Ναι, υπάρχουν κάστρα κοντά στην Αθήνα. Ναι, είναι ο Ακροκόρινθος ένα από αυτά –αλλά όχι το μόνο. Φτιάξε σαντουϊτσάκια, φεύγουμε για μονοήμερη.
Παλαιότερο των 360 ημερών
της Ηρώς Κουνάδη
Σίγουρα, ο Μυστράς είναι μοναδικός, και κάστρο σαν τη Μονεμβασιά άλλο δεν υπάρχει. Κάστρα, όμως, ιδανικά για μονοήμερη εκδρομή έχουμε και πολύ πιο κοντά μας. Κάποια (που βάζουμε στοίχημα πως δεν τα ήξερες) και εντός αττικών ορίων. Τι λες, πάμε μια βόλτα;
Ένα από τα καλύτερα διατηρημένα αρχαία κάστρα που έχουμε στην Ελλάδα βρίσκεται στο Πόρτο Γερμενό, σκαρφαλωμένο σε ένα μικρό ύψωμα 450 μέτρα από την θάλασσα. Σίγουροι για το πότε χτίστηκε δεν είμαστε, πιθανότατα κάπου μεταξύ 4ου και 3ου αιώνα π.Χ. Η επικρατέστερη θεωρία λέει πως ήταν γύρω στο 343 π.Χ., όταν οι Αθηναίοι συμμάχησαν με τους Μεγαρείς και τους βοήθησαν να χτίσουν ένα κάστρο για να προφυλαχτούν από τους Θηβαίους, που καλά παιδιά γενικώς δεν ήταν.
Το κάστρο συνέχισε να χρησιμοποιείται και στα βυζαντινά χρόνια, όπως δείχνει η ύπαρξη εκκλησιών φτιαγμένων κατά το γνωστό συνήθειο με υλικό από τους αρχαίους ναούς. Σήμερα σώζονται τα τείχη του, κάποιοι από τους πύργους, υπολείμματα της Ακρόπολης, και βέβαια η φαντασμαγορική θέα στην θάλασσα και τη γύρω περιοχή, που είναι αιώνια. Περισσότερες λεπτομέρειες έχουν το Υπουργείο Πολιτισμού εδώ και το Kastra.eu εδώ.
Το γνωστό και ως Γυφτόκαστρο, βρίσκεται κι αυτό στην Αττική, ανάμεσα στις Ερυθρές και τα Βίλια, στις πλαγιές του Κιθαιρώνα. Είναι κι αυτό αρχαίο κάστρο, επίσης εντυπωσιακά διατηρημένο για την ηλικία του, πιθανότατα του 4ου αιώνα π.Χ. Κατά μία έννοια, είναι το αντίθετο του Κάστρου των Αιγοσθένων: αυτό εδώ το έχτισαν οι Θηβαίοι για να προστατευτούν από τους Αθηναίους και τους συμμάχους τους, γιατί όπως λέει και το γνωστό τσιτάτο όλοι είμαστε κακοί σε κάποιου την ιστορία. Κλείνει η παρένθεση.
Το κάστρο των Ελευθερών ήταν γιγάντιο και πανάκριβο για την εποχή του –φαντάσου ήταν 12 φορές σε μέγεθος το κάστρο που είχαν οι Αθηναίοι στη Φυλή. Τέτοια ήταν η έκτασή του, που οι Βυζαντινοί (οι οποίοι ως γνωστόν γούσταραν να μένουν μέσα σε κάστρα) αφού το επισκεύασαν ίδρυσαν και έναν μικρό οικισμό εντός των τειχών του. Κάποια στιγμή, προς τα τέλη της Βυζαντινής-αρχές της Οθωμανικής κυριαρχίας το κάστρο κατοικούταν από Ρομά, εξ ου και η όχι ιδιαίτερα κομψή ονομασία Γυφτόκαστρο που κουβάλησε από τον Μεσαίωνα ως τις μέρες μας. Ακόμα περισσότερες ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες έχει το Kastra.eu, εδώ.
Ναι, μην ακούς τον κόσμο που επιμένει… θηλυκά, η Ακροκόρινθος, το σωστό είναι ο, επειδή το κάστρο του Ακροκορίνθου πήρε το όνομά του από τον βράχο επάνω στον οποίο είναι χτισμένο. Έργο, κατά τον θρύλο, του φωτισμένου, αν και όχι πάντοτε έντιμου, βασιλιά της Κορίνθου Σίσυφου, ο Ακροκόρινθος έγινε το μεγαλύτερο και πλουσιότερο κάστρο της Πελοποννήσου, επειδή ο Σίσυφος ήξερε να αρπάζει τις ευκαιρίες όταν του παρουσιάζονταν: Είπε, λοιπόν, στον Ασωπό, ποτάμιο θεό φοβερό και τρομερό και κατά κανόνα οργίλο που δεν ήθελε η κόρη του η Αίγινα να τραβολογιέται με αγαπητικούς, δεν πα’ να ήταν κι ο Δίας ο ίδιος (ήταν), πως θα του αποκαλύψει πού κρύβονται τα πιτσουνάκια αν εκείνος του ανεβάσει τα νερά του στην Ακρόπολη. Έτσι λύνονται τα προβλήματα ύδρευσης.
Και πέρασαν τα χρόνια, κι έγινε μακεδονικό το κάστρο, μετά ρωμαϊκό, φράγκικο, βυζαντινό, ενετικό, οθωμανικό, το πούλησαν οι Βυζαντινοί και στους ιππότες της Μάλτας το 1397, γιατί ο Θεόδωρος ο Παλαιολόγος, Δεσπότης του Μυστρά, ξέμεινε από ρευστό –ο κοσμάκης όμως δεν γούσταρε ξένους στα χωράφια του, κι έκανε τη μια εξέγερση μετά την άλλη, μέχρι που εννιά χρόνια αργότερα οι ιππότες βαρέθηκαν, τα μάζεψαν και ζήτησαν και τα λεφτά τους πίσω. Σήμερα, ο Ακροκόρινθος είναι το μεγαλύτερο κάστρο της Πελοποννήσου (ένα δίωρο τουλάχιστον θα υπολογίσεις για να το γυρίσεις) και ένα από τα εντυπωσιακότερα επίσης. Είναι επισκέψιμο 8.00-16.00, με ελεύθερη είσοδο. Πιο πολλή Ιστορία, μαζί με τεχνικές λεπτομέρειες, εδώ.
Κόντρα σε ό,τι σου έμαθε το ελλιπές από κάθε άποψη εθνικό μας σύστημα παιδείας, η Ιστορία της μικρής μας γωνιάς του πλανήτη δεν συνοψίζεται στο αρχαιότητα-Βυζάντιο-Οθωμανοί-σύγχρονη Ελλάδα. Η ελεύθερη Καταλονία της οποίας τα σημαιάκια ανέμιζες το 2017 είναι κι αυτή ένα από τα πολλά κομμάτια του παζλ μας, ιδιαίτερα από το 1311 και μετά, όταν νίκησε τους Φράγκους του Δεσποτάτου των Αθηνών στη μάχη του Βοιωτικού Κηφισού (αλλιώς γνωστή και ως Μάχη της Κωπαΐδας) και τους πήρε τα εδάφη πάνω στα οποία έχτισε κάστρα –τέσσερα, συγκεκριμένα, συν άλλα τρία ήδη υπάρχοντα που ανακατασκεύασε.
Ένα από αυτά είναι το Κάστρο της Λιβαδειάς, ακριβώς πάνω από τις χιλιοτραγουδισμένες πηγές της Κρύας. Οι Καταλανοί το κράτησαν περίπου έναν αιώνα, μέχρι που τους το πήραν άλλοι Ισπανοί, οι Ναβαραίοι, σε μια μεγάλη μάχη το 1460. Τριάντα χρόνια αργότερα, έφτασε εδώ και ο Μωάμεθ –ο γνωστός, ο Πορθητής. Σήμερα σώζονται τμήματα από τα τείχη και τους πύργους του κάστρου, όπως και το εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας, κληρονομιά από τους Βυζαντινούς. Η είσοδος στο κάστρο είναι ελεύθερη.