Βιβλιοθήκες: Δανειζόμαστε… σαν άλλοτε (;)

της Ηρώς Κουνάδη

Για κάθε απογοητευτική στατιστική που επιμένει ότι «οι Έλληνες δεν διαβάζουν», υπάρχει ένας βιβλιοθηκονόμος που διηγείται χαμογελώντας την αύξηση της προσέλευσης στις βιβλιοθήκες τα τελευταία χρόνια. Για κάθε μεγάλη πολυεθνική αλυσίδα βιβλιοπωλείων που αποχαιρετά την Ελλάδα της κρίσης, εκδίδονται μερικές δεκάδες νέες κάρτες βιβλιοθήκης. Και για κάθε ρεπορτάζ στις βιβλιοθήκες της Αθήνας που ξεκινά με δισταγμούς και επιφυλάξεις, υπάρχουν πολλοί λάτρεις τους έτοιμοι να τις υπερασπιστούν, καταθέτοντας ο καθένας τις δικές του εμπειρίες.

Επιστροφή στις βιβλιοθήκες

«Η αύξηση στην προσέλευση του κόσμου τα τελευταία δύο χρόνια είναι τεράστια, 50%, ίσως και περισσότερο» λέει ο κ. Κοσμάς Ματσάγκας, βιβλιοθηκονόμος εδώ και 28 χρόνια στην Βιβλιοθήκη του Δήμου Αθηναίων. «Οι περισσότεροι ζητάνε λογοτεχνία και ιστορία. Από την κρίση και μετά, το μυθιστόρημα είναι όλο και πιο δημοφιλές. Ειδικά ο γυναικείος πληθυσμός, ενδιαφέρεται κυρίως για το ‘εύκολο’ μυθιστόρημα, ελληνικό και ξένο. Είναι η ανεργία, και η τρομοκρατία της τηλεόρασης, την οποία δεν θέλουν πια να βλέπουν. Πέρα από τα ελληνικά μυθιστορήματα, φοβερά δημοφιλείς είναι και ξένοι συγγραφείς όπως ο Στίβεν Κινγκ και ο Τόλκιν. Φαντασία, δηλαδή, το είδος που βοηθά περισσότερο να ξεφύγεις από την καθημερινότητα».

Οι λόγοι, βέβαια, για τους οποίους η κίνηση στις βιβλιοθήκες έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια είναι και οικονομικοί. «Παρατηρώ ότι όντως πηγαίνει περισσότερος κόσμος στις βιβλιοθήκες τελευταία, μια και κάποια βιβλία, ειδικά επαγγελματικού περιεχομένου, παραμένουν ιδιαίτερα ακριβά» λέει η Κατερίνα, 32 ετών, καθηγήτρια αγγλικών. «Εγώ προσωπικά κάποια βιβλία για τη δουλειά μου τα δανείστηκα γιατί δεν υπάρχουν καν στην ελληνική αγορά (είναι Αμερικανικά ή Αγγλικά) και δεν ήθελα να μπω στα έξοδα να παραγγείλω κάποιο από το εξωτερικό χωρίς να ξέρω αν μου κάνει. Κάποιο που το διάβασα και μου άρεσε το παρήγγειλα αφού το είχα διαβάσει για να το κρατήσω στη δική μου βιβλιοθήκη».

Πολλές βιβλιοθήκες, εξάλλου, διοργανώνουν τα τελευταία χρόνια πλήθος εκπαιδευτικών και άλλων δραστηριοτήτων, τόσο για παιδιά όσο και για ενήλικες. Εκεί πιστεύει ότι οφείλεται, κυρίως, η αύξηση της προσέλευσης, η κ. Χαρά Μπρίντεζη, υπεύθυνη της βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Ευγενίδου από το 1987 μέχρι σήμερα. «Η αύξηση που παρατηρούμε την τελευταία τριετία είναι φοβερή, της τάξης του 22%» λέει. «Οι δραστηριότητες που διοργανώνουμε έχουν μεγάλη απήχηση, και ο κόσμος που μας γνωρίζει μέσα από αυτές επιστρέφει για να δανειστεί βιβλία, αλλά και για να διαβάσει στο αναγνωστήριο. Καθώς η βιβλιοθήκη είναι προσανατολισμένη σε θέματα επιστήμης και τεχνολογίας, αυτά είναι και τα βιβλία που μας ζητούν περισσότερο. Και η μεταφρασμένη λογοτεχνία, όμως, είναι πολύ δημοφιλής, όπως και η εκλαϊκευμένη επιστήμη. Το ισόγειό μας λειτουργεί και ως δημοτική βιβλιοθήκη, τόσο για τους φοιτητές που θα έρθουν να βρουν ένα επιστημονικό για μια εργασία και θα δανειστούν και ένα λογοτεχνικό βιβλίο, όσο και για τις κυρίες που ασχολούνται με τα οικιακά, και τους συνταξιούχους, που ενδιαφέρονται πολύ για την αρχαία ελληνική γραμματεία».



Το δανείζεσθαι εστί φιλοσοφείν

Στην ερώτησή μας αν ο περισσότερος κόσμος δανείζεται τα βιβλία για το σπίτι, ή διαβάζει στην βιβλιοθήκη, σχεδόν όλοι απαντούν ομόφωνα το πρώτο. «Οι περισσότεροι παίρνουν τα βιβλία για το σπίτι» μου λέει ο κ. Ματσάγκας. «Μόνο τις σπάνιες εκδόσεις δεν δανείζουμε, διότι δεν υπάρχει καμία διασφάλιση ότι κάθε βιβλίο που δανείζουμε θα επιστραφεί. Οι δημοτικές βιβλιοθήκες το έχουν αυτό το περιθώριο, ξέρετε –να υπάρχει ένα ποσοστό βιβλίων που δεν επιστρέφονται. Δεν είναι πολλά, όμως, κι αυτά. Φανταστείτε ότι στα οκτακόσια περίπου βιβλία που δανείζουμε τον χρόνο, τα εκατό καθυστερούν να τα επιστρέψουν, και τα δέκα από αυτά τελικά χάνονται. Τυχαίνει καμιά φορά να μας επιστρέφουν βιβλίο που το έχουν ξεχάσει μετά από πέντε μήνες, ενώ ο χρόνος δανεισμού είναι δεκαπέντε μέρες».

Η κ. Μπρίντεζη, από την άλλη, μου λέει ότι πολύς κόσμος, ιδιαίτερα φοιτητές, μένουν για διάβασμα στη βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ευγενίδου. «Ειδικά αυτές τις μέρες, που είναι εξεταστική περίοδος, έχουμε πολλή κίνηση. Χτες που έφυγα από εδώ στις 19.30 το απόγευμα δεν υπήρχε ντουλαπάκι άδειο, ούτε χώρος ελεύθερος στα τραπέζια των αναγνωστηρίων».

Η Ράνια, 30 ετών, ιδιωτική υπάλληλος, λέει ότι προτιμά να δανείζεται βιβλία για το σπίτι, «κυρίως λόγω ωραρίου», όπως εξηγεί, «καθότι η Δημοτική Βιβλιοθήκη στην οποία πηγαίνω είναι ανοιχτή μέχρι τις 18.00 το απόγευμα. Δανείζομαι κυρίως λογοτεχνικά βιβλία –παλιότερα που έψαχνα βιβλία τεχνικού περιεχομένου, ως φοιτήτρια, είχα παρατηρήσει ότι οι εκδόσεις ήταν αρκετά παλιές».



Γιατί πηγαίνουμε στις βιβλιοθήκες;

«Στην βιβλιοθήκη μου αρέσει πολύ η οργάνωση, και το ότι μπορώ να βρω το οτιδήποτε για το οποιοδήποτε θέμα. Επίσης λατρεύω τα μεγάλα τραπέζια, που μπορώ να απλώσω βιβλίο και χαρτιά για να κρατήσω σημειώσεις χωρίς να χρειάζεται να αδειάσω κανένα δικό μου γραφείο. Και μπορεί να φαίνεται παράξενο, αλλά λατρεύω τη μυρωδιά των βιβλίων και συνεπώς και της βιβλιοθήκης. Αυτό που δε μου αρέσει είναι ότι επικρατεί βαβούρα κάποιες φορές, και δεν μπορώ να συγκεντρωθώ. Θέλω απόλυτη ησυχία, να ακούω μόνο το τσακ-τσουκ των σελίδων που γυρνάνε» λέει η Κατερίνα, 32 ετών, καθηγήτρια αγγλικών.

«Η βιβλιοθήκη, ξέρετε, δεν είναι ο ψυχρός χώρος όπου σου επιβάλλουν μόνο να κάνεις ησυχία» λέει χαμογελώντας η κ. Μπρίντεζη, από την βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Ευγενίδου. «Η βιβλιοθήκη είναι ζεστός χώρος. Βλέπουμε παρέες να σχηματίζονται εδώ, να κανονίζουν καφεδάκι μετά το διάβασμα, ακόμα και ερωτικές ιστορίες να ξεκινούν στο αναγνωστήριο. Χρειάζεται μόνο να γίνουν κάποιες κινήσεις, να κάνουν οι βιβλιοθήκες φανερή την παρουσία τους, για να εξελιχθούν σε στέκια, να γίνουν θεσμός. Είναι ωραίοι χώροι οι βιβλιοθήκες».

Ελλάδα vs. εξωτερικό

«Εδώ ο κόσμος χρησιμοποιεί τη βιβλιοθήκη ως χώρο δουλειάς, αλλά και κοινωνικοποίησης» λέει ο Τάσος, 28 χρονών, υποψήφιος διδάκτορας στη Γλασκώβη. Με παραπέμπει σε μια σελίδα στο Facebook, με posts του τύπου «Σε είδα», φτιαγμένη αποκλειστικά για την βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του. Τα μέλη της ξεπερνούν τα 3.600. «Στην Ελλάδα είχα ξεκινήσει να πηγαίνω στην Ιατρική για διάβασμα, στο 5ο έτος, και το βρήκα πολύ ενδιαφέρον: ένας μικρός χώρος με άπειρους φοιτητές, παγωμένος τον χειμώνα, με μυρωδιά τσιγάρου και πολλή, μα πολλή, φασαρία. Δοκίμασα και την Νομική: σκοτεινιά και μιζέρια.

»Στη Σκωτία ξεκίνησα να πηγαίνω στη βιβλιοθήκη αρχικά από ανάγκη να βρω βιβλία. Στην αρχή λίγο μπερδεμένος, πώς βρίσκεις αυτό που ψάχνεις σε ένα πενταόροφο κτίριο γεμάτο βιβλία; Μετά κατάλαβα τη λογική πίσω από κωδικούς και λοιπά. Και να ‘μαι λοιπόν, στον παράδεισο: άπειρα βιβλία, οργάνωση, καφετέρια, μεγάλα παράθυρα, όμορφος χώρος, χρώματα, γρήγορο internet παντού, υπολογιστές ανά μισό μέτρο και, χμ, φοιτητριούλες».

Η Ράνια, που έζησε τρία χρόνια στο Παρίσι, καταθέτει την δική της εμπειρία από τις βιβλιοθήκες εκεί: «Το εντυπωσιακότερο όλων ήταν ότι έβρισκες μια βιβλιοθήκη κάθε λίγα τετράγωνα. Το ωράριο, επίσης, είναι πολύ πιο διευρυμένο: οι περισσότερες βιβλιοθήκες μένουν ανοιχτές μέχρι τις 21.00 το βράδυ, και λειτουργούν και Σάββατα. Επίσης, είναι πολύ εύκολο να βρεις σε μια δανειστική βιβλιοθήκη πρόσφατες εκδόσεις, τίτλους που μόλις κυκλοφόρησαν, ταξιδιωτικούς οδηγούς της τρέχουσας χρονιάς, ακόμα και βιβλία μαγειρικής».



Και πού να πάω;

Στην Αθήνα λειτουργούν λίγες και… καλές δανειστικές βιβλιοθήκες. Οι παρακάτω: 

Κεντρική Βιβλιοθήκη του Δήμου Αθηναίων
Δομοκού 2, Σταθμός Λαρίσης, τηλ.: 210-8846011, 210-8846012
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 9:00-19:00, Τετάρτη 9:00 - 15:00

Ιδρύθηκε το 1835 και από τον Δεκέμβριο του 2002 στεγάζεται στο παραδοσιακό κτίριο της οδού Δομοκού, κοντά στον σταθμό Λαρίσης. Μετά την Εθνική Βιβλιοθήκη και τη Βιβλιοθήκη της Βουλής (που είναι μη δανειστικές) είναι τρίτη κατά σημασία και μέγεθος. Διαθέτει 55.000 τίτλους, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων εκδόσεων του 18ου και του 19ου αιώνα (δεν δανείζονται), αρχείο αθηναϊκού τύπου από το 1862, βιβλία για την Αθήνα και 900 τίτλους περιοδικών από το 1834. Ο δανεισμός αφορά δύο βιβλία για 15 ημέρες με δικαίωμα ανανέωσης μιας εβδομάδας, αρκεί να γίνετε μέλος. Η εγγραφή είναι δωρεάν. 

Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Ευγενίδου
Λ. Συγγρού 387, τηλ.: 210 9469631-32
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη 8:30 - 20:00 Παρασκευή 8:30 - 15:00 και Σάββατο 8:30 - 14:00

Λειτουργεί από το 1966 ως δανειστική και ανοιχτής πρόσβασης, με εξειδίκευση στους θεματικούς τομείς της Τεχνολογίας και των Θετικών Επιστημών. Στους τρεις ορόφους της διαθέτει 50.000 τόμους βιβλίων και 400 τρέχοντες τίτλους περιοδικών, καλύπτοντας κατηγορίες Θετικών και Κοινωνικών Επιστημών, Ναυτιλίας, Γεωργίας, Τεχνολογίας, Ελληνικής και Μεταφρασμένης Λογοτεχνίας, Αρχαίας Ελληνικής και Βυζαντινής Γραμματείας, Φωτογραφίας, Ελληνικής Ιστορίας και Γλώσσας. Τα μεγάλα, φωτεινά αναγνωστήρια, εξοπλισμένα με υπολογιστές και δωρεάν wi-fi, είναι από τα δυνατά χαρτιά της. Μπορείτε να δανειστείτε μέχρι και δύο βιβλία σε διάστημα 15 ημερών, με δυνατότητα ανανέωσης τηλεφωνικώς για επιπλέον 15 ημέρες, με την προϋπόθεση της (δωρεάν) εγγραφής σας. 

Βιβλιοθήκη του ΕΚΕΒΙ
Αθανασίου Διάκου 4, (στάση Μετρό Ακρόπολη), τηλ.: 210 9200306 
Ώρες λειτουργίας: Από Δευτέρα έως Παρασκευή 10:00-15:00

Λειτουργεί από το 1996 ως αναπόσπαστο τμήμα των δραστηριοτήτων του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και είναι πρότυπη στο είδος της, καλύπτοντας με το υλικό της θέματα που σχετίζονται με το βιβλίο και την ανάγνωση. Η εγγραφή γίνεται δωρεάν με την επίδειξη ταυτότητας και σας επιτρέπει να δανειστείτε μέχρι 4 βιβλία κάθε φορά για 15 ημέρες, με δικαίωμα ανανέωσης για άλλες 10.

Επίσης, στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου φιλοξενείται ένα μέρος της προσωπικής βιβλιοθήκης του Στρατή Τσίρκα, καθώς και η Βιβλιοθήκη Μεταφρασμένων Ελληνικών Βιβλίων, που περιλαμβάνει 2.000 τόμους σε διάφορες γλώσσες –τα βιβλία των δύο τελευταίων βρίσκονται στη διάθεση του κοινού για επιτόπια μελέτη, πράγμα που σημαίνει ότι δεν δανείζονται. 



Βιβλιοθήκη Δήμου Πειραιά
Ελευθερίου Βενιζέλου 22 και Κολοκοτρώνη, Πειραιάς, τηλ.: 210 4194619, 210 4194626
Ώρες λειτουργίας: Το αναγνωστήριο λειτουργεί Δευτέρα έως Παρασκευή 8.00-14.30. Το δανειστικό τμήμα λειτουργεί 8.00-19.30, επίσης από Δευτέρα έως Παρασκευή.

Ιδρύθηκε το 1927, και είναι μια από τις πλουσιότερες δημοτικές βιβλιοθήκες της χώρας. Το Δανειστικό Τμήμα βρίσκεται στο 2ο όροφο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης και διαθέτει προς δανεισμό στο αναγνωστικό κοινό περισσότερους από 18.000 τίτλους βιβλίων. Η συλλογή ανανεώνεται και εμπλουτίζεται συνεχώς με ετήσια αγορά νέων τίτλων ή δωρεές. Ο κατάλογος των τίτλων είναι διαθέσιμος και online, εδώ. Στη Δανειστική Βιβλιοθήκη ανήκει και το παιδικό τμήμα που περιλαμβάνει πλούσια συλλογή από κλασικά και νεότερα παραμύθια, και από νεανικά και παιδικά μυθιστορήματα ελλήνων και ξένων συγγραφέων. Η εγγραφή είναι δωρεάν, ενώ μπορείτε να δανειστείτε έως τρία βιβλία την φορά για δύο εβδομάδες. 

Bιβλιοθήκη του Ινστιτούτου Θερβάντες
Μητροπόλεως 23, τηλ.: 210 3634117
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα και Πέμπτη 10.30-15.00. Τρίτη, Τετάρτη και Παρασκευή 10.30-15.00 και 16.00-20.00

Στα ράφια της θα βρείτε περισσότερους από 22.000 τίτλους συμπεριλαμβανομένων έργων αναφοράς όπως εγκυκλοπαίδειες και συμβουλευτικά έργα, έργα Ιστορίας, Τέχνης και Φιλοσοφίας, Ισπανική Λογοτεχνία, κόμιξ, βοηθήματα για εκμάθηση Ισπανικών αλλά και ό,τι έχει να κάνει με ισπανική μουσική και κινηματογράφο. Για να δανειστείτε το υλικό της βιβλιοθήκης θα πρέπει να βγάλετε κάρτα μέλους (δωρεάν για μαθητές του Ινστιτούτου, 10€ για φοιτητές, 20€ για το κοινό). Ο δανεισμός βιβλίων και οπτικοακουστικών μέσων μπορεί να ανανεωθεί για τρεις εβδομάδες τηλεφωνικώς. 

Βιβλιοθήκη Octave Merlier
Σίνα 31, 3ος όροφος, τηλ.: 210 3398652
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως Παρασκευή 10.00-20.00, Σάββατο 9.00-14.00

Μετρά σχεδόν έναν αιώνα ζωής, από το 1914, και διαθέτει περισσότερους από 55.000 τίτλους βιβλίων, περιοδικών και πολυμέσων (DVD και VHS) τα οποία μπορείτε να αναζητήσετε μέσω του ηλεκτρονικού καταλόγου, ο οποίος είναι διαθέσιμος και online εδώ. Οι περισσότεροι τίτλοι της «μιντιαθήκης» είναι γαλλόφωνοι, αλλά τα τελευταία χρόνια αρκετοί από αυτούς έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά. Η εγγραφή στην δανειστική βιβλιοθήκη για τα μέλη του Γαλλικού Ινστιτούτου είναι δωρεάν, ενώ για τους υπόλοιπους κοστίζει 30€ για έναν χρόνο, ή 20€ για έξι μήνες. Σημειώστε πως, αν δεν εγγραφείτε, μπορείτε και πάλι να χρησιμοποιήσετε την βιβλιοθήκη –απλώς δεν μπορείτε να δανειστείτε τα βιβλία. 

Βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου Goethe
Ομήρου 14-16, τηλ.: 210 3661000
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα και Πέμπτη 11.00-20.00, Τρίτη και Παρασκευή 11.00-15.00

Στα ράφια της φιλοξενείται ένα ευρύ φάσμα έντυπων και οπτικοακουστικών μέσων σε γερμανική γλώσσα και σε ελληνική μετάφραση. Βασικοί τομείς της συλλογής είναι η σύγχρονη γερμανόφωνη λογοτεχνία, τα γερμανικά βιβλία σε ελληνική μετάφραση, ο γερμανικός πολιτισμός και η σύγχρονη γερμανική μουσική. Η πρόσβαση στη Βιβλιοθήκη είναι ανοιχτή για όλους και η χρήση βιβλίων και μέσων είναι δωρεάν. Για τον δανεισμό είναι απαραίτητη η κάρτα χρήστη, η οποία κοστίζει 10€ ανά έτος για τους ενήλικες, και 5€ ανά έτος για φοιτητές και μαθητές. 

Βιβλιοθήκη Umberto Eco του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Αθηνών
Πατησίων 47, τηλ.: 210 5242646
Ώρες λειτουργίας: Τετάρτη 10.00-16.00

Άνοιξε για το κοινό το 2007 και είναι αφιερωμένη – όπως προδίδει και το όνομά της – στον Ιταλό συγγραφέα Ουμπέρτο Έκο. Διαθέτει μέχρι στιγμής περίπου 30.000 ιταλικά βιβλία που έχουν σχέση με τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο, το θέατρο, τη γλωσσολογία, τη μουσική, την ιστορία, την πολιτική, τη δημοσιογραφία κτλ. Περιλαμβάνει επίσης, ιταλικά περιοδικά και εφημερίδες. Μπορείτε να γίνετε μέλος δωρεάν, με την επίδειξη της ταυτότητάς σας, και να δανειστείτε δύο βιβλία την φορά. Από τον δανεισμό αποκλείονται βιβλία τέχνης, λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, περιοδικά, εφημερίδες και βιβλία που αποτελούν μέρος μιας σειράς τόμων. 

Βιβλιοθήκη Ελληνοαμερικάνικης Ένωσης 
Μασσαλίας 22, 4ος όροφος, τηλ.: 210 3680044
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως Πέμπτη 9:00-20:00, Παρασκευή 9:00-18:00

Στα ράφια της θα βρείτε 30.000 τίτλους βιβλίων στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, 60.000 βιβλία σε ψηφιακή μορφή, ακαδημαϊκά περιοδικά και συλλογές σπάνιων βιβλίων. Τα βιβλία καλύπτουν μια ευρεία θεματολογία, δίνοντας έμφαση στις ανθρωπιστικές και τις κοινωνικές επιστήμες. Η βιβλιοθήκη διαθέτει επίσης υπολογιστές σε σπουδαστές και προσωπικό για ευκολότερη αναζήτηση των «ψηφιακών» τίτλων. Για να γίνετε μέλη και να αποκτήσετε κάρτα για τη βιβλιοθήκη, χρειάζεστε μόνο την αστυνομική σας ταυτότητα ή διαβατήριο, και… μία με δύο εργάσιμες ημέρες υπομονή μέχρι την έκδοσή της.