Ο θαυμάσιος Άμλετ της κ. Ευαγγελάτου

Πώς να προσεγγίσεις το αριστούργημα της σαιξπηρικής δραματουργίας; Πώς να παραστήσεις τα νοήματα που διατρέχουν τον Άμλετ χωρίς να αδικήσεις κάποιο; Δεν φαίνεται δυνατόν, και αυτό είναι που κάνει κάθε ανέβασμά του, κάθε ματιά σε αυτόν εν δυνάμει ενδιαφέρουσα.

Ο Άμλετ της Κατερίνας Ευαγγελάτου δίνει το βάρος του στην απώλεια και στο τέλος της ύλης. Στον θάνατο, στην ανυπαρξία, στο «μη είναι». Η δραματουργική αυτή οπτική είναι το ένα εργαλείο της σκηνοθέτιδας. Το άλλο είναι ο χώρος. Έχοντας επιλέξει την θεατρική στέγη του πατέρα της, Σπύρου Ευαγγελάτου, βουτά στις αναμνήσεις και χτίζει τον δικό της Άμλετ πάνω σε αυτές. Είναι αναμνήσεις προσωπικές αλλά και καλλιτεχνικές, αφού στον ίδιο χώρο ο Σπύρος Ευαγγελάτος είχε το 1991 ανεβάσει την δική του εκδοχή του Άμλετ.Στην σκηνή που ο Άμλετ βρίσκει το κρανίο του Γιόρικ, του πρώην βασιλικού γελωτοποιού, παραφράζεται η αναφορά στην παλαιότητα του κρανίου: «Αυτό είναι εδώ από το ’91», λέει ο νεκροθάφτης. Το Αμφι-θέατρο στην Πλάκα παρέμεινε κλειστό για οκτώ χρόνια και άνοιξε χωρίς ανακαίνιση για αυτόν τον Άμλετ. Η δημιουργός αποφάσισε να χρησιμοποιήσει οργανικά την φυσική αυτή φθορά, την «σκόνη» του περασμένου, για να φτιάξει μια παράσταση συνυφασμένη με τον συγκεκριμένο χώρο.

Κάτω από το λιτό και απόλυτα λειτουργικό σκηνικό της Θάλειας Μέλισσα υπάρχει η παλιά σκηνή του Αμφι-θεάτρου, την οποία θα αποκαλύψει ο πρωταγωνιστής σκάβοντας και καταστρέφοντας το πρώτο επίπεδο. Αναζητά την συνέχεια• τον πατέρα του• την καθοδηγήσή του, και για αυτό ψάχνει και πενθεί την «ύλη», το σώμα του, αλλά και θυμάται το έργο, το πνεύμα του. Σε μια βαθιά αλλά και προφανή αλληγορία κάτω από τα επίπεδα της δημιουργίας της Ευαγγελάτου βρίσκεται ο πρόγονός της.

Η παράσταση της Ευαγγελάτου ξεκινά φορτισμένα: Στην αρχή του έργου οι ηθοποιοί εμφανίζονται επί σκηνής για να παρακολουθήσουν την υπόκλιση, το τέλος, εκείνης της παλιάς παράστασης. Στο τέλος του χειροκροτήματος ο τότε Άμλετ- και φάντασμα στην τωρινή παράσταση- Γιάννης Φέρτης ανεβάζει στην σκηνή τον Σπύρο Ευαγγελάτο. Το εξόδιο χειροκρότημα σε αυτόν είναι ταυτόχρονα το σήκωμα της αυλαίας για την σύγχρονη παράσταση.

Μπορεί ο Σπύρος Ευαγγελάτος να είναι ο νεκρός πατέρας-Άμλετ; Και αν ναι, η σκηνοθέτης είναι ο νεαρός Άμλετ που ψάχνει το νόημα της δημιουργίας- μια ανταπόδοση για το θεατρικό εφήμερο- στο χώμα του πατρικού τάφου ή/και στο ξηλωμένο σανίδι της θεατρικής του σκηνής;

Οι συμβολισμοί ξεχειλίζουν και τα συγκοινωνούντα νοήματα δημιουργούν πολλαπλά, ατέρμονα ίσως, επίπεδα ανάγνωσης. Κάπως σαν το παιχνίδι με τους αλλεπάλληλους αντικριστούς καθρέπτες. Ή μήπως δεν είναι πολλοί και είναι μόνο ένας; Υπάρχει άλλη αλήθεια εκτός από την παράσταση που βλέπουμε; Υπάρχει οδύνη που δεν μπορεί να γίνει οδύνη δημιουργίας; Στο νέο «κέντημα» της Κατερίνας Ευαγγελάτου οι απαντήσεις γίνονται ερωτήσεις και το αντίστροφο. Και όλο αυτό πάνω στον σαρωτικό λόγο του βρετανού συγγραφέα που μια του φράση αρκεί για να γραφτεί ολόκληρο βιβλίο.

Πραγματικά πολλή δουλειά για τον θεατή!

Η σκηνοθέτης όμως δεν τον αφήνει αβοήθητο στη θάλασσα των σκηνοθετικών της νοηματοδοτήσεων και της σαιξπηρικής ιδιοφυΐας. Η οικεία στην δουλειά της θεατρική φόρμα είναι και εδώ παρούσα για να τον βοηθήσει να βγει απέναντι, ενώ οι στιγμές του χιούμορ, καμιά φορά γκροτέσκες, τον ανακουφίζουν και τον βοηθούν να παίρνει συναισθηματικές ανάσες και απόσταση από το δράμα ώστε να το παρακολουθήσει σαν σύνολο.

Ο εξαιρετικός Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος δημιουργεί έναν αντι-μάτσο Άμλετ (έναν «θηλυκό» Άμλετ;) που κάνει τα τραύματά του αποφασιστικότητα. Οι επιτονισμοί του βοηθούν το πυκνό κείμενο να ταξιδέψει πλήρες στο μυαλό του θεατή, ενώ οι κινηματογραφικές πινελιές στην επινοημένη «τρέλα» του είναι τουλάχιστον ενδιαφέρουσες. Εξαιρετικός και ο Πολώνιος του Δημήτρη Παπανικολάου, πολύ καλοί οι Νίκος Ψαρράς και Άννα Μάσχα στον ρόλο τους ως Κλαύδιος και Γερτρούδη, ενώ θαρραλέα είναι η ερμηνεία της Αμαλίας Νίνου ως Οφηλία. Για μία ακόμη παράσταση οι ηθοποιοί της Ευαγγελάτου κάνουν αυτό που έχει στο μυαλό της η δημιουργός και το κάνουν εξαιρετικά.

Το διάλειμμα χαλάει τον ρυθμό της παράστασης. Μοιάζει όμως αναγκαίο ώστε να μπορέσει να δοθεί η επιθυμητή έκταση στον θρήνο της Οφηλίας για τον θάνατο του δικού της πατέρα. Έναν άτυχο θάνατο ενός κοινού ανθρώπου που η Ευαγγελάτου δεν περνά καθόλου αβασάνιστα. Αυτή είναι εδώ η μεγάλη στιγμή της Οφηλίας και όχι η ανεκπλήρωτη σχέση της με τον Άμλετ.

Όχι τυχαία. Η σκηνοθέτης επιχειρεί μια αναμέτρηση με την προσωπική απώλεια που μοιάζει οδυνηρή και μαζί μια θεατρική πραγματεία σε ό,τι χάθηκε, σε ό,τι δεν έχει σφυγμό, σε ό,τι τελικά ήταν εφήμερο, όπως η ανθρώπινη ζωή, όπως μια θεατρική παράσταση. Και τα δύο διασώζονται μόνο μέσα από την μνήμη. Πόσο υπάρχει ένας νεκρός; Όσο τον θυμόμαστε. Το ίδιο δεν ισχύει και για μια παράσταση;

Ο Άμλετ της Κατερίνας Ευαγγελάτου ωστόσο, η μεγαλύτερη στιγμή της φετινής θεατρικής σεζόν, θα αντισταθεί σε αυτή τη μοίρα. Είναι μια ιστορική παράσταση πριν ακόμη περάσει στην ιστορία.

Να μην την χάσετε.