Ερευνητές στο Facebook: Κάποιος διαβάζει το προφίλ σας

Πριν γίνει η νέα προσωποποίηση του ακροδεξιού εξτρεμισμού στην Ευρώπη, ο Anders Behring Breivik ήταν απλά άλλος ένας τύπος που διέδιδε τις απόψεις του εναντίον των μεταναστών στο internet. Την προηγούμενη Δευτέρα, ο Breivik δήλωσε ένοχος ενώπιον του δικαστηρίου για τον φόνο 77 ανθρώπων στο μακελειό του περασμένου Ιουλίου στη Νορβηγία. Και μπορεί τότε να έδρασε μόνος, ήταν όμως κάθε άλλο παρά μόνος του στον κυβερνοχώρο: το μεγαλύτερο μέρος του άπλετου ελεύθερου χρόνου του μέχρι την επίθεση το περνούσε online, κάνοντας chat με εκατομμύρια άλλους εθνικιστές που υποστήριζαν ακροδεξιές παρατάξεις και απόψεις σε sites κοινωνικής δικτύωσης. Μετά την τραγωδία του καλοκαιριού, οι ερευνητές ήθελαν να μάθουν περισσότερα γι’ αυτούς τους ανθρώπους. Αλλά πώς να τους βρουν; Εύκολο: το μόνο που χρειαζόταν ήταν να μπουν στο Facebook.

«Ανακαλύψαμε πως δεν ήταν τόσο δύσκολο να φτάσουμε σε όλους τους» λέει ο Jamie Bartlett, επικεφαλής της συγγραφικής ομάδας που δημοσίευσε πρόσφατα μία έρευνα επάνω στον ευρωπαϊκό ψηφιακό λαϊκισμό, για το βρετανικό think tank Demos. Το μόνο που χρειαζόταν να κάνουν οι ερευνητές ήταν να χρησιμοποιήσουν το διαφημιστικό εργαλείο του Facebook για να ρυθμίσουν τις δημογραφικές παραμέτρους τους με επιστημονική ακρίβεια –όπως κάνουν εδώ και χρόνια οι υπεύθυνοι marketing. Η ομάδα του Bartlett βρήκε μισό εκατομμύριο fans ακροδεξιών group σε όλη την Ευρώπη και τους απηύθυνε –πάντα μέσω του Facebook– διαφημίσεις που, αντί να τους προτείνουν ένα καινούριο group ή επαναστατικά προϊόντα διαίτης, τους ζητούσαν να απαντήσουν σε μια δημοσκόπηση σχετικά με το μορφωτικό τους επίπεδο, την στάση τους απέναντι στη βία και τον βαθμό (απ)αισιοδοξίας για το μέλλον τους.

Έτσι, ο Bartlett και η ομάδα του πήραν απαντήσεις από 10.000 φίλους δεκατεσσάρων ακροδεξιών κομμάτων σε έντεκα ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς καν να βγουν από το γραφείο τους. Κάποια από τα αποτελέσματα ήταν μάλλον αναμενόμενα: οι online υποστηρικτές των ακροδεξιών group είναι στην πλειοψηφία τους νέοι άνδρες που εξοργίζονται από την μετανάστευση. Η έκπληξη όμως, βρίσκεται στο ότι «εκείνοι που συνδυάζουν τον online ακτιβισμό με τον “off-line” ακτιβισμό στον πραγματικό κόσμο είναι πιο λογικοί, πιο δημοκρατικοί και λιγότερο βίαιοι σε σχέση με εκείνους που παραμένουν πίσω από τις οθόνες των υπολογιστών τους».

Έρευνες και για ζητήματα υγείας
Η δουλειά της ομάδας Demo είναι μόνο ένα παράδειγμα του πώς το Facebook εξελίσσεται σε πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των επιστημόνων. Τα think tanks, οι ερευνητές θεμάτων υγείας και οι πολιτικοί επιστήμονες χρησιμοποιούν το site για να μελετήσουν τα πάντα, από ζητήματα υγείας μέχρι κοινωνικές τάσεις όπως εκφράζονται σε likes, wall posts και status updates. Με περισσότερους από 800 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες να κάνουν κατά μέσο όρο τρία σχόλια την ημέρα, το Facebook πυροδοτεί γιγάντια αύξηση των ερευνών, αυξάνοντας τις ακαδημαϊκές μελέτες που φέρουν το όνομά του στον τίτλο τους κατά 800% μέσα σε μια πενταετία.

Για πολλούς ερευνητές, το μεγάλο πλεονέκτημα του Facebook είναι ότι σου επιτρέπει να θέσεις ερωτήσεις σε άτομα που δεν θα μπορούσες να προσεγγίσεις στον δρόμο. «Θα ήταν πολύ δύσκολο να βρούμε, για παράδειγμα, υποστηρικτές του Βρετανικού Εθνικού Κόμματος για να μας απαντήσουν στη δημοσκόπηση. Θα έπρεπε να απευθυνθούμε στο κόμμα, το οποίο σε καμία περίπτωση δεν θα μας παρείχε πρόσβαση» λέει ο Bartlett. «Με το Facebook, τους απευθυνόμαστε προσωπικά».

Άλλοι λένε ότι το Facebook θα μπορούσε να προσφέρει έναν τρόπο να αναγνωριστούν και να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα κοινωνικής συμπεριφοράς. Πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Dr. Megan Moreno και τους συνεργάτες της, του Πανεπιστημίου Wisconsin-Madison, κατέληξε στο συμπέρασμα πως οι φοιτητές που συζητούσαν τα μεθυσμένα κατορθώματά τους στο Facebook είχαν περισσότερες πιθανότητες να αντιμετωπίζουν προβλήματα με το αλκοόλ σε σχέση με τους συμφοιτητές τους που παρέμεναν σιωπηλοί επί του θέματος.

Η Moreno λέει ότι οι φίλοι τους θα μπορούσαν να παρακολουθούν το news feed και να παρεμβαίνουν όταν ένας φοιτητής φαίνεται να ποστάρει υπερβολικά πολλά μεθυσμένα status updates. «Δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις ένα πρόβλημα αν δεν μπορείς να το διαγνώσεις» δήλωσε στην Washington Post ο Δημήτρης Χρηστάκης, συν-συγγραφέας της έρευνας και διευθυντής του Κέντρου για την Παιδική Υγεία, Συμπεριφορά και Ανάπτυξη του Ερευνητικού Κέντρου Παίδων του Seattle. «Ανακαλύψαμε έναν τρόπο να αναγνωρίζουμε τα παιδιά που διατρέχουν κίνδυνο, στα οποία σε άλλη περίπτωση δεν θα μπορούσε να γίνει διάγνωση».

Ο Zuckerberg σε παρακολουθεί...
Και το ίδιο το Facebook, όμως, ερευνά διαρκώς και εξονυχιστικά τους χρήστες του για νέα δεδομένα. Η Data Team του site έχει δημοσιεύσει, μεταξύ άλλων, στατιστικές για τα relationship status της Ημέρας του Αγίου Βαλεντίνου, την πρόθεση ψήφου σε διάφορες εκλογικές περιόδους, και ένα Index Εθνικής Ευτυχίας, χρησιμοποιώντας μάλιστα πληροφορίες στις οποίες μόνο εκείνοι έχουν πρόσβαση και προκαλώντας την μήνη ερευνητών που διατείνονται πως ο όγκος των δεδομένων θα έπρεπε να είναι διαθέσιμος για τους σκοπούς της (όποιας) επιστήμης. Όμως, οι χρήστες του Facebook γνωρίζουν ότι το site τους παρακολουθεί –είτε τους αρέσει είτε όχι.

Περί δεοντολογίας ο λόγος
Τι γίνεται, όμως, με τους χρήστες που γίνονται μέρος μιας έρευνας χωρίς να το γνωρίζουν; Οι αυστηροί κανονισμοί για την off-line συλλογή πληροφοριών δεν ισχύουν ούτε κατά διάνοια στον ηλεκτρονικό κόσμο. «Δε νομίζω πολλοί χρήστες του Facebook να έχουν σκεφτεί ποτέ πως ένας ερευνητής θα μπορούσε να κοιτάζει το προφίλ τους» λέει ο Neil Selwyn, Κοινωνιολόγος στο London Knowledge Lab, σχετικά με μια έρευνα που διεξήγαγε το 2006 χρησιμοποιώντας τα προφίλ των φοιτητών που δεν ήταν «κλειδωμένα». «Όλοι θεωρούν πως ό,τι γράφουν μένει μεταξύ εκείνων και των φίλων τους».

Έπειτα, εγείρεται και το ερώτημα της μεθοδολογίας. Ακόμη και off-line, κανείς ποτέ δεν εγγυάται ότι οι συμμετέχοντες στις έρευνες είναι απολύτως ειλικρινείς. Στο Facebook, πολλώ δε μάλλον, είναι αδύνατον να ξέρει κανείς αν οι πληροφορίες και τα wall posts στο προφίλ ενός χρήστη είναι αλήθεια. «Τι γράφεις στο Facebook και τι κάνεις έξω από αυτό είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα» λέει ο Selwyn. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, πιστεύει ότι μερικά ερωτηματολόγια και ένα στυλό παραμένουν τα καλύτερα ερευνητικά εργαλεία. «Δεν υπάρχει υποκατάστατο του να βγαίνεις στον πραγματικό κόσμο και να μιλάς με πραγματικούς ανθρώπους», λέει. Και προσθέτει ότι «η κοινωνική έρευνα υποτίθεται ότι έχει να κάνει με την κοινωνικοποίηση –κι ένα διαολεμένα τεράστιο κομμάτι της κοινωνικοποίησης εξακολουθεί να συμβαίνει offline».

Πηγή: Time.com
Η.Κ.