Είδαμε το «Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς» στο θέατρο Θησείον

της Ιωάννας Μπλάτσου

Τη Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς, η οποία είναι υπαρκτό πρόσωπο (1868-1944), την έμαθε το ευρύ κοινό μέσα από την ομώνυμη ταινία (2016) με τη Μέριλ Στριπ, σε έναν ρόλο για τον οποίο είναι –πάλι- υποψήφια για Όσκαρ ‘Α Γυναικείου Ρόλου. Η ταινία είναι διασκευή του θεατρικού έργου του Stephen Temperley «Souvenir» -εξ ου και ο ελληνικός υπότιτλος «Ενθύμιο» για το θεατρικό έργο. Γιατί όντως η δομική του κατασκευή είναι η περιγραφή μιας ανάμνησης, αυτής της δωδεκαετούς καλλιτεχνικής συνύπαρξης του πιανίστα Κόσμε Μακ Μουν και της Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς, της διασημότερης φάλτσας σοπράνο στην ανθρώπινη Ιστορία. Ο ελληνικός υπότιτλος του έργου, «Ενθύμιον», προέρχεται επίσης από μία φράση της Μαντάμ Φλο, η οποία επιμένει να ηχογραφήσει την ερμηνεία της ως Βασίλισσα της Νύχτας στον «Μαγικό Αυλό» του Μότσαρτ λέγοντας ότι όταν η φωνή της δεν θα είναι και τόσο δυνατή στο μέλλον, αυτή η ηχογράφηση θα αποτελεί «ένα πολύ ωραίο ενθύμιο».

Ο Stephen Temperley δεν είναι ο μόνος θεατρικός συγγραφέας ο οποίος εμπνεύστηκε από το cult φαινόμενο Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς. Ο Peter Quilter επίσης έχει γράψει ένα έργο βασισμένο στη Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς, το «Glorious!». Αξιοσημείωτο είναι ότι και τα δύο έργα παίζονταν σχεδόν ταυτόχρονα το 2005, το μεν πρώτο στο θέατρο Lyceum στο Broadway, το δε δεύτερο στο θέατρο Duchess στο West End.

Το έργο

Το έργο του Stephen Temperley δεν αποτελεί παρωδία της ιδιόμορφης προσωπικότητας της εύπορης Νεοϋορκέζας που χρηματοδοτούσε η ίδια τα κλειστού κύκλου κονσέρτα που έδινε –για φίλους και γνωστούς της– στο ξενοδοχείο Ritz-Carlton, όπου και διέμενε ακόμα και την περίοδο του Κραχ στην Αμερική, όταν ο κόσμος πεινούσε και αυτοκτονούσε μαζικά. Ο Βρετανός συγγραφέας –και ηθοποιός– σκιαγραφεί πολύ τρυφερά τις ιδιαιτερότητες του οπερατικού χαρακτήρα της Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς. Εστιάζει στην «ειλικρινή πίστη που έχει στον εαυτό της σαν μικρό παιδί», στην απροσμέτρητη αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία της. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή, η πιο παράφωνη σοπράνο όλων των σκηνών της υφηλίου, θεωρούσε τον εαυτό της «χαρισματικό».



«Οι άνθρωποι συχνά με ρωτούσαν: ‘Γιατί το κάνει αυτό; Λοιπόν, πάντα πίστευα ότι πιο σωστή είναι η ερώτηση, ‘Γιατί το έκανα εγώ;’», λέει ο Κόσμε Μακ Μουν στον εναρκτήριο μονόλογό του περιγράφοντας την αρχική απελπισία του μπροστά στην απίστευτη παραφωνία της Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς, αλλά και την απόλυτη μετέπειτα στοργή και προστατευτικότητά του προς αυτήν. Η Μαντάμ Φλο υπήρξε μνημειωδώς παράφωνη, γιατί δεν άκουγε καλά, γιατί δεν είχε αντίληψη του τόνου της φωνής της. «Σημασία έχει τι ακούς εσύ μέσα στο κεφάλι σου», έλεγε χαρακτηριστικά. Η διαφορετική αντίληψη του κόσμου, «έξω από το κεφάλι της», τη συνέθλιψε, όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με αυτήν κατά την τελευταία της sold-out παράσταση στο Carnegie Hall το 1944. Οι θεατές γελούσαν απροκάλυπτα μπροστά της σε κάθε παράτονη νότα που ξεστόμιζε, σε κάθε τονική εκτέλεση –με την έννοια της εν ψυχρώ δολοφονίας!– των μουσικών του Μότσαρτ, του Βέρντι, του Γκουνό, του Μπραμς ή του Σούμπερτ. Δεν το άντεξε. Και δήλωσε συντετριμμένη: «Νιώθω πως χάθηκα». Μετά από έναν μήνα, πέθανε.

Η σκηνοθεσία

Ο Γιάννος Περλέγκας, μετά τον πρόσφατο προσωπικό σκηνοθετικό και ερμηνευτικό του άθλο στο έργο του Τόμας Μπέρνχαρντ «Ο Αδαής και ο Παράφρων», επιλέγει πάλι ένα έργο που έχει στον πυρήνα του τις άριες της Βασίλισσας της Νύχτας από τον «Μαγικό Αυλό» του Μότσαρτ, αλλά και την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ ατομικής καλλιτεχνικής πίστης και αποδοχής του κοινού, επιδοκιμασίας και αποδοκιμασίας, πάνω στην οποία ακροβατούν τα πλάσματα που υπηρετούν την τέχνη του λυρικού θεάτρου ειδικότερα και τις τέχνες γενικότερα. Ο ίδιος ο Γιάννος Περλέγκας φαίνεται να αρέσκεται στην ανάληψη αυτής της πρόκλησης, σε σκηνοθετικό επίπεδο πλέον, και όπως ο ίδιος εξισορρόπησε την παράστασή του ανάμεσα σε επικίνδυνα δίπολα –τρυφερής κωμωδίας και ντοκιμαντερίστικης καταγραφής γεγονότων, μεγαλειωδών εξάρσεων αυτοπεποίθησης και ειλικρινούς συναισθηματικής καταβαράθρωσης των ηρώων του– με την ίδια λεπτή ισορροπία καθοδήγησε και τους δύο ηθοποιούς του.



Οι ερμηνείες

Η Ναταλία Τσαλίκη στον εξίσου αβανταδόρικο αλλά και επικίνδυνο ερμηνευτικά ρόλο της Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς είναι απλώς όπως δεν την έχουμε ξαναδεί ποτέ. Εκτίθεται σε βαθμό ασύλληπτο, για τα μέχρι τώρα καλλιτεχνικά δεδομένα της, και κατακτά τον σεβασμό του κοινού. Με φανερή σπουδή του ρόλου της και εμμονή σε κάθε κινησιολογική και φωνητική λεπτομέρεια, ακροβατεί, σαν να εκτελεί αξιοθαύμαστα μια δύσκολη κολορατούρα, ανάμεσα στο αξιοπρεπές και το γελοίο, την άρνηση (denial) και την πίστη, την αταλάντευτη αυτοπεποίθηση και την ηχηρή κατακρήμνιση.

Δίπλα της, αντάξιος ερμηνευτικά ακομπανιατέρ ο Προμηθέας Αλειφερόπουλος στον ρόλο του μουσικού/ αφηγητή της ιστορίας Κόσμε Μακ Μουν, μέσα από την αγαπητική αλλά καθαρή ματιά του οποίου βλέπουμε την πολυπρισματική προσωπικότητα της Φλόρενς Φόστερ Τζένκινς. Ο Κόσμε Μακ Μουν του Προμηθέα Αλειφερόπουλου, αποφεύγοντας να υποπέσει σε καρικατουρίστικες χαριτωμενιές για να κλέψει λίγο φως από τον προβολέα που λατρεύει να φωτίζει την ανορθόδοξη, γκραντιόζα Μαντάμ Φλο, στέκει ως στιβαρό σκηνικό αντίβαρο στους δραματουργικούς κίνδυνους ενός κειμένου που εστιάζει σε μια bigger-than-life προσωπικότητα.

Στην αψεγάδιαστη αισθητική της παράστασης συνετέλεσαν το σκηνικό και τα κοστούμια της Λουκίας Χουλιάρα, οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου, ο σχεδιασμός κομμώσεων του Σωτήρη Πατεράκη, η διδασκαλία κίνησης της Δήμητρας Ευθυμιοπούλου και φυσικά η πολύτιμη φωνητική διδασκαλία της Ευαγγελίας Καρακατσάνη.