Λυκαβηττός: Βόλτες με θέα στην οροφή της Αθήνας
Ανεβαίνουμε… στην κορυφή της πόλης, και εξερευνούμε τα μονοπάτια, τις διαδρομές, τα café και την Ιστορία της.
Κείμενο: Ηρώ Κουνάδη
Φωτογραφίες: Γιώργος Παπαδόπουλος
Ένα Σάββατο καλοκαιριού με Πανσέληνο (ναι, το Σάββατο που μας πέρασε, ας πούμε) συναντάς εκεί πάνω τη μισή Αθήνα. Μαζί με τα αυτοκίνητά της, που γεμίζουν τη μεγάλη αλάνα μπροστά από το θέατρο περισσότερο κι απ’ όταν έχει συναυλία. Και μαζί με τις μουσικές της, που ποικίλουν από Βέρτη να ξεχύνεται από ανοιχτές πόρτες αυτοκινήτων μέχρι μεσαίου μεγέθους ηχεία συνδεδεμένα με την μπαταρία του αυτοκινήτου, να δονούνται στον ρυθμό του techno/dance beat. Ρομαντικό μπορεί να μην είναι, είναι όμως απολαυστικό –αρκεί να τρέφεις τη στοιχειώδη αδυναμία γι’ αυτήν την ημίτρελη πόλη και τους κατοίκους της.
Αν επιστρέψεις την άλλη μέρα το πρωί θα αντικρίσεις ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό. Η αλάνα έχει επιστρέψει στην πρότερη κατάσταση κανονικής αλάνας, η καντίνα στην άκρη σερβίρει παγωμένα καφεδάκια αντί για hot dog και μπύρες, και το σκηνικό έχει κάτι από γαλήνη, έτσι όπως κοιτάζει αφ’ υψηλού τη μεγαλειώδη απεραντοσύνη της πόλης.
Όσο ο ήλιος πλησιάζει προς τη δύση του, ο κόσμος αυξάνεται και πάλι: Οικογένειες με πιτσιρίκια, παρέες με μπύρες, ζευγαράκια που σκαρφαλώνουν πιασμένα χέρι-χέρι το προσοχή-ολισθηρό-δάπεδο μέχρι το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, πάνω στην ώρα για το ηλιοβασίλεμα –που ειρήσθω εν παρόδω είναι ένα από τα καλύτερα της πόλης. Και τουρίστες, πολλοί τουρίστες, που ποιος ξέρει πώς ανέβηκαν εδώ πάνω (τι εννοείς με τα πόδια; στους 38 βαθμούς Κελσίου;) και βάλθηκαν να εξερευνούν τα πευκοσκέπαστα χωμάτινα μονοπάτια του λόφου. Αν δεν ξέρετε ότι ο Λυκαβηττός είναι γεμάτος τέτοια μονοπάτια, μάλλον δεν έχετε ανέβει ποτέ μέρα στην κορυφή του. Και τώρα που το σκεφτόμαστε, έχουμε και άλλα…
…12 πράγματα που δεν ξέρατε για τον Λυκαβηττό
- Με υψόμετρο 277 μέτρων, είναι το ψηλότερο σημείο της Αθήνας.
- Για το όνομά του (που μέχρι το 1832 δεν ήταν Λυκαβηττός, αλλά Αγχεσμός) υπάρχουν διάφορες εκδοχές: Μία κάνει λόγο για λύκους που τριγύριζαν στην περιοχή, μία άλλη εντοπίζει την ετυμολογία του στις λέξεις λύκη και βαίνω, λόγω της εμφάνισης του ήλιου από εκεί –σαν να λέμε, λόφος του λυκαυγούς. Υπάρχει, επίσης, και μια τρίτη εκδοχή, που θέλει το όνομα να είναι προελληνικό και να σημαίνει μαστοειδές ύψωμα.
- Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο λόφος σχηματίστηκε από έναν βράχο που κουβαλούσε η Αθηνά από την Πεντέλη, πηγαίνοντας προς την Ακρόπολη, με σκοπό να κάνει μια μικρή παρέμβαση στον ναό της, να αυξήσει λιγάκι το ύψος του. Στο δρόμο άκουσε τα μαντάτα για τις κόρες του Κέκροπα, που είχαν ανοίξει το καλάθι το οποίο τους είχε εμπιστευτεί να το φυλάνε, και στο οποίο μέσα βρισκόταν ο Εριχθόνιος. Η θεά ταράχτηκε, ο βράχος της έπεσε από τα χέρια, κι έγινε αυτό που αργότερα οι Αθηναίοι θα αποκαλούσαμε λόφο του Λυκαβηττού.
- Τα πευκοδάση του Λυκαβηττού δεν βρίσκονταν πάντα εκεί. Από την Απελευθέρωση και μετά, ο λόφος ήταν γυμνός, με πολλά λατομεία στις πλαγιές του να ροκανίζουν το έδαφός του. Μετά από πολλές διαδοχικές απαγορεύσεις της λειτουργίας τους και άρσεις των απαγορεύσεων, ο Λυκαβηττός δεντροφυτεύτηκε πρώτη φορά το 1880. Εκείνα τα πρώτα δεντράκια έγιναν ωραιότατη τροφή για τα κατσίκια που έβοσκαν στις πλαγιές του λόφου, στα λεγόμενα Κατσικάδικα γύρω από τη Δεξαμενή. Κάπως έτσι, οι προσπάθειες αναδάσωσης συνεχίστηκαν μέχρι το 1915, οπότε τα κατσίκια λιγόστεψαν και τα δέντρα σώθηκαν.
- Ο Λυκαβηττός φωταγωγήθηκε για πρώτη φορά το 1835, με εκατό φαναράκια που σχημάτιζαν ένα μεγάλο Όμικρον, το αρχικό του ονόματος του Όθωνα. Η δεύτερη φωταγώγηση του λόφου έγινε την 25η Μαρτίου του 1838, με κλαδιά που καίγονταν σχηματίζοντας έναν φλεγόμενο σταυρό.
- Ο Ερνέστος Τσίλλερ είχε μεγάλα σχέδια για τον Λυκαβηττό: Στα τέλη του 19ου αιώνα, κατέθεσε στον Χαρίλαο Τρικούπη ένα μεγαλειώδες σχέδιο για το «Αέρειον Θεραπευτήριον» που θα μετέτρεπε τον λόφο σε κέντρο αναψυχής, και θα περιλάμβανε μεταξύ άλλων ξενοδοχείο, καφενεία, αναγνωστήριο, τεχνητούς καταρράκτες, κρήνες, σιντριβάνια και παιδικές χαρές. Το σχέδιο, προφανώς, δεν υλοποιήθηκε ποτέ, καθότι κρίθηκε υπερβολικά δαπανηρό.
- Τα πυροβολεία του Λυκαβηττού, αυτά που ρίχνουν τις εορταστικές βολές την Πρωτοχρονιά και τις εθνικές επετείους, εγκαταστάθηκαν εδώ το 1929. Κοντά τους κατασκευάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’30 ο Φάρος της Ειρήνης, που εξόργιζε τον τότε Δήμαρχο Αθηναίων Σπύρο Μερκούρη με την υπερβολική του κατανάλωση ρεύματος. Τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής κατέστρεψαν τον Φάρο το 1941, αλλά τα οικονομικά προβλήματα της πόλης δεν βελτιώθηκαν ιδιαίτερα.
- Τα εκκλησάκια του Λυκαβηττού είναι δύο: Ο περίφημος, κατάλευκος Άγιος Γεώργιος του 18ου αιώνα στην κορυφή του, και ο μικρότερος και λιγότερο γνωστός ναός των Αγίων Ισιδώρων στη δυτική πλευρά. Από το ιερό του μικρού ναού ξεκινά σπηλιά η οποία καταλήγει στα Τουρκοβούνια, τροφοδοτώντας τους αστικούς θρύλους περί υπόγειων στοών της Αθήνας –και παρέχοντας ασφαλές πέρασμα σε περιόδους πολέμων.
- Ανάμεσα στους Αγίους Ισιδώρους και το παλιό αναψυκτήριο του Λυκαβηττού, που δεν λειτουργεί πια, κατασκευάστηκε το 1939 το καταφύγιο του Λυκαβηττού, σε βάθος 100 μέτρων, για τη φύλαξη των αρχείων του κράτους και την προστασία υψηλών προσώπων σε περίπτωση κινδύνου.
- Το θέατρο του Λυκαβηττού κατασκευάστηκε το 1965, καλύπτοντας ένα από τα λατομεία του λόφου.
- Το τελεφερίκ που μας μεταφέρει άνετα και γρήγορα έναντι 6€ μετ’ επιστροφής στην κορυφή του λόφου λειτούργησε για πρώτη φορά το 1965, εν μέσω διαμαρτυριών πολλών αθηναίων αρχιτεκτόνων. Ανάμεσά τους ήταν και ο Κυπριανός Μπίρης, που θεωρούσε «βαρβαρότητα» την επέμβαση στον λόφο.
- Μπορεί το παλιό αναψυκτήριο του Λυκαβηττού ανάμεσα στα πεύκα να μη λειτουργεί πια, στην κορυφή του λόφου, όμως, ακριβώς κάτω από το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, δεν λείπουν οι επιλογές για φαγητό και καφέ. Πρώτοι και καλύτεροι, οι Ορίζοντες, για την συγκλονιστική θέα και τα οικονομικότατα set menu των οποίων σας έχουμε πει και ξαναπεί. Ένα μπαλκονάκι κάτω από τους ορίζοντες, το Sky Bar αναλαμβάνει τα καφεδάκια μας (στα 4€ ο espresso freddo) με την Αθήνα στα… πόδια μας, και προτείνει μενού ημέρας στα 12€ –αυτό που πετύχαμε εμείς περιλάμβανε μουσακά, τζατζίκι, σαλάτα και ποτήρι κρασί. Φτιάχνει, επίσης, τυλιχτά σουβλάκια και πίττες με φαλάφελ για take away (στα 2-3€). Τέλος, η καντίνα έξω από το θέατρο του Λυκαβηττού ψήνει λαχταριστά hot dog (1,20€ το μικρό, 2,50€ το μεγάλο) τα οποία συνοδεύουμε με παγωμένες μπύρες ή καθαρά ποτά τις νύχτες με φεγγάρι.
(*) Κάντε κλικ στο Photo Gallery, επάνω, και ακολουθήστε μας σε μια βόλτα στις διαδρομές και τα μονοπάτια του Λυκαβηττού.
Φωτογραφίες: Γιώργος Παπαδόπουλος
Ένα Σάββατο καλοκαιριού με Πανσέληνο (ναι, το Σάββατο που μας πέρασε, ας πούμε) συναντάς εκεί πάνω τη μισή Αθήνα. Μαζί με τα αυτοκίνητά της, που γεμίζουν τη μεγάλη αλάνα μπροστά από το θέατρο περισσότερο κι απ’ όταν έχει συναυλία. Και μαζί με τις μουσικές της, που ποικίλουν από Βέρτη να ξεχύνεται από ανοιχτές πόρτες αυτοκινήτων μέχρι μεσαίου μεγέθους ηχεία συνδεδεμένα με την μπαταρία του αυτοκινήτου, να δονούνται στον ρυθμό του techno/dance beat. Ρομαντικό μπορεί να μην είναι, είναι όμως απολαυστικό –αρκεί να τρέφεις τη στοιχειώδη αδυναμία γι’ αυτήν την ημίτρελη πόλη και τους κατοίκους της.
Αν επιστρέψεις την άλλη μέρα το πρωί θα αντικρίσεις ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό. Η αλάνα έχει επιστρέψει στην πρότερη κατάσταση κανονικής αλάνας, η καντίνα στην άκρη σερβίρει παγωμένα καφεδάκια αντί για hot dog και μπύρες, και το σκηνικό έχει κάτι από γαλήνη, έτσι όπως κοιτάζει αφ’ υψηλού τη μεγαλειώδη απεραντοσύνη της πόλης.
Όσο ο ήλιος πλησιάζει προς τη δύση του, ο κόσμος αυξάνεται και πάλι: Οικογένειες με πιτσιρίκια, παρέες με μπύρες, ζευγαράκια που σκαρφαλώνουν πιασμένα χέρι-χέρι το προσοχή-ολισθηρό-δάπεδο μέχρι το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, πάνω στην ώρα για το ηλιοβασίλεμα –που ειρήσθω εν παρόδω είναι ένα από τα καλύτερα της πόλης. Και τουρίστες, πολλοί τουρίστες, που ποιος ξέρει πώς ανέβηκαν εδώ πάνω (τι εννοείς με τα πόδια; στους 38 βαθμούς Κελσίου;) και βάλθηκαν να εξερευνούν τα πευκοσκέπαστα χωμάτινα μονοπάτια του λόφου. Αν δεν ξέρετε ότι ο Λυκαβηττός είναι γεμάτος τέτοια μονοπάτια, μάλλον δεν έχετε ανέβει ποτέ μέρα στην κορυφή του. Και τώρα που το σκεφτόμαστε, έχουμε και άλλα…
…12 πράγματα που δεν ξέρατε για τον Λυκαβηττό
- Με υψόμετρο 277 μέτρων, είναι το ψηλότερο σημείο της Αθήνας.
- Για το όνομά του (που μέχρι το 1832 δεν ήταν Λυκαβηττός, αλλά Αγχεσμός) υπάρχουν διάφορες εκδοχές: Μία κάνει λόγο για λύκους που τριγύριζαν στην περιοχή, μία άλλη εντοπίζει την ετυμολογία του στις λέξεις λύκη και βαίνω, λόγω της εμφάνισης του ήλιου από εκεί –σαν να λέμε, λόφος του λυκαυγούς. Υπάρχει, επίσης, και μια τρίτη εκδοχή, που θέλει το όνομα να είναι προελληνικό και να σημαίνει μαστοειδές ύψωμα.
- Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο λόφος σχηματίστηκε από έναν βράχο που κουβαλούσε η Αθηνά από την Πεντέλη, πηγαίνοντας προς την Ακρόπολη, με σκοπό να κάνει μια μικρή παρέμβαση στον ναό της, να αυξήσει λιγάκι το ύψος του. Στο δρόμο άκουσε τα μαντάτα για τις κόρες του Κέκροπα, που είχαν ανοίξει το καλάθι το οποίο τους είχε εμπιστευτεί να το φυλάνε, και στο οποίο μέσα βρισκόταν ο Εριχθόνιος. Η θεά ταράχτηκε, ο βράχος της έπεσε από τα χέρια, κι έγινε αυτό που αργότερα οι Αθηναίοι θα αποκαλούσαμε λόφο του Λυκαβηττού.
- Τα πευκοδάση του Λυκαβηττού δεν βρίσκονταν πάντα εκεί. Από την Απελευθέρωση και μετά, ο λόφος ήταν γυμνός, με πολλά λατομεία στις πλαγιές του να ροκανίζουν το έδαφός του. Μετά από πολλές διαδοχικές απαγορεύσεις της λειτουργίας τους και άρσεις των απαγορεύσεων, ο Λυκαβηττός δεντροφυτεύτηκε πρώτη φορά το 1880. Εκείνα τα πρώτα δεντράκια έγιναν ωραιότατη τροφή για τα κατσίκια που έβοσκαν στις πλαγιές του λόφου, στα λεγόμενα Κατσικάδικα γύρω από τη Δεξαμενή. Κάπως έτσι, οι προσπάθειες αναδάσωσης συνεχίστηκαν μέχρι το 1915, οπότε τα κατσίκια λιγόστεψαν και τα δέντρα σώθηκαν.
- Ο Λυκαβηττός φωταγωγήθηκε για πρώτη φορά το 1835, με εκατό φαναράκια που σχημάτιζαν ένα μεγάλο Όμικρον, το αρχικό του ονόματος του Όθωνα. Η δεύτερη φωταγώγηση του λόφου έγινε την 25η Μαρτίου του 1838, με κλαδιά που καίγονταν σχηματίζοντας έναν φλεγόμενο σταυρό.
- Ο Ερνέστος Τσίλλερ είχε μεγάλα σχέδια για τον Λυκαβηττό: Στα τέλη του 19ου αιώνα, κατέθεσε στον Χαρίλαο Τρικούπη ένα μεγαλειώδες σχέδιο για το «Αέρειον Θεραπευτήριον» που θα μετέτρεπε τον λόφο σε κέντρο αναψυχής, και θα περιλάμβανε μεταξύ άλλων ξενοδοχείο, καφενεία, αναγνωστήριο, τεχνητούς καταρράκτες, κρήνες, σιντριβάνια και παιδικές χαρές. Το σχέδιο, προφανώς, δεν υλοποιήθηκε ποτέ, καθότι κρίθηκε υπερβολικά δαπανηρό.
- Τα πυροβολεία του Λυκαβηττού, αυτά που ρίχνουν τις εορταστικές βολές την Πρωτοχρονιά και τις εθνικές επετείους, εγκαταστάθηκαν εδώ το 1929. Κοντά τους κατασκευάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’30 ο Φάρος της Ειρήνης, που εξόργιζε τον τότε Δήμαρχο Αθηναίων Σπύρο Μερκούρη με την υπερβολική του κατανάλωση ρεύματος. Τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής κατέστρεψαν τον Φάρο το 1941, αλλά τα οικονομικά προβλήματα της πόλης δεν βελτιώθηκαν ιδιαίτερα.
- Τα εκκλησάκια του Λυκαβηττού είναι δύο: Ο περίφημος, κατάλευκος Άγιος Γεώργιος του 18ου αιώνα στην κορυφή του, και ο μικρότερος και λιγότερο γνωστός ναός των Αγίων Ισιδώρων στη δυτική πλευρά. Από το ιερό του μικρού ναού ξεκινά σπηλιά η οποία καταλήγει στα Τουρκοβούνια, τροφοδοτώντας τους αστικούς θρύλους περί υπόγειων στοών της Αθήνας –και παρέχοντας ασφαλές πέρασμα σε περιόδους πολέμων.
- Ανάμεσα στους Αγίους Ισιδώρους και το παλιό αναψυκτήριο του Λυκαβηττού, που δεν λειτουργεί πια, κατασκευάστηκε το 1939 το καταφύγιο του Λυκαβηττού, σε βάθος 100 μέτρων, για τη φύλαξη των αρχείων του κράτους και την προστασία υψηλών προσώπων σε περίπτωση κινδύνου.
- Το θέατρο του Λυκαβηττού κατασκευάστηκε το 1965, καλύπτοντας ένα από τα λατομεία του λόφου.
- Το τελεφερίκ που μας μεταφέρει άνετα και γρήγορα έναντι 6€ μετ’ επιστροφής στην κορυφή του λόφου λειτούργησε για πρώτη φορά το 1965, εν μέσω διαμαρτυριών πολλών αθηναίων αρχιτεκτόνων. Ανάμεσά τους ήταν και ο Κυπριανός Μπίρης, που θεωρούσε «βαρβαρότητα» την επέμβαση στον λόφο.
- Μπορεί το παλιό αναψυκτήριο του Λυκαβηττού ανάμεσα στα πεύκα να μη λειτουργεί πια, στην κορυφή του λόφου, όμως, ακριβώς κάτω από το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, δεν λείπουν οι επιλογές για φαγητό και καφέ. Πρώτοι και καλύτεροι, οι Ορίζοντες, για την συγκλονιστική θέα και τα οικονομικότατα set menu των οποίων σας έχουμε πει και ξαναπεί. Ένα μπαλκονάκι κάτω από τους ορίζοντες, το Sky Bar αναλαμβάνει τα καφεδάκια μας (στα 4€ ο espresso freddo) με την Αθήνα στα… πόδια μας, και προτείνει μενού ημέρας στα 12€ –αυτό που πετύχαμε εμείς περιλάμβανε μουσακά, τζατζίκι, σαλάτα και ποτήρι κρασί. Φτιάχνει, επίσης, τυλιχτά σουβλάκια και πίττες με φαλάφελ για take away (στα 2-3€). Τέλος, η καντίνα έξω από το θέατρο του Λυκαβηττού ψήνει λαχταριστά hot dog (1,20€ το μικρό, 2,50€ το μεγάλο) τα οποία συνοδεύουμε με παγωμένες μπύρες ή καθαρά ποτά τις νύχτες με φεγγάρι.
(*) Κάντε κλικ στο Photo Gallery, επάνω, και ακολουθήστε μας σε μια βόλτα στις διαδρομές και τα μονοπάτια του Λυκαβηττού.
