Εθισμός στα video games: Υπάρχει;

της Ηρώς Κουνάδη

Αν αναρωτιέστε, όχι, επίσημα αναγνωρισμένος εθισμός στα video games –με την έννοια των κέντρων αποτοξίνωσης, των ομάδων βοήθειας τύπου “gamers anonymous” και των διαφημιστικών καμπανιών με σύνθημα “just say no”– δεν υπάρχει. Από την άλλη, βέβαια, πριν από λίγα χρόνια δεν υπήρχε επίσημα αναγνωρισμένος εθισμός ούτε σε ουσίες όπως η νικοτίνη ή το αλκοόλ. Κι αυτό δεν σημαίνει ότι ο αλκοολισμός ως πρόβλημα έκανε την εμφάνισή του όταν προστέθηκε το «απολαύστε υπεύθυνα» στις διαφημίσεις των ποτών. Αν αισθάνεστε ότι εσείς ή κάποιο κοντινό σας πρόσωπο εγκαταλείπετε τις παλιές, αγαπημένες σας συνήθειες για να περάσετε μία ακόμα πίστα, δεν χρειάζεστε καμία «αντί-» καμπάνια να σας επιβεβαιώσει πως μιλάμε για εθισμό.

Τι λένε οι έρευνες
 
Αν και τα αποτελέσματα των ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα είναι αντικρουόμενα ως προς το αν και κατά πόσο η συστηματική χρήση video games δημιουργεί εθισμό αντίστοιχο με εκείνον του αλκοόλ ή των ναρκωτικών ουσιών, η Αμερικανική Ιατρική Ένωση ορίζει ως εθισμό την ενασχόληση με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια για περισσότερες από δύο ώρες την ημέρα.

Οι περισσότερες έρευνες συγκλίνουν στο συμπέρασμα πως, δεδομένου πως οι ώρες που περνούν οι gamers μπροστά από τις οθόνες ποικίλλουν από έξι έως δώδεκα την εβδομάδα, μόνο ένα 10 με 15% των χρηστών μπορούν να θεωρηθούν «εθισμένοι». Κι αυτό, όχι τόσο με βάση τις ώρες που παίζουν βιντεοπαιχνίδια ανά ημέρα ή ανά εβδομάδα, όσο με βάση την συμπεριφορά και τα συναισθήματα που εκδηλώνουν όταν βρίσκονται μακριά από τις κονσόλες ή τους υπολογιστές τους.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το συμπέρασμα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε από το Ιατρικό Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ σύμφωνα με το οποίο οι άνδρες έχουν δύο με τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να εθιστούν στα video games απ’ ότι οι γυναίκες.
 


Τα συμπτώματα που δεν πρέπει να αγνοήσετε

Αν, λοιπόν, οι ώρες που περνάτε –εσείς, οι φίλοι, τα συγγενικά σας πρόσωπα ή τα παιδιά σας– μπροστά στην οθόνη δεν είναι κριτήριο, πώς θα καταλάβετε αν έχετε να κάνετε με εθισμό ή όχι; Σύμφωνα με την Αμερικανική Ιατρική Ένωση υπάρχουν αρκετές ενδείξεις, που θα έπρεπε να σας ανησυχήσουν:

- Χάνετε την αίσθηση του χρόνου. Ανοίγετε, για παράδειγμα, τον υπολογιστή ή την κονσόλα με σκοπό να παίξετε ένα μισάωρο και την επόμενη φορά που κοιτάτε το ρολόι έχουν περάσει δυο ώρες.

- Παραμελείτε την κοινωνική σας ζωή. Στο δίλημμα αν θα συναντήσετε φίλους για ποτό ή θα πάτε σπίτι να παίξετε μετά το γραφείο (το σχολείο/ την σχολή) κερδίζει συχνότερα η δεύτερη εναλλακτική. Παρομοίως, ενδιαφέρεστε όλο και λιγότερο για τα μέχρι πρότινος χόμπι σας, μιλάτε λιγότερο στο τηλέφωνο με τους φίλους σας κι έχετε όλο και λιγότερα πράγματα να τους πείτε.

- Περνάτε μια δύσκολη φάση. Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τα βιντεοπαιχνίδια ως μια μορφή «ψυχοθεραπείας», απασχολώντας το μυαλό τους με αυτά για να μην σκέφτονται ένα δυσάρεστο γεγονός που τους συνέβη πρόσφατα. Σε αυτήν την περίπτωση, είναι πολύ ευκολότερο να εθιστούν, αφού όσο περισσότερο παίζουν τόσο λιγότερο οι δυσάρεστες σκέψεις απασχολούν το μυαλό τους.

- Αρνείστε τα πάντα όταν σας ρωτούν. Ακριβώς όπως τα περισσότερα εθισμένα άτομα δεν αναγνωρίζουν τον εθισμό τους στα αρχικά στάδια, έτσι και οι εθισμένοι gamers δεν θεωρούν πως κάτι πηγαίνει στραβά απλά επειδή παίζουν πολλές ώρες –οι περισσότεροι, δε, δεν πιστεύουν ότι τίθεται καν θέμα εθισμού. Αν ερωτηθούν από δικά τους πρόσωπα που ανησυχούν, το πιθανότερο είναι να απαντήσουν κάτι «επιθετικά αμυντικό», όπως «εσύ γιατί πηγαίνεις γυμναστήριο/ χορό/ ταξίδια; Εγώ παίζω παιχνίδια. Χόμπι είναι, δεν ενοχλώ κανέναν».

- Έχετε ανάμεικτα συναισθήματα. Ξεκινάτε να παίζετε χαρούμενοι, αλλά όταν κλείνετε τελικά τον υπολογιστή ή την κονσόλα, η διάθεσή σας βρίσκεται στο ναδίρ. Όχι γιατί δεν καταφέρατε να περάσετε την τελευταία πίστα –ή όχι μόνο γι’ αυτό– αλλά γιατί κατά βάθος συνειδητοποιείτε ότι έχετε σπαταλήσει όλο τον ελεύθερο χρόνο σας σε κάτι που δεν σας προσέφερε παρά στιγμιαία ικανοποίηση.



(Δεν) Με λένε Super Mario κι είμαι καλά

Όπως συμβαίνει με όλους τους εθισμούς, η αναγνώριση είναι το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για την αντιμετώπιση τους. Αν παραδεχτείτε πως είστε εθισμένοι στην κονσόλα ή τον υπολογιστή σας, μπορείτε να λύσετε το πρόβλημα μόνοι σας. Σίγουρα δεν θα είναι εύκολο, αλλά κάνοντας μικρά βήματα την φορά, δεν θα αργήσετε να δείτε τον χρόνο που περνάτε μπροστά στην οθόνη να μειώνεται θεαματικά. Μερικές δοκιμασμένες ιδέες είναι οι εξής:

- Δοκιμάστε ένα extreme sport. Δεν είναι ανάγκη να γραφτείτε σε ένα εξάμηνο πρόγραμμα εκμάθησης, που θα παρατήσετε από τη δεύτερη φορά γιατί το βαρεθήκατε. Μπορείτε να κανονίσετε μια κατάβαση rafting ή ένα canyoning με 2-3 καλούς φίλους ή συναδέλφους, και μία από τις εταιρείες που διοργανώνουν τέτοιες δραστηριότητες. Αν παίζετε video games γιατί αισθάνεστε πως από την ζωή σας λείπει η αδρεναλίνη, αυτή είναι μακράν η καλύτερη εναλλακτική για να απαγκιστρωθείτε από το χειριστήριο.

- Κανονίστε να βγείτε με τους πιο ενδιαφέροντες φίλους σας, ή ακόμα καλύτερα, εξομολογηθείτε τους το πρόβλημά σας και ζητήστε τους να σας «ξεσηκώνουν» για να βγείτε δυο-τρεις φορές την εβδομάδα, ή να σας παίρνουν τηλέφωνο για να μιλάτε, τα βράδια που είστε σπίτι. Το κλειδί εδώ βρίσκεται στη λέξη «ενδιαφέροντες»: βγαίνοντας με τους φίλους από το δημοτικό, που ναι μεν αγαπάτε πολύ, αλλά δεν έχετε πολλά να πείτε μαζί τους, το μόνο που θα καταφέρετε είναι να σκέφτεστε πόσο πιο συναρπαστικό θα ήταν το απόγευμά σας αν παίζατε. Και να πατήσετε το “on” της κονσόλας με το που θα μπείτε στο σπίτι.

- Μαζέψτε την παρέα στο σπίτι για μια βραδιά με επιτραπέζια. Έτσι, δεν θα σας λείψει ούτε το παιχνίδι, αλλά ούτε και η κοινωνική επαφή.

- Κανονίστε ένα μεγάλο ταξίδι. Είναι πολύ πιθανό ο λόγος για τον οποίο εθιστήκατε στα video games να ήταν η αντίδραση του μυαλού σας στη ρουτίνα της καθημερινότητας. Ακόμη και αν δεν έχετε αρκετά χρήματα ή υπόλοιπο αδείας για να κάνετε το ταξίδι την άλλη εβδομάδα, η οργάνωσή του, η αποταμίευση για αυτό και η αναζήτηση πληροφοριών από ανθρώπους που έχουν πάει ή μένουν ήδη στο μέρος που σκέφτεστε να επισκεφθείτε (το internet να είναι καλά, και μπορείτε να τους βρείτε πανεύκολα) θα βάλει το μυαλό σας σε mode αλλαγής, και θα σας βοηθήσει να «ξεβαλτώσετε».

- Γραφτείτε σε εθελοντικά προγράμματα, ή –αν σας τρομάζει η ιδέα της δέσμευσης– προσφερθείτε απλά να βοηθήσετε την γιαγιά στο απέναντι διαμέρισμα με τα ψώνια του super market, να βγάλετε βόλτα τον σκύλο του φίλου σας που κάνει υπερωρίες στο γραφείο ή να μάθετε στους γονείς σας να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή –κατά προτίμηση όχι για να παίζουν παιχνίδια. Η αίσθηση ότι είστε χρήσιμοι σε κάποιον θα «αναπληρώσει» τις ώρες που υποσυνείδητα κατηγορείτε τον εαυτό σας ότι σπαταλά στα βιντεοπαιχνίδια, ενώ το ότι έχετε υποσχεθεί σε κάποιον να τον βοηθήσετε μια συγκεκριμένη ώρα, θα σας «αναγκάσει» να σηκωθείτε από την καρέκλα και να κλείσετε το παιχνίδι σας. Ψυχολογικό και πρακτικό κέρδος, δύο σε ένα.