Μία γυναίκα «φυλά Θερμοπύλες» σε μια γειτονιά της Βραζιλίας που έρχεται αντιμέτωπη με την ανάπτυξη, σε μια ενδιαφέρουσα ταινία που έχει πολλά να μας πει.
Παλαιότερο των 360 ημερών
του Λουκά Τσουκνίδα
Μία βραζιλιάνικη ταινία, το “Aquarius” του Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιο, κερδίζει αυτή την εβδομάδα τις εντυπώσεις και μας προσκαλεί να απολαύσουμε καλό ψυχαγωγικό σινεμά από μια γωνιά του κόσμου για την οποία γνωρίζουμε πολύ λιγότερα απ’ όσα νομίζουμε. Κι όμως, κάποια πράγματα αποδεικνύονται εξαιρετικά οικεία σε οποιοδήποτε μέρος ή χρόνο και αν τα τοποθετήσεις κι έτσι, πέρα απ’ την εκπληκτική Σόνια Μπράγκα, το “Aquarius” μας χαρίζει μια απομυθοποιητική ματιά σε ένα διαχρονικό ζήτημα, όσο και μια ατόφια κινηματογραφική εμπειρία.
Η υπόθεση
Σε ένα σημείο της τεράστιας ακτογραμμής του Ρεσίφε, ανάμεσα σε πανύψηλες, σύγχρονες πολυκατοικίες, στέκει ένα μπλε διώροφο που βλέπει ως τη θάλασσα και είναι γνωστό ως “Aquarius”. Στο άλλοτε ολοζώντανο κτίριο, όμως, έχει μείνει μία τελευταία κάτοικος, η συνταξιούχος μουσικοκριτικός Ντόνα Κλάρα. Αλύγιστη, αρχοντική, μαχήτρια και αποφασισμένη να μην αφήσει τους εργολάβους να καταπιούν και το τελευταίο μνημείο της ζωής που έζησε η γενιά και η οικογένειά της κάτω απ’ τον ζεστό ήλιο του Μπόα Βιάζεμ...
Η κριτική
Στη σύγχρονη Βραζιλία, σε μια χώρα που περνά απ’ τη μία κατάσταση στην άλλη με ρυθμούς και ανατροπές που καθιστούν αδύνατη την οποιαδήποτε σταδιακή, οργανική μετάβαση της βραζιλιάνικης κοινωνίας σε μία νέα εποχή (ό,τι χαρακτηριστικά και αν έχει αυτή), ο σιωπηλός ακίνητος ήρωας της ταινίας του Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιο, το γραφικό παλιομοδίτικο διώροφο, γίνεται ταυτόχρονα αφορμή για ρήξη με το νέο και επαναπροσδιορισμό του παλαιού. Ψυχή του κτιρίου η τελευταία του κάτοικος, η Ντόνα Κλάρα, μία γυναίκα που φαίνεται πως είχε μία γεμάτη ζωή και συνεχίζει να τη ζει όπως της γουστάρει, αν και μόνη πια, στο οικογενειακό σπίτι στην παραθαλάσσια συνοικία του Μπόα Βιάζεμ.
Καθόλου τυχαία, η συνοικία αυτή είναι μία απ’ τις πιο πυκνοκατοικημένες της χώρας και από εκείνες που αναπτύχθηκαν κάποια στιγμή με ρυθμούς εξωπραγματικούς χτυπώντας “σκανδιναβικά” νούμερα στους δείκτες βιοτικού επιπέδου. Η ανάπτυξη αυτή ήρθε μέσω της ανοικοδόμησης πολυτελών κατοικιών, εμπορικών κέντρων και θυλάκων νυχτερινής διασκέδασης που ήρθαν να συμπληρώσουν την, έτσι κι αλλιώς, φημισμένη και πολυπληθή (μέρα-νύχτα) πλαζ.
Φυσικά, όλα αυτά χτίστηκαν, κυριολεκτικά, επάνω στην παλιά συνοικία, εκείνη στην οποία μεγάλωσε η Ντόνα Κλάρα και εκεί όπου ανήκει το Aquarius. Όχι καμιά φτωχογειτονιά, αλλά, με τα μέτρα της εποχής, μία αστική συνοικία με κατοίκους που, χωρίς να είναι ελίτ, ζούσαν μία ζωή με αρκετές επιλογές και είχαν τη δυνατότητα να σπουδάζουν, να ταξιδεύουν και να τους υπηρετούν κάποιοι πιο “σκουρόχρωμοι” συμπατριώτες τους.
Αυτή η εποχή είναι που η Ντόνα Κλάρα προσπαθεί να διαφυλάξει μαζί με τα βινύλια, τα ενθύμια, τις ιδέες και την πολυκατοικία της, όχι από στείρα νοσταλγία, όσο από πίστη ότι ήταν μία όμορφη περίοδος, με ιδανικά και προοπτικές για ένα καλύτερο μέλλον. Βεβαίως, το μέλλον ήρθε και ήταν η ανοικοδόμηση, κάτι που επιθυμούν διακαώς όλοι οι πρώην γείτονες που πούλησαν τα διαμερίσματά τους στους εργολάβους, όσο και τα παιδιά της Ντόνα Κλάρα που, πέρα απ’ τα όποια βραχυπρόθεσμα οφέλη τους, βλέπουν και τη ματαιότητα του αγώνα της, ο οποίος εξελίσσεται σε κάτι εντελώς προσωπικό.
Τον αγώνα της ηρωίδας του βλέπει ξεκάθαρα και ο Φίλιο, ο οποίος, χωρίς να υποβαθμίζει στο ελάχιστο την αγνότητα και την ρομαντική του φύση, δε διστάζει να τον θέσει αντιμέτωπο με τις ίδιες του τις αδυναμίες και κυρίως, το πώς πηγάζει από την ωραιοποίηση μίας εποχής που δεν ήταν για όλους όσο ρόδινη ήταν για την φιλελεύθερη, ανεξάρτητη και εστέτ Κλάρα. Οι έντονες συζητήσεις με τα παιδιά της, οι συναντήσεις με μέλη της γενιάς και της οικογένειάς της, αλλά και οι προσωπικές της στιγμές είναι γεμάτες από ενδείξεις ότι αυτό που κάνει είναι να κρατά Θερμοπύλες που έχουν ήδη χαθεί και να κλείνει τα μάτια στις λεπτομέρειες που αποδεικνύουν πως κι εκείνη έχει αλλάξει αρκετά από τότε.
Χαρακτηριστικά αναφέρω το εξής: Ο Φίλιο ξεκινά με ένα φλας-μπακ στην εποχή που η Κλάρα, έχοντας μόλις ξεπεράσει τον καρκίνο της, συμπρωταγωνιστεί κατά κάποιον τρόπο σε μια γιορτή που πλημμυρίζει με φωνές και τραγούδια το μπλε σπίτι. Είναι τα γενέθλια της θείας Λούσια, μιας γυναίκας που όλοι θαυμάζουν ως πρωτοπόρο και αγωνίστρια, ηρωίδα της γυναικείας (και ταξικής, μάλλον) χειραφέτησης και πηγής ευχάριστων αναμνήσεων για ανίψια και εγγόνια. Καθώς παρακολουθούμε την Κλάρα σήμερα, δε μπορούμε παρά να την παρομοιάσουμε, ως μία αξιοθαύμαστη γυναικεία φιγούρα, με τη θεία Λούσια. Μόνο που τα δικά της γενέθλια δεν γίνονται αφορμή για μπλοκ-πάρτι. Δεν καταλαμβάνει κάποιο βάθρο και το “μεγαλείο” της είναι μοναχική υπόθεση. Κάποια στιγμή διασχίζει την τεράστια ακτογραμμή του Ρεσίφε, ως την φτωχότερη συνοικία, όπου μένει η συνομήλικη οικονόμος της. Είναι για να παραβρεθεί στο πάρτι των γενεθλίων της “λαϊκής” γυναίκας, όπου οι “φτωχοί” γλεντάνε το παρόν όπως κάποτε έκανε και η δική της οικογένεια στο μπλε σπίτι. Αυτή η “αγνότητα”, όμως, και η διεκδίκηση της ξέγνοιαστης στιγμής εν μέσω βιοπάλης δεν είναι πια κτήμα της, αλλά κάποιων άλλων…
Από ένα σημείο και μετά, βέβαια, ο Φίλιο αποφασίζει ότι η ταινία του δε χρειάζεται να είναι ένας ηττοπαθής αναστοχασμός στη χαμένη ευκαιρία των βραζιλιάνων “μπέιμπι-μπούμερς” να κάνουν τον κόσμο ομορφότερο και λιγότερο υλιστικό (μία ακόμη μεγάλη αντίφαση εκείνης της γενιάς), αλλά μία ευχάριστη ιστορία προσωπικής δικαίωσης. Η ηρωίδα του, άλλωστε, ενσαρκωμένη υπέροχα απ’ την απαράμιλλη Σόνια Μπράγκα, είναι άμεμπτη κι εξαιρετικά γοητευτική, ενώ δεν θα μπορούσε να χάσει το δίκιο της απέναντι στον γλοιώδη, υπερόπτη και ανήθικο νεαρό εργολάβο, εκ γενετής προνομιούχο μέλος μιας διαχρονικής ελίτ με οικονομικά, αλλά και φυλετικά χαρακτηριστικά. Έτσι, η τρίτη πράξη είναι αφιερωμένη στην περήφανη αντίσταση της Κλάρα με τα μέσα που διαθέτει εκείνη και οι μεγαλοπιασμένοι αντίπαλοί της έχουν φανερά υποτιμήσει.
Πέρα απ’ τον υπέροχο τρόπο με τον οποίο ο Φίλιο στοιχειοθετεί την κριτική του χωρίς να αφήσει την ταινία του να γίνει φιλολογική ή καταγγελτική (κάνοντας χώρο στο τέλος για λίγο καθαρό σασπένς και ψυχαγωγία), καταφέρνει επίσης να συνθέσει αρμονικά όλα τα κινηματογραφικά του συστατικά (μουσική, φωτογραφία, μοντάζ, διάλογοι, ερμηνείες) προς ένα απολαυστικό, οπτικά και αισθητικά, αποτέλεσμα. Εν τω μεταξύ, δίπλα στην απίστευτη Σόνια Μπράγκα στέκονται εξαιρετικά όλα τα μέλη του πολυπληθούς καστ που συμμετέχει ενεργά σε κάθε μικρή στιγμή της καλογραμμένης αυτής ιστορίας.
Το “Aquarius” είναι μία εξαιρετική ταινία, κρατά ίσως λίγο παραπάνω απ’ ότι έχουμε συνηθίσει, αλλά έχει και αρκετά πράγματα να μας πει.
Βγαίνουν ακόμη:
Το σίκουελ “Pirates of the Caribbean: Dead Men Tell No Tales”, το βιογραφικό δράμα “The Bleeder”, το θρίλερ “The Dinner”, η κομεντί “Souvenir” και το δραματικό “Polina”.
Όλες οι Ταινίες
100 χρόνια από τον Οδυσσέα
Ντοκιμαντέρ
37o Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου
Φεστιβάλ
Anora
Κωμωδία
Badlands
Αστυνομική
Birdcage Inn
Δράμα
Black Dog
Θρίλερ
Cinema Made in Italy
Φεστιβάλ
Cure
Αστυνομική
Dourgouti Town
Ντοκιμαντέρ
Emilia Perez
Αστυνομική
Interstellar
Περιπέτεια
Kneecap
Κωμωδία
LOL Surprise! The Skate Dance Movie (μεταγλωττισμένη)
Κωμωδία
Looney Tunes: Ο Πόρκι και ο Ντάφι σώζουν την γη (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Made in England: The Films of Powell and Pressburger
Ντοκιμαντέρ
Ozi: Η φωνή του δάσους (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Red One
Δράσης
Secret Movie Nights
Δράσης
Smile 2
Θρίλερ
Tack
Ντοκιμαντέρ
Take a Trip
Ντοκιμαντέρ
Terrifier 3
Αστυνομική
The Apprentice
-
The Rain People
Δράμα
The Rocky Horror Picture Show
Κωμωδία
The Substance: Το ελιξήριο της νιότης
Δράμα
Venom: Η τελευταία πράξη
Δράσης
Άλογα
Κωμωδία
Αμλετ
Δράμα
Ανοιξε τα μάτια
Δράμα
Ανοιξη, Καλοκαίρι, Φθινόπωρο, Χειμώνας... και Ανοιξη
Δράμα
Ασίκ Κερίμπ
Επ. Φαντασίας
Βραδύποδες στην κουζίνα (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Γάζα, αγάπη μου
Δράμα
Γλυκιά Συμμορία
Αστυνομική
Δαμάζοντας τα κύματα
Δράμα
Εγώ, ο απαισιότατος 4 (μεταγλωττισμένη)
Δράσης
Εν αρχή
Δράμα
Εν εσόπτρω – Ο παπά-Σταμάτης και ο Σταμάτης
Ντοκιμαντέρ
Ζούμε τη στιγμή
Δράμα
Η θυσία
Δράμα
Η κουζίνα
Δράμα
Η πλεξούδα
Δράμα
Η φύση του έρωτα
Κωμωδία
Καμία άλλη γη
Ντοκιμαντέρ
Κονκλάβιο
Θρίλερ
Μάβκα: Το ξωτικό του δάσους (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Μας ψεκάζουν
Κωμωδία
Με αξιοπρέπεια
Δράμα
Μια μέρα, ένας έρωτας
-
Μια υπέροχη ζωή
Φαντασίας
Μικρά πράγματα σαν κι αυτά
Δράμα
Μικρό θλιμμένο κορίτσι
Δράμα
Μικροί ήρωες σε δράση (μεταγλωττισμένη)
Κωμωδία
Μονομάχος II
Δράσης
Ντιαμπολίκ
Δράσης
Ντικ Τρέισι
Δράσης
Νυχτερινός εκφωνητής
Δράμα
Ξύπνα
Δράσης
Ο δάσκαλος που υποσχέθηκε την θάλασσα
Δράμα
Ο νόμος του Μέρφυ
Κωμωδία
Ο Νονός 2
Αστυνομική
Ολα για τη μητέρα μου
Δράμα
Παιδικό και Εφηβικό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αθήνας
Οικογενειακή
Παρθενόπη
Φαντασίας
Πέππα το γουρουνάκι: Πάρτυ στο σινεμά (μεταγλωττισμένη)
Κιν. σχέδια
Πέρασμα
Δράμα
Ποπάυ, ο ναύτης
Δράσης
Πώς να σώσετε ένα μάγο (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Τζάγκο, ο τρομοκράτης του Πάσσο-Ντόμπλε
Δράσης
Το ατίθασο ρομπότ (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Το διπλανό δωμάτιο
Δράμα
Το Πολικό εξπρές (μεταγλωττισμένη)
Περιπέτεια
Το τρένο της μεγάλης φυγής
Δράσης
Το χρώμα του ροδιού
Δράμα
Τοτό 2: Η σχολική εκδρομή (μεταγλωττισμένη)
Κωμωδία
100 Years of Ulysses
Ντοκιμαντέρ
37th Panorama of European Cinema
Φεστιβάλ
All About My Mother
Δράμα
Anora
Κωμωδία
Ashik Kerib
Επ. Φαντασίας
Athens International Film Festival for Children and Adolescents
Οικογενειακή
Badlands
Αστυνομική
Beginning
Δράμα
Birdcage Inn
Δράμα
Black Dog
Θρίλερ
Breaking the Waves
Δράμα
Buffalo Kids (dubbed)
Κωμωδία
Cinema Made in Italy
Φεστιβάλ
Conclave
Θρίλερ
Crossing
Δράμα
Cure
Αστυνομική
Danger: Diabolik
Δράσης
Despicable Me 4 (dubbed)
Δράσης
Dick Tracy
Δράσης
Dignity
Δράμα
Django
Δράσης
Dourgouti Town
Ντοκιμαντέρ
Emilia Perez
Αστυνομική
Gaza mon amour
Δράμα
Gladiator II
Δράσης
Hamlet
Δράμα
Horses
Κωμωδία
How to Save the Immortal (dubbed)
Περιπέτεια
In the Mirror – Father Stamatis and Stamatis
Ντοκιμαντέρ
Interstellar
Περιπέτεια
It`s a Wonderful Life
Φαντασίας
Kneecap
Κωμωδία
La Cocina
Δράμα
Les blagues de Toto 2 - Classe verte (dubebd)
Κωμωδία
Little Girl Blue
Δράμα
LOL Surprise! The Skate Dance Movie (dubbed)
Κωμωδία
Made in England: The Films of Powell and Pressburger
Ντοκιμαντέρ
Mavka: The Forest Song (dubbed)
Περιπέτεια
Murphy’s Law
Κωμωδία
Night Announcer
Δράμα
No Other Land
Ντοκιμαντέρ
Offret
Δράμα
One from the Heart
-
Open Your Eyes
Δράμα
Ozi: Voice of the Forest (dubbed)
Περιπέτεια
Parthenope
Φαντασίας
Peppa's Cinema Party (dubbed)
Κιν. σχέδια
Popeye
Δράσης
Red One
Δράσης
Runaway Train
Δράσης
Secret Movie Nights
Δράσης
Small Things Like These
Δράμα
Smile 2
Θρίλερ
Somewhere Over the Chemtrails
Κωμωδία
Spring, Summer, Fall, Winter... and Spring
Δράμα
Sweet Bunch
Αστυνομική
Tack
Ντοκιμαντέρ
Take a Trip
Ντοκιμαντέρ
Terrifier 3
Αστυνομική
The Apprentice
-
The Braid
Δράμα
The Color of Pomegranates
Δράμα
The Day the Earth Blew Up: A Looney Tunes Movie (dubbed)