Σπασμένες ράμπες: Η Αθήνα με αναπηρικό καροτσάκι

της Ηρώς Κουνάδη

Η Παγκόσμια ημέρα ατόμων με αναπηρία ήρθε και πέρασε, οι εκδηλώσεις ανά την πόλη συγκίνησαν τους ευαισθητοποιημένους επισκέπτες τους, τα επίσημα αυτιά έκαναν πως ίδρωσαν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι λιγότερο προνομιούχοι συμπολίτες μας στην καθημερινότητά τους, τα φώτα έσβησαν και όλοι γύρισαν σπίτι τους ευχαριστημένοι. Μόνο που εκείνοι οι λιγότερο προνομιούχοι συμπολίτες μας ξύπνησαν το επόμενο πρωί και πάλι σε μια πόλη με προβληματικές ράμπες, με κατειλημμένες τις ελάχιστες θέσεις πάρκινγκ που έχουν προβλεφθεί για αυτούς, χωρίς πρόσβαση στα περισσότερα μέσα μαζικής μεταφοράς και χωρίς καμία μέριμνα αν όχι για την άνετη τουλάχιστον για την ασφαλή μετακίνησή τους.

Μετρώντας… αμέτρητες ελλείψεις

«Μόνο φιλική δεν είναι η πόλη μας για άτομα με κινητικές αναπηρίες» μου λέει η Ευαγγελία Κοντογιωργάκη, Πρόεδρος της Εθνικής Ομοσπονδίας Κινητικά Αναπήρων και γενική γραμματέας του Πανελληνίου Συλλόγου Παραπληγικών. «Θα έχετε δει ότι υπάρχουν αρκετές ράμπες, σε όλους τους δήμους, οι περισσότερες όμως από αυτές δεν έχουν τις σωστές προδιαγραφές για να τις χρησιμοποιήσει κάποιος με αναπηρικό αμαξίδιο αυτόνομα, χωρίς να τον βοηθά κάποιος δηλαδή. Κατ’ αρχάς, πολλές ράμπες έχουν στην άκρη τους ένα σκαλοπατάκι ύψους δέκα εκατοστών, το διπλάσιο δηλαδή από αυτό που θα έπρεπε να είναι, πράγμα που τις καθιστά όχι μόνο ακατάλληλες, αλλά και επικίνδυνες για εμάς».

Ομολογώ –σοκαρισμένη– ότι δεν το είχα παρατηρήσει, και αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν να υπάρχει ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα από κατασκευής στις ράμπες που υποτίθεται ότι φτιάχτηκαν ακριβώς για να μπορεί να κινηθεί αυτόνομα κάποιος με αναπηρικό αμαξίδιο. Η κ. Κοντογιωργάκη με ενημερώνει ότι το μακρινό 1985 το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ είχε εκπονήσει μια μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε μάλιστα σε βιβλίο που μοιράστηκε σε δήμους και λοιπούς αρμόδιους φορείς, με τίτλο «Σχεδιάζοντας για όλους». Εκεί υπήρχαν συγκεκριμένες οδηγίες για την κατασκευή των ραμπών, όχι μόνο για τα αναπηρικά αμαξίδια, αλλά και για τα καροτσάκια των μαμάδων, για ανθρώπους τρίτης ηλικίας και πάει λέγοντας. «Υπεύθυνη για την πολύ καλή μελέτη ήταν μία παραπληγική αρχιτέκτονας» θυμάται η κ. Κοντογιωργάκη. «Το πρόβλημα, τώρα, ποιο ήταν; Αυτό που είναι πάντα: Οι δήμοι απλώς δεν ακολούθησαν τις οδηγίες όταν κατασκεύασαν τις ράμπες».

Τα προβλήματα, φυσικά, δεν εξαντλούνται εκεί. Ακόμη και οι ράμπες που έχουν σωστές προδιαγραφές, με τα χρόνια έχουν φθαρεί, έχουν διαβρωθεί από βροχές, έχουν υποστεί ζημιές, και κανείς δεν τις έχει επισκευάσει ποτέ. «Είναι ακριβώς όπως τα σπασμένα πεζοδρόμια, στα οποία ακόμη και υγιείς άνθρωποι έχουν πάθει κατάγματα» λέει χαρακτηριστικά η κ. Κοντογιωργάκη.

Μετά, υπάρχει και ο εφιάλτης των μέσων μαζικής μεταφοράς, από τα οποία μόνο το μετρό είναι προσβάσιμο για άτομα με κινητικές δυσκολίες. «Είναι και κάποια λεωφορεία», αναφέρει η κ. Κοντογιωργάκη, «δεν υπάρχει όμως κάποια υπηρεσία, ή κάποιο site έστω, από το οποίο να μπορούμε να ενημερωθούμε για τις ώρες που περνούν. Δεν μπορώ εγώ να κατέβω στη στάση της γειτονιάς μου και να περιμένω για παράδειγμα μία ώρα, για να δω αν κάποιο από τα λεωφορεία που θα περάσουν θα έχει ράμπα. Αναγκαστικά μετακινούμαστε μόνο με αυτοκίνητα, ή με το μετρό όσοι μένουν και κινούνται κοντά στις στάσεις του».



Ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα

Ο Παναγιώτης Σπαθής, δημιουργός και συντάκτης του AMEA Blog, θέτει το πρόβλημα σε μία ακόμα διάσταση: «Τι ελλείψεις συναντά πραγματικά στην Αθήνα ή αλλού στην Ελλάδα ένα άτομο με αναπηρία; Αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί εύκολα να απαντηθεί. Δεν είναι κάτι γενικό, να πούμε λείπει ένα, δυο ή δέκα πράγματα, τα διορθώνουμε και όλα είναι εντάξει. Ας το δούμε ως απλοί άνθρωποι στον δρόμο ή σε κάποιο χώρο. Προσέχουμε ο καθένας τι πρόβλημα θα είχε ο άλλος; Κοιτάμε τι είναι σωστό ή τι λάθος; Πώς θα έπρεπε να είναι κάτι;

»Εδώ έρχεται το πρόβλημα. Φαντάσου πως υπάρχουν σίγουρα δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες ή χιλιάδες διαφορετικές κατηγοριοποιημένες αναπηρίες. Η κάθε μια τους, ή καλύτερα το κάθε άτομο με αναπηρία ζει και βιώνει το πρόβλημα διαφορετικά λόγω και των διαφορετικών του αναγκών. Ακόμα και άτομα με ακριβώς το ίδιο πρόβλημα υγείας δεν γίνεται οι ανάγκες τους ή οι δυσκολίες τους καθημερινά να τους κάνουν να μοιάζουν σαν δίδυμα... μπορεί να συμβεί αυτό, αλλά είναι πολύ σπάνιο. Είναι, λοιπόν, πολύ δύσκολο να βρούμε τι λείπει στον καθένα ατομικά αλλά μπορούμε να δούμε πως θα καλύψουμε τις μέσες ανάγκες, αν ήμασταν βέβαια στην θέση αυτού που είναι αρμόδιος να το κάνει».

Φταίμε (φυσικά) κι εμείς

Δεν είναι μόνο η έλλειψη υποδομών, αλλά και η έλλειψη κοινωνικής παιδείας που δυσχεραίνει τη ζωή και την καθημερινότητα των ατόμων με κινητικές δυσκολίες. Απόδειξη γι’ αυτό είναι ότι δεν θα σοκαριστείτε διαβάζοντας την παρακάτω πρόταση: υπάρχουν άνθρωποι που παρκάρουν επάνω σε ράμπες αναπήρων. «Δεν έχει μάθει ο κόσμος να σέβεται κάποια πράγματα» λέει η κ. Κοντογιωργάκη. «Δεν αναφέρομαι, φυσικά, σε όλο τον κόσμο, αλλά μια μεγάλη μερίδα συμπολιτών μας παρκάρει ακόμα επάνω σε ράμπες αναπήρων, ή αφήνει το μηχανάκι στην άκρη τους και τις κλείνει, ή καταλαμβάνουν θέση αναπήρων στο πάρκινγκ του σούπερ μάρκετ, για παράδειγμα».

«Στην Αμερική αυτό πώς το έλυσαν; Στην πινακίδα που σηματοδοτεί τη θέση αναπήρου, έχουν και το σήμα που λέει ότι αν παρκάρεις εδώ θα σου σηκώσει το αυτοκίνητο γερανός, και το πρόστιμο που θα πληρώσεις, το οποίο σε κάποιες πολιτείες το έχω δει να ανέρχεται μέχρι και στα 500 δολάρια». Μα, κι εδώ δεν ισχύει η επιβολή προστίμου για παρκάρισμα σε ράμπα ή σε θέση αναπήρου; διαμαρτύρομαι. «Ναι, έχουν θεσμοθετήσει κάποια πρόστιμα, αλλά ξέρεις πώς λειτουργεί εδώ. Σκέφτεται ο καθένας “μπορεί να μην περάσει η τροχαία από εδώ” ή “μπορώ και να μην το πληρώσω”» μου λέει η κ. Κοντογιωργάκη.



Ο κ. Σπαθής, από την πλευρά του, προσθέτει: «Καταλαβαίνει κανείς ζώντας στην Ελλάδα πως δεν είναι μόνο θέμα υποδομών το πρόβλημα, είναι και θέμα παιδείας. Υπάρχουν άνθρωποι που κοιτάνε τον άλλον που έχει κάτι με φόβο (υπάρχουν ακόμα και κάποιοι που θεωρούν πως η αναπηρία είναι κολλητική) ή με άγνοια για το πώς να τον αντιμετωπίσει, ή σαν κάτι ξένο που δεν έχει σχέση με αυτόν. Βέβαια υπάρχουν και οι ακραίοι, άτομα που θα δημιουργούσαν ευχαρίστως σύγχρονους "Καιάδες" να μας πετούσαν μέσα χωρίς δεύτερη σκέψη. Υπάρχει ευτυχώς πάντα και η άλλη όψη του νομίσματος, που μας δίνει και την ελπίδα της αλλαγής».

Μιας και μιλήσαμε για το εξωτερικό, υπάρχει κάποια πόλη-πρότυπο προσβασιμότητας για ανθρώπους με κινητικές δυσκολίες; «Η Avila, στην Ισπανία» απαντά αμέσως η κ. Κοντογιωργάκη, «είναι πραγματικό πρότυπο κατά γενική ομολογία. Στη Βιέννη, επίσης, που είχα πάει, μπορούσα να κινηθώ πολύ άνετα. Σίγουρα, το θέμα της προσβασιμότητας 100% λυμένο δεν είναι πουθενά. Σε πολλά μέρη του κόσμου, όμως, έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση».

«Ειλικρινά δεν ξέρω ποια πόλη στον κόσμο θα ήταν η πιο προσβάσιμη για τα άτομα με αναπηρίες» απαντά ο κ. Σπαθής. «Κάθε χρόνο αν δεν κάνω λάθος μέσω διεθνών οργανώσεων και διαγωνισμών ανακηρύσσονται οι πόλεις με την μεγαλύτερη προσβασιμότητα. Νομίζω όμως πως οι ίδιοι οι ανάπηροι αν βγουν στους δρόμους παρά τις δυσκολίες και ξαναβγούν όλο και περισσότερο, θα αναγκάσουν τους αρμόδιους και τους γύρω τους να αποδεχθούν την παρουσία και όχι την απουσία τους, να γίνει κάθε γωνιά του πλανήτη προσβάσιμη. Να δουν την ανάγκη για να αναγκαστούν να σκεφτούν και να βρουν την λύση, γι' αυτούς που την έχουν ανάγκη».



Υπουργεία… προβληματικών υποδομών

Ρωτάω την κ. Κοντογιωργάκη ποια είναι η επίσημη απάντηση που λαμβάνουν από τους αρμόδιους φορείς σχετικά με όλες αυτές τις ελλείψεις. «Εμείς ως σύλλογος παραπληγικών είχαμε ζητήσει να παρευρεθούμε στα συμβούλια ολομέλειας της ΚΕΔΕ, της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας. Είχαμε παρουσιάσει τις προτάσεις μας για την προσβασιμότητα, και τις είχαν υιοθετήσει τότε, η αλήθεια είναι» μου λέει. Δεν προλαβαίνω να χαμογελάσω και με προσγειώνει πίσω στην θλιβερή πραγματικότητα: «Στην πράξη, βέβαια, δεν εφάρμοσαν καμία» καταλήγει.

Τελικά, υπάρχει λύση για να είμαστε ίσοι;

«Στην Ελλάδα, αυτό που θεωρείται σε άλλες χώρες αυτονόητο, αναγκάζει τα άτομα με αναπηρία να το θεωρούν απαίτηση, γιατί απλά δεν το έχουν» λέει ο κ. Σπαθής. «Δεν είναι απλά το ζήτημα προσβασιμότητας αλλά γενικά μια ανάγκη στήριξης τους σε κάθε τομέα και φάσμα της ζωής τους. Πρέπει το κάθε επίπεδο της πολιτείας να σταθεί πλάι στα άτομα αυτά, περισσότερο από μια μέρα τον χρόνο. Να μην τα θυμούνται μόνο τις παγκόσμιες μέρες τους, αλλά ούτε όταν βγαίνουν στον δρόμο ή αντιδρούν σε κάτι που βιώνουν ως άδικο. Ας τους σκεφτούν ως άτομα της ίδιας τους της οικογένειας... σαν δικούς τους ανθρώπους.

»Θα πρέπει λοιπόν, για να λυθούν τα διάφορα προβλήματα των αναπήρων, να γίνει κάτι παραπάνω από λόγια. Να δοθεί σε όλους το δικαίωμα της ισότιμης προσβασιμότητας παντού... είτε είναι χώρος αυτός, είτε είναι το εξωτερικό περιβάλλον, είτε είναι όμως και μη απτά πράγματα, όπως η υγεία, η εκπαίδευση, η εργασία, η ίδια η ζωή. Ισότητα για όλους και με όλους δηλαδή, ώστε να μην διαφέρει κανείς με τους άλλους γύρω του. Μπορεί να είμαστε ανάπηροι, αλλά είμαστε ίσοι» καταλήγει.