Δυτική Αποβάθρα: Συγκλονιστικός Λαγκάρντ στο Εθνικό

της Ιωάννας Κλεφτόγιαννη

«Θα σε καρφώσω εγώ, αράπη. Επειδή γίναμε πάρα πολλοί που δεν μας χωράει όλους ο κόσμος». Η «Δυτική Αποβάθρα» του Μπερνάρ Μαρί Κολτές στη σπουδαία παράσταση του Λουντοβίκ Λαγκάρντ που παίζεται στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου (έως την Κυριακή 15 Ιουνίου) προκαλεί το συναίσθημα της ασφυξίας στο κοινό.

Ήδη από τη δεκαετία του '80 ο ενορατικός γάλλος δραματουργός, περιγράφοντας τον άρρωστο ρατσισμό που επωάζεται ακόμα και μεταξύ των λούμπεν, προέβλεψε την «κανονικότητα» ενός μέλλοντος διχασμένου σε δυο τάξεις, χωρίς ενδιάμεσες διαστρωματώσεις: στους προνομιούχους και στους εξαθλιωμένους, που η υστερική αντιηρωίδα (υπερβολική αλλά πειστική η Μαρία Ναυπλιώτου) χαρακτηρίζει αηδιασμένη: «τα τρωκτικά και οι κατσαρίδες που κάνανε την εισβολή τους».

Δεν ξέρω γιατί πρέπει να έρθει ένας ξένος σκηνοθέτης για να απελευθερώσει ό,τι καλύτερο κρύβουν οι ηθοποιοί μας, με πιο χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Θέμιδας Μπαζάκα ως μητέρας του κεντρικού ήρωα Σαρλ (σωστός αλλά ενδεχομένως λίγο πιο υποτονικός απ' ό,τι θέλει ο ρόλος ο Δημήτρης Λάλος, ένας ηθοποιός που μας έχει συνηθίσει σε ερμηνείες - εκρήξεις ενέργειας). Είναι συγκλονιστική όταν «κατασπαράσσει» τον ίδιο της το γιο και δονείται από τα σωθικά της με το ρατσιστικό της παραλήρημα.

Δεν είναι η μοναδική αλλοτριωμένη ηρωίδα, που θέλει ο συνάνθρωπός της, ακόμη κι αν είναι το παιδί της, να βουλιάζει μαζί της «σε αυτά τα σκατά», loser χωρίς συνείδηση ή με ενδιαφέρον πέρα από την πεζή επιβίωση, πνιγμένη μέχρι το κόκκαλο στο βούρκο .

Όλοι οι αντιήρωες στο πολιτικό και αντιρατσιστικό ορατόριο της ανθρώπινης ματαιότητας κινούνται αενάως, θαρρείς, γύρω από δυο ξεφλουδισμένους, σκαμμένους κυλίνδρους του σκηνικού χωρίς διέξοδο (το εξαιρετικό σκηνικό του Αντουάν Βασέρ), υποφωτισμένοι και σκιασμένοι δεξιοτεχνικά (τα φώτα–έργο τέχνης του Σεμπαστιάν Μισό), αποδίδοντας και την αντικειμενική εξωτερική κατάσταση (δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα στη Δυτική Αποβάθρα) και τα ερεβώδη ψυχικά τοπία, ακόμη κι αν πρόκειται για την κατηγορία των προνομιούχων: ο Κοχ (Nίκος Χατζόπουλος) μπορεί να φοράει πανάκριβο Rolex και να οδηγεί το τελευταίο μοντέλο της Jaguar αλλά στα μολυσμένα νερά του «σκουπιδότοπου» της Δυτικής Αποβάθρας καταφεύγει για να αφήσει με δυο πέτρες στις τσέπες την τελευταία του πνοή και να λυτρωθεί. Ηρωας βασανιστικά αλύτρωτος μέχρι τέλους, όπως είναι ο βετεράνος του πολέμου, ένα ραμολί πλέον που φθονεί, εκτός από τους έγχρωμους μετανάστες με τους οποίους συγχρωτίζεται στην ίδια μαύρη «τρύπα» της πόλης, και το παιδί του (εξαίρετος ο Γιώργος Κοτανίδης), το αφερέγγυο αλάνι που ζει μέσα από απάτες (πολύ καλός και ο Γιάννης Νιάρρος) κι ο έγχρωμος εντολοδόχος που ποτέ δεν μιλάει (Μιχάλης Αφολαγιάν).

«Εδώ, λοιπόν, στη μεγάλη χώρα του θεάτρου, την αναστατωμένη, την πληγωμένη από την οικονομική κρίση, σε αυτήν θα παίξουμε τη "Δυτική Αποβάθρα"», δήλωσε με αποφασιστικότητα ο γάλλος σκηνοθέτης, ο οποίος δεν κρύβει ότι αναγνωρίζει ως Δυτική Αποβάθρα της χώρας μας τις παρυφές του Πειραιά, το λιμάνι, με «Έλληνες βουτηγμένους στην ένδεια δίπλα στους μετανάστες». Αποδέχτηκε να δουλέψει τον Κολτές σήμερα στην Αθήνα επειδή σε αυτή «νιώθει κανείς πολύ έντονα τις παρενέργειες του κοινωνικού αποκλεισμού, τις φυλετικές εντάσεις, τη βία που παράγει η λογική του νεοφιλελευθερισμού».

Θα ήθελα να σταθώ, πέρα από την έξοχη ατμοσφαιρική δουλειά του Λαγκάρντ, που εστίασε σε μια σωματικότητα άγρια, αληθινή, γειωμένη, με δουλειά στις λεπτομέρειες που δείχνουν τον μάστορα της σκηνής, στην «αποκάλυψη» της παράστασης, την Αναστασία Ραφαέλα Κονίδη, περσινή απόφοιτο της σχολής του Εθνικού Θεάτρου, μια συγκλονιστική ανήλικη αδελφή του Σαρλ. Διατηρούμε μια μικρή επιφύλαξη για την παράταιρα λόγια μετάφραση του Βασίλη Παπαβασιλείου.