10 λόγοι να δεις την Ελένη του Ευριπίδη στην Επίδαυρο
Το Σαββατοκύριακο 6-8 Αυγούστου το ΚΘΒΕ φέρνει στην Επίδαυρο μια τραγωδία που δε μοιάζει με καμία άλλη. Κι αυτοί είναι όλοι οι λόγοι να τη δεις.
της Ηρώς Κουνάδη
Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος κατεβαίνει στην Επίδαυρο το Σαββατοκύριακο 6-8 Αυγούστου, με την Ελένη του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου, κι εμείς μετράμε αντίστροφα τις μέρες… και σου φτιάχνουμε μια λίστα με όλους τους λόγους να κλείσεις τώρα εισιτήριο.
Αυτή δεν είναι η Ελένη που έχεις συνηθίσει…
Ναι, πρωταγωνίστριά μας είναι η Ωραία Ελένη, όμως η ιστορία της είναι διαφορετική. Σε αντίθεση με όσα μας είπαν ο Όμηρος και ο Ηρόδοτος, ο Ευριπίδης ξαναγράφει την ιστορία, και λέει πως η Ελένη δεν πήγε ποτέ στην Τροία: Την έκλεψε ο Ερμής, και την παρέδωσε στον Πρωτέα, τον βασιλιά της Αιγύπτου για να την προστατέψει. Εκεί τη βρίσκει, επιστρέφοντας καραβοτσακισμένος από τον πόλεμο, ο Μενέλαος. Και όλα έχουν γίνει «για ένα πουκάμισο αδειανό» που λέει κι ο Σεφέρης.
Ματαιότις ματαιοτήτων ο πόλεμος, δηλαδή;
Δε λες τίποτα! Ο Ευριπίδης έγραψε αυτό το αντιπολεμικό αριστούργημα αμέσως μετά την πανωλεθρία του αθηναϊκού στόλου στη Σικελία, για να μιλήσει για τη ματαιότητα όλων των πολέμων. Όπως γράφει στο σκηνοθετικό του σημείωμα ο Βασίλης Παπαβασιλείου, «Στην Τροία δεν πήγα εγώ, μόνο το όνομά μου», λέει η Ελένη. Όλοι οι πόλεμοι χρειάζονται τον εξωραϊσμό ενός προσχήματος για να πυροδοτηθούν. Είτε το επίδικο αντικείμενο λέγεται Τροία, είτε Σικελία, η κατακτητική μηχανή χρειάζεται πάντα «ένα πουκάμισο αδειανό», «μιαν Ελένη» για να πάρει μπρος, ένα όνομα που βαφτίζεται κίνητρο. Τα αποτελέσματα είναι αναπόφευκτα κωμικοτραγικά».
Ω καιροί, ω ήθη
Ο τελευταίος χρονικά από τους τρεις μεγάλους τραγικούς, ο Ευριπίδης είναι αυτό που με σημερινούς όρους θα λέγαμε ταραξίας, προβοκάτορας, το «τρομερό παιδί» του αθηναϊκού θεάτρου. Αντί για τους θριάμβους των περσικών πολέμων που έζησε ο Αισχύλος, και το μεγαλείο του Περικλή μάρτυρας του οποίου υπήρξε ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης ζει μια εποχή που μοιάζει πολύ με τη δική μας: Είναι, όπως το θέτει ο σκηνοθέτης της παράστασης, «μάρτυρας και συνομιλητής ενός καιρού που βιώνει τη σχετικοποίηση όλων των αξιών».
Τραγωδία, ναι, αλλά όχι ακριβώς
Ο Εμμανουήλ Ροΐδης είπε κάποτε πως «όπως μια κωμωδία δεν είναι συνεχώς κι αδιαλείπτως κωμική, έτσι και μια τραγωδία μπορεί ενίοτε να είναι και κωμική». Σοφία βγαλμένη από τη ζωή. Και από την Ελένη του Ευριπίδη, η οποία έχει μέσα της τόσα κωμικά στοιχεία που οι σύγχρονοι μελετητές πονοκεφαλιάζουν να εφεύρουν νέα είδη –μεταξύ των οποίων η αντιτραγική τραγωδία και η κωμικοτραγωδία– μπας και καταφέρουν να την κατατάξουν κάπου.
Και χάπι εντ έχουμε, για περάστε
«Ο Ευριπίδης στην Ελένη είναι σαν να ξεμπερδεύει στις πρώτες είκοσι σελίδες με το δράμα και μετά τελείως ακομπλεξάριστα οδηγεί το έργο του σε μια κωμωδία που συνομιλεί με τη φάρσα, το νουάρ και καταλήγει σε ένα χάπι εντ» λέει η πρωταγωνίστρια της παράστασης, Έμιλυ Κολιανδρή, σε συνέντευξή της στο Unstage.gr. Επιμένεις να πιστεύεις ότι οι αρχαίοι δεν μπορούν να σε εκπλήξουν;
Ένα ζήτημα πιο επίκαιρο από ποτέ
Ίσως ο πρώτος φεμινιστής της ανθρωπότητας, όπως πολύ εύστοχα υποστηρίζει αυτό το κείμενο εδώ, ο Ευριπίδης παίρνει θέση απέναντι στην Ιστορία όπως τη γράφει η επικρατούσα ανδροκεντρική αντίληψη, και δηλώνει απερίφραστα πως η Ελένη δεν είναι υπεύθυνη για όλα αυτά που της καταλογίζουν. Και αν αυτό δεν σου θυμίζει μια πολύ συγκεκριμένη κουβέντα που έχουμε ανοίξει τους τελευταίους μήνες στην Ελλάδα, πιθανότατα ζεις κάπου αλλού.
Μια σπουδαία παράσταση από έναν μεγάλο σκηνοθέτη
Ο γεννημένος στην Θεσσαλονίκη το 1949 Βασίλης Παπαβασιλείου είναι ένας από τους σπουδαιότερους θεατρικούς σκηνοθέτες που έχουμε στην Ελλάδα. Με περισσότερες από 30 παραστάσεις στο ενεργητικό του, έχει διδάξει σε δραματικές σχολές, μεταφράσει και γράψει θεατρικά έργα. Στις παραστάσεις του που ίσως έχεις δει τα τελευταία χρόνια περιλαμβάνονται η Ελένη του Γιάννη Ρίτσου, το Relax Mynotis στο Θέατρο Τέχνης, και του Κουτρούλη ο Γάμος με εκείνον τον all star θίασο (Καραθάνος, Μαλκότσης, Μαυροματάκης, Αϊδίνη) στο Εθνικό.
Και ένας υπέροχος θίασος
Η Έμιλυ Κολιανδρή υποδύεται την Ελένη, ο Θέμης Πάνου τον Μενέλαο και η Αγορίτσα Οικονόμου την Θεονόη. Τους υπόλοιπους ρόλους ενσαρκώνουν οι Γιώργος Καύκας, Έφη Σταμούλη, Δημήτρης Κολοβός, Άγγελος Μπούρας, Δημήτρης Μορφακίδης, Παναγιώτης Παπαϊωάννου, Νικόλας Μαραγκόπουλος, Ορέστης Παλιαδέλης.
Η μουσική είναι ζωντανή, πάνω στη σκηνή
Κάτι που βλέπουμε όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια στις παραστάσεις αρχαίου δράματος, και αγαπάμε πολύ καθότι αναδεικνύει όχι μόνο τη μαγεία των χορικών αλλά και την όλη ατμόσφαιρα του έργου. Στην ορχήστρα του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου θα δούμε, εκτός από τον θίασο, και τους μουσικούς: Γιώργο Δούσο στο φλάουτο, το κλαρίνο, το σαξόφωνο και το καβάλ, Δάνη Κουμαρτζή στο κοντραμπάσο, Θωμά Κωστούλα στα κρουστά, Παύλο Μέτσιο στην τρομπέτα και την ηλεκτρική κιθάρα, Χάρη Παπαθανασίου στο βιολί και Μανώλη Σταματιάδη στο πιάνο και το ακορντεόν.
Και, προφανώς, το ίδιο το θέατρο
Το μεγαλείο του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου, την ώρα που τα φώτα σβήνουν και τα αστέρια τρεμοπαίζουν στον ουρανό, κι εσύ ακούς για λίγα δευτερόλεπτα μόνο τα τριζόνια και αναρωτιέσαι τι να φορούσε και τι να σκεφτόταν ο άνθρωπος που καθόταν στη θέση σου πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, είναι από μόνος του πάντα λόγος αρκετός να κατέβεις στην Επίδαυρο. Όλα τα άλλα είναι παράσταση.
Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος κατεβαίνει στην Επίδαυρο το Σαββατοκύριακο 6-8 Αυγούστου, με την Ελένη του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου, κι εμείς μετράμε αντίστροφα τις μέρες… και σου φτιάχνουμε μια λίστα με όλους τους λόγους να κλείσεις τώρα εισιτήριο.
Αυτή δεν είναι η Ελένη που έχεις συνηθίσει…
Ναι, πρωταγωνίστριά μας είναι η Ωραία Ελένη, όμως η ιστορία της είναι διαφορετική. Σε αντίθεση με όσα μας είπαν ο Όμηρος και ο Ηρόδοτος, ο Ευριπίδης ξαναγράφει την ιστορία, και λέει πως η Ελένη δεν πήγε ποτέ στην Τροία: Την έκλεψε ο Ερμής, και την παρέδωσε στον Πρωτέα, τον βασιλιά της Αιγύπτου για να την προστατέψει. Εκεί τη βρίσκει, επιστρέφοντας καραβοτσακισμένος από τον πόλεμο, ο Μενέλαος. Και όλα έχουν γίνει «για ένα πουκάμισο αδειανό» που λέει κι ο Σεφέρης.
Ματαιότις ματαιοτήτων ο πόλεμος, δηλαδή;
Δε λες τίποτα! Ο Ευριπίδης έγραψε αυτό το αντιπολεμικό αριστούργημα αμέσως μετά την πανωλεθρία του αθηναϊκού στόλου στη Σικελία, για να μιλήσει για τη ματαιότητα όλων των πολέμων. Όπως γράφει στο σκηνοθετικό του σημείωμα ο Βασίλης Παπαβασιλείου, «Στην Τροία δεν πήγα εγώ, μόνο το όνομά μου», λέει η Ελένη. Όλοι οι πόλεμοι χρειάζονται τον εξωραϊσμό ενός προσχήματος για να πυροδοτηθούν. Είτε το επίδικο αντικείμενο λέγεται Τροία, είτε Σικελία, η κατακτητική μηχανή χρειάζεται πάντα «ένα πουκάμισο αδειανό», «μιαν Ελένη» για να πάρει μπρος, ένα όνομα που βαφτίζεται κίνητρο. Τα αποτελέσματα είναι αναπόφευκτα κωμικοτραγικά».
Ω καιροί, ω ήθη
Ο τελευταίος χρονικά από τους τρεις μεγάλους τραγικούς, ο Ευριπίδης είναι αυτό που με σημερινούς όρους θα λέγαμε ταραξίας, προβοκάτορας, το «τρομερό παιδί» του αθηναϊκού θεάτρου. Αντί για τους θριάμβους των περσικών πολέμων που έζησε ο Αισχύλος, και το μεγαλείο του Περικλή μάρτυρας του οποίου υπήρξε ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης ζει μια εποχή που μοιάζει πολύ με τη δική μας: Είναι, όπως το θέτει ο σκηνοθέτης της παράστασης, «μάρτυρας και συνομιλητής ενός καιρού που βιώνει τη σχετικοποίηση όλων των αξιών».
Τραγωδία, ναι, αλλά όχι ακριβώς
Ο Εμμανουήλ Ροΐδης είπε κάποτε πως «όπως μια κωμωδία δεν είναι συνεχώς κι αδιαλείπτως κωμική, έτσι και μια τραγωδία μπορεί ενίοτε να είναι και κωμική». Σοφία βγαλμένη από τη ζωή. Και από την Ελένη του Ευριπίδη, η οποία έχει μέσα της τόσα κωμικά στοιχεία που οι σύγχρονοι μελετητές πονοκεφαλιάζουν να εφεύρουν νέα είδη –μεταξύ των οποίων η αντιτραγική τραγωδία και η κωμικοτραγωδία– μπας και καταφέρουν να την κατατάξουν κάπου.
Και χάπι εντ έχουμε, για περάστε
«Ο Ευριπίδης στην Ελένη είναι σαν να ξεμπερδεύει στις πρώτες είκοσι σελίδες με το δράμα και μετά τελείως ακομπλεξάριστα οδηγεί το έργο του σε μια κωμωδία που συνομιλεί με τη φάρσα, το νουάρ και καταλήγει σε ένα χάπι εντ» λέει η πρωταγωνίστρια της παράστασης, Έμιλυ Κολιανδρή, σε συνέντευξή της στο Unstage.gr. Επιμένεις να πιστεύεις ότι οι αρχαίοι δεν μπορούν να σε εκπλήξουν;
Ένα ζήτημα πιο επίκαιρο από ποτέ
Ίσως ο πρώτος φεμινιστής της ανθρωπότητας, όπως πολύ εύστοχα υποστηρίζει αυτό το κείμενο εδώ, ο Ευριπίδης παίρνει θέση απέναντι στην Ιστορία όπως τη γράφει η επικρατούσα ανδροκεντρική αντίληψη, και δηλώνει απερίφραστα πως η Ελένη δεν είναι υπεύθυνη για όλα αυτά που της καταλογίζουν. Και αν αυτό δεν σου θυμίζει μια πολύ συγκεκριμένη κουβέντα που έχουμε ανοίξει τους τελευταίους μήνες στην Ελλάδα, πιθανότατα ζεις κάπου αλλού.
Μια σπουδαία παράσταση από έναν μεγάλο σκηνοθέτη
Ο γεννημένος στην Θεσσαλονίκη το 1949 Βασίλης Παπαβασιλείου είναι ένας από τους σπουδαιότερους θεατρικούς σκηνοθέτες που έχουμε στην Ελλάδα. Με περισσότερες από 30 παραστάσεις στο ενεργητικό του, έχει διδάξει σε δραματικές σχολές, μεταφράσει και γράψει θεατρικά έργα. Στις παραστάσεις του που ίσως έχεις δει τα τελευταία χρόνια περιλαμβάνονται η Ελένη του Γιάννη Ρίτσου, το Relax Mynotis στο Θέατρο Τέχνης, και του Κουτρούλη ο Γάμος με εκείνον τον all star θίασο (Καραθάνος, Μαλκότσης, Μαυροματάκης, Αϊδίνη) στο Εθνικό.
Και ένας υπέροχος θίασος
Η Έμιλυ Κολιανδρή υποδύεται την Ελένη, ο Θέμης Πάνου τον Μενέλαο και η Αγορίτσα Οικονόμου την Θεονόη. Τους υπόλοιπους ρόλους ενσαρκώνουν οι Γιώργος Καύκας, Έφη Σταμούλη, Δημήτρης Κολοβός, Άγγελος Μπούρας, Δημήτρης Μορφακίδης, Παναγιώτης Παπαϊωάννου, Νικόλας Μαραγκόπουλος, Ορέστης Παλιαδέλης.
Η μουσική είναι ζωντανή, πάνω στη σκηνή
Κάτι που βλέπουμε όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια στις παραστάσεις αρχαίου δράματος, και αγαπάμε πολύ καθότι αναδεικνύει όχι μόνο τη μαγεία των χορικών αλλά και την όλη ατμόσφαιρα του έργου. Στην ορχήστρα του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου θα δούμε, εκτός από τον θίασο, και τους μουσικούς: Γιώργο Δούσο στο φλάουτο, το κλαρίνο, το σαξόφωνο και το καβάλ, Δάνη Κουμαρτζή στο κοντραμπάσο, Θωμά Κωστούλα στα κρουστά, Παύλο Μέτσιο στην τρομπέτα και την ηλεκτρική κιθάρα, Χάρη Παπαθανασίου στο βιολί και Μανώλη Σταματιάδη στο πιάνο και το ακορντεόν.
Και, προφανώς, το ίδιο το θέατρο
Το μεγαλείο του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου, την ώρα που τα φώτα σβήνουν και τα αστέρια τρεμοπαίζουν στον ουρανό, κι εσύ ακούς για λίγα δευτερόλεπτα μόνο τα τριζόνια και αναρωτιέσαι τι να φορούσε και τι να σκεφτόταν ο άνθρωπος που καθόταν στη θέση σου πριν από δύο χιλιάδες χρόνια, είναι από μόνος του πάντα λόγος αρκετός να κατέβεις στην Επίδαυρο. Όλα τα άλλα είναι παράσταση.
