Phoenix: Ένα αριστουργηματικό ψυχόδραμα

του Λουκά Τσουκνίδα

Μετά το υπέροχο “Barbara” του 2012, ο γερμανός δημιουργός Κρίστιαν Πέτζολντ συναντιέται για ακόμη μία φορά στο πλατό με τη μούσα του, την απίθανη Νίνα Χος, για να μας δώσουν ένα νέο, εξίσου αριστουργηματικό ψυχολογικό δράμα. Το “Phoenix” είναι μια ταινία απλή, που καταφέρνει να σκιαγραφήσει με τρόπο συγκλονιστικά ξεκάθαρο την εμπειρία ενός ολόκληρου έθνους μέσα από εκείνη των λιτών και φαινομενικά ασήμαντων χαρακτήρων του.

Η υπόθεση

Η Νέλι είναι μια γυναίκα που επέζησε απ' την κόλαση του Άουσβιτς για να επιστρέψει στο Βερολίνο αγνώριστη, οπτικά, ύστερα από μια πλαστική εγχείρηση αποκατάστασης για το παραμορφωμένο της πρόσωπο. Προφανώς, τίποτε δεν είναι όπως πριν όταν τραγουδούσε επαγγελματικά στα βερολινέζικα καμπαρέ με τη συνοδεία του πιανίστα συζύγου της, Τζόνι. Η φίλη της, εβραία επιζώσα κι εκείνη, την προετοιμάζει για μια νέα ζωή μακριά απ' τη Γερμανία, στο νεοσύστατο Ισραήλ. Η Νέλι, όμως, θέλει πίσω την παλιά της ζωή και τον αγαπημένο της Τζόνι. Ο Τζόνι πάλι, θέλει να βάλει χέρι στην κληρονομιά της “νεκρής” πρώην γυναίκας του μήπως κι επιβιώσει στο χάος της μεταπολεμικής Γερμανίας...

Η κριτική

Όπως υποδηλώνει και ο τίτλος της ταινίας, το θέμα που διατρέχει το ψυχόδραμα του Πέτζολντ είναι η επιθυμία της επαναφοράς στην πρότερη κατάσταση μετά από ένα ισχυρό σοκ και η δυνατότητα, αν υπάρχει, να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, να αναγεννηθεί κανείς από τις στάχτες του. Αυτό, φυσικά, δεν τίθεται ποτέ ως ερώτημα στον θεατή αφού η απάντηση, συντριπτικά αρνητική, δεν χωρά καμία αμφισβήτηση. Μόνο η Νέλι, παρά την εμφανή αναλογία με την περιπέτεια του προσώπου της και την αλλαγή των χαρακτηριστικών της, ελπίζει ενδόμυχα ότι θα αναβιώσει τις ευτυχισμένες στιγμές που έζησε με τον Τζόνι και την παρέα τους στο προπολεμικό Βερολίνο εν μέσω άνθησης των τεχνών, των γραμμάτων και της ανέμελης, καλής ζωής. Η Λένε, η μοναδική που γνωρίζει την ταυτότητά της, της το τονίζει, αλλά δεν εισακούεται, ούτε κι όταν της αποκαλύπτει πως ο ίδιος ο Τζόνι είναι ο πιο πιθανός καταδότης της.

Ξέρουμε πια ότι το ολοκαύτωμα, η πιο μαύρη σελίδα της σύγχρονης ιστορίας μας, δεν πρόκειται να μας στερήσει ποτέ από ενδιαφέρουσες ιστορίες και αναλογίες αποκαλυπτικές για τη φύση του ανθρώπου, αλλά και για τις ψευδαισθήσεις που διατρέχουν την ύπαρξή του. Η Νέλι βρέθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης ως εβραία, αλλά, απ' ότι αντιλαμβανόμαστε σταδιακά, αυτό δεν ήταν ποτέ το κυρίαρχο στοιχείο στην ταυτότητα που η ίδια είχε συγκροτήσει μεγαλώνοντας στη Γερμανία.

Συνεπώς, της είναι δύσκολο ν' αφήσει τον τόπο που φέρει τα ίχνη της ζωής της για ένα μέρος μακρινό με το οποίο το μόνο που τη συνδέει είναι η εβραϊκή καταγωγή κι οι κοινές αναμνήσεις μιας θηριωδίας, έστω κι αν αυτός ο τόπος και οι άνθρωποί του την έδιωξαν προς το θάνατο λίγα χρόνια πριν. Επιλέγει λοιπόν να ανασυνθέσει την ευτυχία της από τις καλές αναμνήσεις ξεκινώντας απ' τον άντρα της. Το δράμα της είναι ότι εκείνος δεν αναγνωρίζει στο πρόσωπό της τη γυναίκα του, παρά μόνο μια ομοιότητα μ' εκείνη, χρήσιμη για την εξαπάτηση των αρχών και την υφαρπαγή της κληρονομιάς της. Η Νέλι αναγκάζεται να παίξει το ρόλο της για να πάρει πίσω μέρος της ζωής της.

Όλα αυτά λαβαίνουν χώρα σε ένα Βερολίνο που αποτελείται από τα ερείπια του πολέμου και τους ανθρώπους που έμειναν πίσω για να κάνουν αυτό ακριβώς που ζητά και η Νέλι, να ανασυνθέσουν μια συγκροτημένη βερολινέζικη καθημερινότητα με το βάρος του πρόσφατου παρελθόντος και την αβεβαιότητα του διαπραγματευόμενου μέλλοντός τους να κρέμονται πάνω απ' τα κεφάλια τους. Παίζοντας τον εαυτό της, η ταλαιπωρημένη γερμανοεβραία θα πρέπει να φτάσει στο σταθμό του τρένου, δήθεν απ' τ' Ανατολικά, όπου θα συναντήσει τον Τζόνι και τους φίλους τους, οι οποίοι θα αντιδράσουν με συγκεκριμένους οικείους τρόπους, τους οποίους της περιγράφει με τρομαχτική ακρίβεια, όπως αποδεικνύεται, ο άντρας της. Κανείς δεν είναι πια ο ίδιος, κανείς δε μπορεί να είναι πια ο ίδιος και όλοι παίζουν μια εκδοχή του εαυτού τους, εκείνη που θέλουν να θυμούνται ως καθαρότερη και ως φορέα μιας δυνητικής ευτυχίας, αδύνατης πλέον εκ των πραγμάτων.

Αυτό το θέατρο της ζωής, το ψυχαναγκαστικό όσο και ψυχοφθόρο, ο Κρίστιαν Πέτζολντ το εμπιστεύεται σε μια ηθοποιό που έχει κυριολεκτικά “υιοθετήσει” και δεν τον έχει απογοητεύσει ποτέ. Η εκπληκτική Νίνα Χος μπαίνει στα παπούτσια της Νέλι και μας ανοίγει την ψυχή της με το εύρος και τη ζωντάνια της ερμηνείας της αποδίδοντας με συναισθηματική ευκρίνεια όσα ο σκηνοθέτης και συν-σεναριογράφος (μαζί με τον εκ του πειραματικού σινεμά ορμώμενο —και προσφάτως εκλειπόντα— Χαρούν Φαρόκι) επιχειρεί ν' αφηγηθεί και να ψυχογραφήσει. Το εξαιρετικό της σόλο σιγοντάρουν άψογα ο Ρόναλντ Ζέρφελντ στο ρόλο του Τζόνι και η Νίνα Κούνζεντορφ στο ρόλο της Λένε.

Το “Phoenix” είναι μια καταπληκτική ταινία.

Βγαίνουν ακόμη:
Η ταινία δράσης “The November Man”, το σίκουελ “The Divergent Trilogy: Insurgent”, το “Amore Mio” του Χρήστου Δήμα, τα ντοκιμαντέρ “The Salt of the Earth” και “Η Αρχαιολόγος”, καθώς και η ταινία κινουμένων σχεδίων “Shaun the Sheep Movie”.

Όλες οι Ταινίες