Ανταλλακτικά δίκτυα: Πενία… νομίσματα κατεργάζεται

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Στην δύσκολη αυτή οικονομική συγκυρία τα δίκτυα πολιτών, εκτός από αλληλεγγύη, προσφέρουν πλέον και εναλλακτικές στην εγχώρια αγορά, αφήνοντας στην… απέξω το ευρώ. Είτε μέσω της (εικονικής) κοπής νέων νομισμάτων, είτε μέσω της αμοιβαίας ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών, προσπαθούν να βοηθήσουν τις τοπικές κοινωνίες να «αναπνεύσουν» οικονομικά, παρέχοντάς τους μια ιδιαίτερη μορφή προστασίας από τους κερδοσκόπους. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν, μεταξύ άλλων, ο «Οβολός» της Πάτρας, το «ΤΕΜ» της Μαγνησίας, το «Καερέτι» στην Ιεράπετρα και το «Φασούλι» στην Αθήνα.

Δώσε τον «Οβολό» σου

Το πρώτο στοιχειώδες νόμισμα της χώρας μας που έθεσε τη βάση για την δραχμή, επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο από μια ομάδα πολιτών στην Πάτρα. Αφορμή για την δημιουργία αυτής της πρωτοβουλίας υπήρξε η επαφή του εμπνευστή του εγχειρήματος επιχειρηματία, Νίκου Μπογονικολού, με εναλλακτικά νομίσματα στην Γερμάνια, στην διάρκεια επαγγελματικών του ταξιδιών. Η επαφή του τον οδήγησε σε διαδικτυακή έρευνα, όπου είδε ότι παρόμοια εγχειρήματα λάμβαναν χωρά από την δεκαετία του 80 σε Αμερική, Καναδά, Αυστραλία, Μ. Βρετανία.

«Το εγχείρημα απευθύνεται ανεξαιρέτως σε όλους τους Έλληνες, σε όσους είναι έτοιμοι να προσφέρουν στον συνάνθρωπο τους οτιδήποτε. Από ένα μάθημα αγγλικών μέχρι και μια μεταχειρισμένη ή καινούργια συσκευή. Απευθύνεται σε ανθρώπους που αντιλαμβάνονται ότι η κοινωνική πρόσφορα και η αλληλεγγύη είναι το ζητούμενο και στην χωρά μας, όχι μόνο τώρα, αλλά και σε καιρούς ευημερίας», λέει ο κ. Σπύρος Γουδέβενος Γενικός Γραμματέας του «Οβολός Κοινωνικό Νόμισμα».

Για την νομική κάλυψη των μελών του δικτύου, νομικοί σύμβουλοι που υποστήριξαν το εγχείρημα συνέστησαν την δημιουργία μη κερδοσκοπικού σωματείου, του οποίου όλοι οι συναλλασσόμενοι («προμηθευτές» και «αγοραστες») αποτελούν μέλη του. Με αυτόν τον τρόπο καλύφθηκαν οι ανησυχίες για τη νομική κάλυψη των συναλλαγών χωρίς ευρώ, όπως να μην υπάρχουν θέματα φορολογίας από τα δωρεάν ανταλλασσόμενα προϊόντα ή υπηρεσίες. Το καταστατικό του σωματείου, παρατίθεται στην επίσημη ιστοσελίδα του δίκτυου, που είναι παράλληλα και πλατφόρμα συναλλαγών.

Έτσι, αποδεχόμενος το καταστατικό του σωματείου, ο χρήστης μπορεί να εγγραφεί μέσω του site, δίνοντας τα στοιχεία που απαιτούνται, όπως και για την συμμετοχή σε οποιοδήποτε μη κερδοσκοπικό σωματείο (ονοματεπώνυμο, διεύθυνση, αριθμός ταυτότητας, τηλέφωνο).

Οι συναλλαγές στον «Οβολό» αφορούν τα πάντα. Από τρόφιμα, ρούχα, υπολογιστές και πίνακες ζωγραφικές, μέχρι κοσμήματα, καλλυντικά, βιβλία και υπηρεσίες όπως μαθήματα ξένων γλωσσών, ιατρικές εξετάσεις, μαθήματα μουσικής, ακόμα και φυσιοθεραπείες. Θέλουν όμως να καταργήσουν το ευρώ; Η απάντηση του κ. Γουδέβενου είναι κατηγορηματικά όχι.

«Το εγχείρημα δεν έρχεται να αντικαταστήσει το ευρώ. Έτσι και αλλιώς, η κατηγορία στην οποία ανήκει το εγχείρημα, εντάσσεται στην κατηγορία των 'Παράλληλων Νομισμάτων'. Είναι αδύνατο να καταργήσεις το ευρώ στην πληρωμή ΔΕΚΟ, αλλά και βασικών προϊόντων, αφού ποτέ στο σύνολο τους μεγάλες αλυσίδες σουπερ μάρκετ, δεν θα τους συνέφερε, να συμμετάσχουν σε τέτοια εγχειρήματα. Και η έννοια ‘Οβολός Κοινωνικό Νόμισμα’ μπήκε ως μονάδα πίστωσης και κατανάλωσης, ώστε να μην υποχρεούνται δύο άτομα, να ανταλλάσουν αποκλειστικά μεταξύ τους αγαθά ή υπηρεσίες, αλλά ο Α να δίνει κάτι στον Β χρήστη και να πιστώνονται οβολοί στον λογαριασμό του. Μετά με τους οβολούς του, ο Α να προμηθευτεί κάτι από τον χρήστη Γ», εξηγεί ο κ. Γουδέβενος.

Μέχρι σήμερα η ανταπόκριση του κόσμου είναι μεγάλη. Ο «Οβολός αριθμεί 5120 μέλη που έχουν μέχρι στιγμής πραγματοποιήσει 800 συναλλαγές. «Αυτό που βλέπουμε ως επόμενο βήμα είναι η άμεση ανταλλαγή προϊόντων και υπηρεσιών και εκτός διαδικτύου, από τοπικές ομάδες, χωρίς να θέλουμε να ανταγωνιστούμε υπάρχουσες τοπικές πρωτοβουλίες που ήδη υπάρχουν», αναφέρει ο κ. Γουδέβενος σχετικά με τα μελλοντικά πλάνα του «Οβολού».

ΤΕΜ: Από την Μαγνησία με αγάπη

Δεν τυπώνεται, δεν κόβεται σε κέρματα, δεν αλλάζει χέρια, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για αγορές και πωλήσεις. Η δημιουργία του «ΤΕΜ» της Μαγνησίας, σύμφωνα με τους ανθρώπους πίσω από την πρωτοβουλία, (Τοπική Εναλλακτική Μονάδα) στηρίχτηκε στις βασικές αρχές της ισότητας, της ισοτιμίας, της διαφάνειας της συμμετοχής και (φυσικά) της αλληλεγγύης. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το ∆ίκτυο Ανταλλαγών και Αλληλεγγύης Μαγνησίας στην ιστοσελίδα του, το ΤΕΜ αποτελεί «μια προσπάθεια αλληλοϋποστήριξης των µελών του µε ευρύτερα οφέλη, για την τοπική κοινωνία και οικονομία, µμέσα από την ανάπτυξη ενός συστήματος αμοιβαίας προσφοράς και ζήτησης που καλύπτει ανάγκες, οι οποίες δεν μπορούν να καλυφθούν µε πληρωμές σε ευρώ».

Μέχρι στιγμής το νέο αυτό «νόμισμα» υιοθετείται από περίπου 700 πολίτες, ενώ τον περασμένο Οκτώβρη η πρωτοβουλία φιλοξενήθηκε στις σελίδες των New York Times. Πως όμως γίνονται οι συναλλαγές με ΤΕΜ;

Καταρχήν, ένα ΤΕΜ ισούται περίπου με ένα ευρώ. Με την εγγραφή ενός μέλους στο Δίκτυο, πιστώνονται στον λογαριασμό του 300 ΤΕΜ, χωρίς κάποια επιβάρυνση τόκου, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν σε υπηρεσίες και προϊόντα που προσφέρουν τα υπόλοιπα μέλη. Μεταξύ των μελών του Δικτύου υπάρχουν αγρότες, υδραυλικοί, δικηγόροι, καθηγητές, λογιστές, ένας καρδιολόγος, μια ομοιοπαθητικός και ένας ιδιοκτήτης καταστήματος οπτικών. Αν για παράδειγμα κάποιος ψάχνει υδραυλικό, μπορεί να βρει μέσω του Δικτύου και να τον πληρώσει για την εργασία του με ΤΕΜ. Με την ίδια λογική, αν κάποιος ηλεκτρολόγος χρειαστεί μαθήματα Αγγλικών, μπορεί να βρει μέσω του Δικτύου και να τον πληρώσει σε ΤΕΜ από τον online λογαριασμό του.

Φασούλι το φασούλι…


Η γνωστή ελληνική παροιμία βρίσκει την έκφρασή της στο ομώνυμο δίκτυο ανταλλαγής και αλληλεγγύης. Το «Φασούλι» λοιπόν, όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του, «είναι ένα δίκτυο για όλους τους κακοπληρωμένους ή άνεργους νέους της Αθήνας. Τη γενιά των 700, των 600, των 300 ή και των καθόλου ευρώ, που πρέπει να ζήσουμε σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο ακριβός. Είναι ένας τρόπος να βρούμε εμείς, η «χαμένη γενιά» ο ένας τον άλλον και να αλληλοβοηθούμε».

Πώς το καταφέρνουν; Μα φυσικά με… Φασούλια. Το κάθε μέλος του δικτύου προσφέρει στους άλλους υπηρεσίες και προϊόντα μέσω προσφορών που ανακοινώνονται στο δίκτυο με την μορφή ταξινομημένων αγγελιών. Η πληρωμή τους γίνεται με τα εικονικά νομίσματα «Φασούλια», η χρήση των οποίων περιορίζεται μέσα στο δίκτυο και τα οποία έχουν αξία ίση με ένα ευρώ. Σκοπός του δικτύου δεν είναι να μαζέψει κάποιος όσα περισσότερα «Φασούλια» μπορεί, αλλά να προσπαθήσει να παίρνει όσα περίπου εικονικά νομίσματα έχει δώσει.

Οι λογαριασμοί μπορεί να είναι θετικοί ή αρνητικοί. Θετικός είναι ένας λογαριασμός όταν ο κάτοχός του έχει προσφέρει περισσότερα απ’ όσα έχει πάρει (και άρα έχει έρθει η στιγμή να πάρει) και αρνητικός όταν έχει πάρει περισσότερα από αυτά που έχει δώσει. Οι λογαριασμοί δεν εξαργυρώνονται σε ευρώ, παρά υπάρχουν μόνο για να κρατούν τα μέλη του δικτύου λογαριασμό για το πόσα έχουν δώσει και πόσα έχουν πάρει.

Καερέτι ωρέ!

Αν κάποιο μέρος της Ελλάδας είχε μεγαλύτερη… οικειότητα με την ανταλλακτική κοινωνία, τότε αυτή θα ήταν η αγροτική Κρήτη, όπου πριν από μερικές δεκαετίες σχεδόν οι μισές από τις καθημερινές συναλλαγές γίνονταν με πληρωμές σε λάδι και άλλα τοπικά προϊόντα. Η ιστορία λοιπόν, επαναλαμβάνεται. Το «Καερέτι» (από την τούρκικη λέξη “gayret” που σημαίνει προσφέρω μια μικρή βοήθεια σε κάποιον), είναι ένα ανταλλακτικό νόμισμα το οποίο ξεκίνησε από μια μικρή ομάδα οκτώ ατόμων στις αρχές του περασμένου Αυγούστου και σήμερα το δίκτυο που το χρησιμοποιεί αριθμεί περισσότερα από εκατόν εξήντα μέλη.

Τα μέλη του «Καερέτι» ανταλλάσουν προϊόντα, υπηρεσίες και γνώσεις, χωρίς την μεσολάβηση χρημάτων. Έτσι, ανταλλάσσονται ή προσφέρονται μεταξύ άλλων υπηρεσίες ηλεκτρολόγου, υδραυλικού, ράπτη, τοποθέτησης πλακιδίων, ελαιοχρωματισμού, ξυλουργικών εργασιών, κηπουρικών εργασιών, ιατρικές υπηρεσίες, γραφιστικές εργασίες, μοντάζ ήχου - εικόνας, εκμάθηση ξένων γλωσσών, χορού, υπολογιστών, μαθημάτων γυμνασίου - λυκείου. Ακόμα τοπογραφικές και νομικές συμβουλές, λογιστικές υπηρεσίες, αγροτικές εργασίες και αγαθά.

Οι ενδιαφερόμενοι κάνουν εγγραφή στην ιστοσελίδα και δημιουργούν έναν λογαριασμό. Έπειτα δηλώνουν τι μπορούν να προσφέρουν και τι ζητούν. Τα μέλη μπορούν να κάνουν άμεση ανταλλαγή με κάποιον ή να χρησιμοποιήσουν το κοινωνικό νόμισμα. Το όριο νομισμάτων ανά χρήστη είναι συν πλην εκατό, δηλαδή κάθε μέλος έχει περιθώριο συναλλαγής συνολικά διακοσίων νομισμάτων. Με αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με τους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω από τη πρωτοβουλία αποτρέπεται η συσσώρευση νομισμάτων από κάποιο μέλος και δεν… θησαυρίζει κανείς.

Και οι προσπάθειες συνεχίζονται…

Προς την ίδια κατεύθυνση δραστηριοποιείται το δίκτυο Μητέρα Γη στην Πιερία, το ΣΠΑΜΕ (Συνεταιριστική Παράκαμψη Μεσαζόντων) στην Θεσσαλονίκη, η ΠΕΡΚΑ πάλι στη Θεσσαλονίκη, η ιστοσελίδα xariseto.gr και το EMPO στη Ροδόπη.