Η Τσερλίνε και το σπίτι των κυνηγών: Θεατρική μέθεξη

της Ιωάννας Γκομούζα

Ένας ιστός ασφυκτικός διαφεντεύει το Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας εγκλωβίζοντας στα νήματά του ό,τι κουρνιάζει κάτω από τη διάφανη σκιά τους: πρόσωπα, σχέσεις, ματαιωμένες προσδοκίες, σκέψεις κι ανάσες επί σκηνής αλλά, θαρρείς, και τους θεατές στην πλατεία. Στο βάθος, στοιβαγμένα σε κατακόρυφη παράταξη, παλιά έπιπλα και πίνακες. Μια πνιγηρή αίσθηση παρακμής φέρνει αυτόματα στο νου το σκηνικό της παράστασης «Η Τσερλίνε και το σπίτι των κυνηγών» καθώς το πρωταντικρύζεις.

Όταν η μουσική αρχινίσει ανησυχαστική και η υπόκωφη φωνή της Τσερλίνε κυριεύσει το χώρο («Ω Ευρώπη, ω χιλιετίες της Εσπερίας. Πάνω σ’ ένα λεπτό στρώμα πραγματικότητας, η φαντασία υφαίνει καινούρια σχέδια. Τα Ηλύσια σμίγουν με τα Τάρταρα, το ένα δεν μπορείς πια από το άλλο να διακρίνεις), ξέρεις ότι το αστικό σαλόνι που απλώνεται μπροστά σου δεν λογίζεται κτήμα μόνο των κατοίκων του. Ανήκει φυσικά και στην εποχή του, στη Γερμανία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, «ενώ έξω, το δάσος και το λιβάδι φτάνουν στα κάγκελα του στρατοπέδου και στα σπίτια των δήμιων κελαηδούν τα καναρίνια». Ανήκει και στους καθημερινούς πρωταγωνιστές κάθε εποχής που με την αδιαφορία τους θρέφουν το αυγό του φιδιού, τον φασισμό.

Στο σπίτι της Βαρόνης Ελβίρας, η γριά υπηρέτρια Τσερλίνε ξετυλίγει τις δολοπλοκίες της σε χρόνο παρόντα (μέσα από τη σκηνική δράση) αλλά και παρελθοντικό (με τις αφηγήσεις της). Πέρασε όλη της τη ζωή στην υπηρεσία και στη σκιά αυτής την οποία όσο τίποτα άλλο εχθρεύτηκε. Πόθησε τους άνδρες που και εκείνη ερωτεύτηκε. Μεγάλωσε το νόθο παιδί της.

Μαζί με την κόρη της Βαρόνης, την Χίλντεγκαρντ, και τον νεαρό ένοικο Ανδρέα ζουν απομονωμένοι σ’ ένα σύστημα κλειστό, βουτηγμένο στις υποψίες, τα ανομολόγητα πάθη, τη ζήλια. «Θα πρέπει να μάθει κανείς να μη νοιάζεται για τον κόσμο…» φτάνουν να δηλώσουν ο Ανδρέας και η Βαρόνη παραιτημένοι από τη ζωή, παραδομένοι στο φαγητό, στις γούνινες παντόφλες τους, σε μια ράθυμη καθημερινότητα. «Αθώοι» για όσα συμβαίνουν έξω από την πόρτα τους κι ας θεριεύει το τέρας του ναζισμού κι ας πλησιάζει ο πόλεμος.

Στο περίφημο μυθιστόρημα «Οι αθώοι» του Χέρμαν Μπροχ βασίζεται άλλωστε η παράσταση που σκηνοθέτησε ο Γιάννης Καλαβριανός. Όσοι είχαν την ευκαιρία να απολαύσουν, σχεδόν 25 χρόνια πριν, την Αλέκα Παϊζη στη «Διήγηση της υπηρέτριας Τσερλίνε» από το σχετικό έργο, εδώ θα βρεθούν μπροστά σε μια ολότελα διαφορετική προσέγγιση. Όχι σ’ έναν μονόλογο-αφήγηση, αλλά σε μια πρόταση που φέρνει επί σκηνής και τους συγκατοίκους-αφέντες της γριάς υπηρέτριας.

Πατώντας στη συμπυκνωμένη διασκευή του Στρατή Πασχάλη, ο Γιάννης Καλαβριανός κατάφερε να αναδείξει τα πάθη και τις συναισθηματικές μεταπτώσεις των χαρακτήρων. Χορογραφώντας τους πρωταγωνιστές του με σκακιστική μαεστρία (διδασκαλία κίνησης: Αλεξία Μπεζίκη) και γοργό ρυθμό ξεδίπλωσε σε διαγώνιες διαδρομές στην «αρένα» του σπιτιού τις κοφτερές αντιπαραθέσεις τους. Απέσπασε δυνατές ερμηνείες και διατήρησε την ατμόσφαιρα ηλεκτρισμένη έως την τελευταία στιγμή. Η Μπέτυ Αρβανίτη ως Τσερλίνε έδωσε με πάθος σώμα και φωνή στη μοχθηρία, την πανουργία και τη ζήλια της γριάς υπηρέτριας, που η θέση της της στέρησε την ευκαιρία να δημιουργήσει τη δική της οικογένεια. Εξαιρετική και η Μαρία Κατσιαδάκη στο ρόλο της παραιτημένης στις αναμνήσεις της Βαρόνης.

Φιγούρα λιγνή, αριστοκρατική, η Σύρμω Κεκέ ενσαρκώνει μοναδικά «έναν αλαλαγμό ψυχής με μανικιούρ», τη Χίλντεγκαρντ, με κεραυνοβόλες ατάκες και βλέμμα βασανιστικά ψυχρό. Ο Κώστας Βασαρδάνης ως Ανδρέας προσπαθεί να ισορροπήσει μέσα στα παιχνίδια εξουσίας που διαρκώς υφαίνουν οι γυναίκες-αράχνη που τον περιβάλλουν και στο φινάλε καταθέτει, με βλέμμα σκοτεινό, έναν φλογισμένο μονόλογο-απολογία. Συμπαθής (αν και κάπως υπερβολική στους λυγμούς της) η αθώα Μελίττα της Εύας Σιμάτου. Το αποτέλεσμα υποστήριξαν επίσης το εμπνευσμένο και λειτουργικό σκηνικό της Ελένης Μανωλοπούλου καθώς και τα υποβλητικά τονικά ηχοτοπία σε επιμέλεια του Άγγελου Τριανταφύλλου.