Βασιλιάς Ληρ: Εντυπωσιακή παραγωγή στο Πειραιώς 260

της Ιωάννας Μπλάτσου

Αν μη τι άλλο, ο «Βασιλιάς Ληρ» σε σκηνοθεσία του Τομάζ Παντούρ είναι μια εντυπωσιακή σκηνική πρόταση, παρά τις όποιες επιμέρους ενστάσεις. Κατ’ αρχάς, αξίζει να μιλήσουμε για τον παραγωγό Γιώργο Κιμούλη, ο οποίος, σε εποχές μεγάλης οικονομικής στενότητας, επένδυσε γενναιόδωρα σε μια ακριβή όσο και υψηλής αισθητικής παραγωγή.

Προσέλαβε τον Σλοβένο σκηνοθέτη εγνωσμένου κύρους Τομάζ Παντούρ, μαζί με όλη τη δημιουργική ομάδα του (διασκευή-δραματουργική επεξεργασία Λίβιτζα Παντούρ, σκηνικά Σβεν Γιόνκε, κοστούμια Φελίπε Ντε Λίμα, μουσική Silence, φωτισμοί Χουάν Γκόμεζ Κορνέχο), καθώς και ένα πραγματικά εκλεκτό καστ νεότερών του ηθοποιών (Στεφανία Γουλιώτη, Γιώργο Γάλλο, Κόρα Καρβούνη, Προμηθέα Αλειφερόπουλο, Αργύρη Πανταζάρα, Πηνελόπη Τσιλίκα, Χάρη Τζωρτζάκη) με αξιοθαύμαστα αποτελέσματα και παρ’ όλα αυτά κράτησε το εισιτήριο της παράστασής του στα €20 (το ακριβότερο), όταν αντίστοιχες ιδιωτικές παραγωγές κοστολογούν τα εισιτήρια τους έως και €60 (βλ. «Ο κύκλος με την κιμωλία» στο Παλλάς). Μόνο το Εθνικό Θέατρο, που επιχορηγείται από το κράτος, ανεβάζει ακριβές παραγωγές με τόσο χαμηλό –αναλογικά- εισιτήριο, ενώ το επίσης κρατικοδίαιτο Φεστιβάλ Αθηνών τιμολογεί αντίστοιχες παραγωγές του εξωτερικού, όπως της Schaubühne, με €25. Τι θέλω να πω; Μα, φυσικά, ότι ο θιασάρχης-παραγωγός Γιώργος Κιμούλης αποδεικνύει έμπρακτα τον σεβασμό του προς το κοινό του.

Μια σοβαρή σύγχρονη πρόταση

Σε καλλιτεχνικό επίπεδο –και μέσα σε έναν αποπροσανατολιστικό σαματά έτερων σκηνικών προτάσεων της αθηναϊκής σκηνής σε ό,τι αφορά στην κλασική δραματουργία, εδώ βλέπει κανείς μια πραγματικά συμπαγή και συνεπή ως προς τα διακυβεύματά της αισθητική-σκηνοθετική πρόταση πάνω στο γνωστό σαιξπηρικό έργο. Μια πρόταση σύγχρονη, που όμως πατά γερά στο κλασικό αριστούργημα του βρετανού βάρδου.

Παρ’ ότι ο βρετανός ακαδημαϊκός και λογοτεχνικός κριτικός του 18ου αιώνα Τζόζεφ Ουόρτον έχει χαρακτηρίσει το συγκεκριμένο σαιξπηρικό έργο ως «εξαιρετικά άγριο και σοκαριστικό», με τον συγγραφέα και δοκιμιογράφο Τσαρλς Λαμ να διατείνεται πώς ο Ληρ «είναι αδύνατο να αναπαρασταθεί στη σκηνή - ειδικά η σκηνή της καταιγίδας», η συγκλονιστική σκηνογραφική απόδοση του Σβεν Γιόνκε μαζί με τους εικονοκλαστικούς φωτισμούς του Χουάν Γκόμεζ Κορνέχο έχουν οριοθετήσει, διευκολύνει και αναδείξει τη σκηνοθετική σύλληψη του Τομάζ Παντούρ. Ο θεατής εισάγεται στο οργανωμένο σκηνοθετικό πλαίσιο αυτού του «Ληρ» με προβολές σημαντικών για την κατανόηση της δράσης λέξεων («Παραίτηση», «Κρίση», «Αίμα», «Αλαζονεία», «Λογική», «Ντροπή», «Απληστία», «Πτώση», «Φύση») και αποσπασμάτων του έργου («Τίποτα δεν φτιάχνεται από το τίποτα», «Είμαι ένα τίποτα», «Ο βασιλιάς είναι τρελός») και ξαφνικά η θεατρική αφήγηση γίνεται παράλληλα αναγνωστική και κινηματογραφική.

Μεταξύ Λογικής και Παραφροσύνης

Με τη σκηνή του κτιρίου Δ της Πειραιώς 260 να μοιράζεται στα δύο εννοιολογικά επίπεδα της Λογικής και της Παραφροσύνης, της Ηθικής και του Μακιαβελικού Καιροσκοπισμού, της Φύσης των μηχανορραφιών της Πολιτικής και της Φύσης που λυσσομανά έξω από την οργανωμένη κοινωνική δομή και «αγκαλιάζει» την τρέλα του πεπτωκότος βασιλιά, του Παλαιού (Μεσαιωνικού) Κόσμου που εκπροσωπεί ο Ληρ και ο Γκλόστερ και του Νέου Κόσμου με υπερασπιστές τον Εντμοντ, τη Ρέιγκαν και την Γκόνεριλ, ο Παντούρ συνθέτει ένα πολυεπίπεδο ερμηνευτικά σκηνικό σύμπαν καθοδηγώντας τους ηθοποιούς του σε πολύ καλές έως έξοχες ερμηνείες.

Έξοχες ερμηνείες

Παρά τα γνωστά προβλήματα ακουστικής του χώρου που καθιστούν αναγκαία τα χειλόφωνα, τα οποία όμως ψευτίζουν κάπως την εκφορά του λόγου των ηθοποιών, ο Αργύρης Πανταζάρας (Τρελός) αξιοποιήθηκε στο έπακρο από τον σκηνοθέτη του –ίσως και σε σημείο υπερβολής στο β’ μέρος της παράστασης- χαρίζοντάς μας μια θεσπέσια ερμηνεία πλημμυρίζοντας την αχανή σκηνή της Πειραιώς 260 με το πολύπλευρο και πληθωρικό του ταλέντο στην υποκριτική, τον χορό και το τραγούδι. Περιμένω πολλά στο μέλλον από τον τελευταίο μαθητή του Λευτέρη Βογιατζή και ελπίζω να συνεχίσει να επενδύει στη σκληρή δουλειά πάνω στην τέχνη του.

Ομοίως, εντυπωσιακοί ερμηνευτικά ο προσεκτικός Προμηθέας Αλειφερόπουλος (Εντγκαρ), ο τολμηρός Χάρης Τζωρτζάκης (Εντμοντ), η εκρηκτική Στεφανία Γουλιώτη (Ρέιγκαν), ο στιβαρός Γιώργος Γάλλος (Γκλόστερ), η δωρική Κόρα Καρβούνη (Γκόνεριλ). Η καθηλωτικά ευειδής Πηνελόπη Τσιλίκα (Κορντέλια) έχει να δουλέψει περαιτέρω την ένταση και τοποθέτηση της φωνής της. Τέλος, ο Γιώργος Κιμούλης (Βασιλιάς Ληρ), σε έναν ρόλο κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του, υμνεί την υψηλή δραματουργία. Νομίζω δεν θα ξεχάσω ποτέ τη σκηνή που ραγίζει και συντρίβεται ο εσωτερικός του κόσμος μπροστά στη σκληρότητα της Ρέιγκαν και της Γκόνεριλ, ενώ εξωτερικά διατηρεί τα απομεινάρια του παλαιού μεγαλείου του καθώς τις καταριέται λυσσαλέα.

Τα προβλήματα

Ο «Βασιλιάς Ληρ» του Τομάς Παντούρ είναι μια σοβαρή πρόταση με την οποία μπορείς ακόμα και να διαφωνήσεις επί της ουσίας, δημιουργικά. Ναι, η μετάφραση του Γιώργου Κιμούλη είναι επίπεδη, χωρίς τους ποιητικούς χυμούς και τις αμφισημίες του πρωτότυπου –διασώζονται μόνο τα έμμετρα κομμάτια του Τρελού. Ναι, μένουν στο πρώτο επίπεδο του εντυπωσιασμού τα μπουγελώματα του Εντγκαρ και του Εντμοντ. Ναι, η Γκόνεριλ που καπνίζει δεν προκύπτει από πουθενά δραματουργικά. Ναι, η βιντεοπροβολή με πολεμικές σκηνές από τον πιο πρόσφατο Παγκόσμιο Πόλεμο και η αλά γερμανικού καμπαρέ εμφάνιση του Τρελού με δικτυωτό καλσόν και ζαρτιέρες είναι προφανώς άσχετα. Αλλά, ειλικρινά, όλα αυτά μοιάζουν με λεπτομέρειες μπροστά στη σκηνική δύναμη της πρότασης του σλοβένου σκηνοθέτη.