας όρεξη!