CERN: Ουδέν (;) νεότερο από το επιστημονικό μέτωπο

της Ηρώς Κουνάδη

Πέρασε κιόλας ενάμισης χρόνος από τότε που το πείραμα του CERN αποτελούσε πρώτη είδηση στα ΜΜΕ ανά τον κόσμο. Στις 10 Σεπτεμβρίου 2008 ο γιγάντιος επιταχυντής σωματιδίων –ή Large Hadron Collider, αν το προτιμάτε επί το επισημότερον– τέθηκε σε λειτουργία. Στα Γαλλοελβετικά σύνορα ανοίγονταν σαμπάνιες, η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα (παρα)μιλούσε για το σωματίδιο του θεού και οι αναγνώστες του Dan Brown ανάσαιναν με ανακούφιση, για το τέλος του κόσμου που –παρά τις πιθανότητες– δεν είχε έρθει.

Μετά κάτι πήγε στραβά, ή κάτι δεν καταλάβαμε σωστά, αποτελέσματα δεν ανακοινώθηκαν –τουλάχιστον όχι πανηγυρικά– και το θέμα κλειδώθηκε στο χρονοντούλαπο της ειδησεογραφικής λήθης. Τι απέγινε, τελικά, το σωματίδιο του θεού;

Ζητήσαμε από τον Αρτέμη Γερομήτσο, υποψήφιο διδάκτορα Φυσικής στη Γαλλία, ο οποίος πρόκειται να συμμετέχει στα πειράματα του CERN, να μας βοηθήσει να διαλευκάνουμε το μυστήριο.

«Ο λόγος για τον οποίο δεν έχουμε ακόμα αποτελέσματα» εξηγεί ο κ. Γερομήτσος «είναι ότι δεν έχει επιτευχθεί η μέγιστη ενέργεια στον Επιταχυντή. Όταν ξεκίνησαν τα πειράματα, τον Σεπτέμβριο του 2008, προκλήθηκε βλάβη στην ψύξη του επιταχυντή, η οποία γίνεται μέσω υγρού ηλίου. Χρειάστηκε ένας χρόνος για να επισκευαστεί. Καθότι η βλάβη οφειλόταν στην προσπάθεια να φτάσουν αμέσως τη μέγιστη δυνατή ενέργεια, τα πειράματα τώρα προχωρούν σιγά σιγά, προκειμένου να αποφευχθούν παρόμοια προβλήματα».

Ο υπόγειος επιταχυντής, που βρίσκεται στα Γαλλοελβετικά σύνορα, έχει περίμετρο είκοσι επτά χιλιόμετρα. «Δουλειά» του είναι να δημιουργήσει συγκρούσεις πρωτονίων, τα οποία θα αναπτύσσουν κατά 99,999% την ταχύτητα του φωτός. Με την επίτευξη της μέγιστης ενέργειας, θα έχουμε εξακόσια εκατομμύρια συγκρούσεις το δευτερόλεπτο. Μετά τα πρώτα αποτελέσματα, κάθε χρόνο θα προκύπτουν εκατό χιλιάδες DVD πληροφοριών.

Εκατό χιλιάδες DVD το χρόνο για να απαντήσουν, τελικά, στο ερώτημα γιατί η ύλη έχει μάζα; γεννάται η εύλογη απορία. «Το πείραμα του CERN είναι στην πραγματικότητα τέσσερα πειράματα, που ερευνούν πολλά διαφορετικά ζητήματα», λέει ο κ. Γερομήτσος, και εξηγεί: «το πρώτο, το Άτλας, είναι το μεγαλύτερο, και αυτό στο οποίο ο περισσότερος κόσμος αναφέρεται όταν μιλά για το «πείραμα του CERN. Σε αυτό δουλεύουν τρεις χιλιάδες φυσικοί, αναζητώντας το «σωματίδιο του θεού», το μποζόνιο Higgs. Αναζητούν, επίσης, έξτρα διαστάσεις –πέρα από τις γνωστές μας, του χώρου και του χρόνου– σε υποατομικό επίπεδο, και, τέλος, απαντήσεις σε ένα τρίτο ερώτημα, σχετικά με τη σκοτεινή ύλη».

«Το δεύτερο πείραμα», συνεχίζει, «το CMS, που απασχολεί δύο χιλιάδες επιστήμονες, είναι ταυτόχρονα ανταγωνιστής και συναγωνιστής του Άτλας. Αναζητά απαντήσεις στα ίδια ερωτήματα. Το τρίτο πείραμα, που λέγεται Alice, και στο οποίο εργάζονται χίλιοι ερευνητές, ασχολείται με quarks και αναζητά μια νέα μορφή ύλης, το gluon plasma. Τέλος, το τέταρτο και μικρότερο πείραμα, LHCb, απασχολεί πεντακόσια άτομα, και ερευνά ζητήματα ύλης και αντιύλης».

Η επίτευξη της μέγιστης δυνατής ενέργειας στον επιταχυντή είναι πλέον ζήτημα μηνών. Ο κ. Γερομήτσος εκτιμά ότι σε ένα χρόνο από σήμερα θα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα των πειραμάτων. Το τι ακριβώς θα δείχνουν, και –κυρίως– ποια ερωτήματα τελικά θα απαντούν μένει να το δούμε. «Οι ερευνητές πάντα ψάχνουν για εκπλήξεις» τονίζει ο κ. Γερομήτσος. «Μπορεί να ακούγεται οξύμωρο, ότι ψάχνεις κάτι που δεν ξέρεις, αλλά έτσι προκύπτουν τελικά τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα. Σου έρχονται από το πουθενά».

Περιμένουμε, λοιπόν. Περιμένουμε να μάθουμε, σε περίπου ένα χρόνο από τώρα, γιατί έγινε το Big Bang, αν υπάρχουν διαστάσεις πέραν του χωροχρόνου, και τι συμβαίνει με τη σκοτεινή ύλη. Περιμένουμε, επίσης, να δούμε αν το «σωματίδιο του θεού» θα βρεθεί. Διότι, αν δε βρεθεί, οι περισσότεροι νόμοι της κβαντομηχανικής θα καταρρεύσουν και, όπως είχε δηλώσει ο ίδιος ο Peter Higgs, προς τιμήν του οποίο πήρε το όνομά του το υπό αναζήτηση σωματίδιο –μποζόνιο Higgs– «θα αποδειχθεί ότι όλες οι ιδέες μας είναι λάθος και ότι πρέπει να ξεκινήσουμε από την αρχή. Πράγμα που θα είναι ακόμα πιο ενδιαφέρον».