Η Πόλη στον Χρόνο: Μια ματιά στα «γιατί» των πόλεων

Πόσα πράγματα ξέρουμε για τις πόλεις στις οποίες ζούμε; Όχι για την ιστορία τους, αλλά για τις ίδιες τις πόλεις. Για τον τρόπο που είναι χτισμένες, για το ποιες ανάγκες εξυπηρέτησε η μία ή η άλλη τους μορφή, τι συνεισέφεραν στην εξέλιξη της κοινωνικής ζωής και πως συμπλέχθηκαν με την ανθρώπινη ιστορία;

Είναι λίγα τα όσα μπορεί να διαβάσει κανείς στα ελληνικά για τον τρόπο που χτίστηκαν οι πόλεις, για τη μορφή που είχαν και την επαφή που διέθεταν με τις ανάγκες (κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές) των κατοίκων σε κάθε εποχή.

Η εξαιρετικά φτωχή ελληνική βιβλιογραφική παραγωγή για την ιστορία της πολεοδομίας και τη σημασία της εμπλουτίστηκε πρόσφατα με την έκδοση «Η πόλη στον Χρόνο- Σημεία Αναφοράς και προβολές στο σήμερα» του Γιώργου Σιδηρόπουλου που κυκλοφόρησε τους πρώτους μήνες του 2015 από τις Εκδόσεις Παπαζήση.

Το βιβλίο του Σιδηρόπουλου δεν είναι διαρθρωμένο σαν ένα ιστορικό αφήγημα, αν και δανείζεται μια ιστορικού τύπου περιοδολόγηση, ώστε να ακολουθήσει τα ίχνη της εξελισσόμενης πολεοδομικής πραγματικότητας από τα προϊστορικά χρόνια έως τη σύγχρονη εποχή.

Πέρα από την εξέταση των κρατικών παρεμβάσεων που, όπου υπήρξαν, διαμόρφωσαν συγκροτημένα την εικόνα των πόλεων, η ανάλυση του Σιδηρόπουλου χρησιμοποιεί και ματιές μικρότερης κλίμακας, όπως η αρχιτεκτονική, η κατασκευή κατοικιών κ.α.

Λόγω του προφανώς τεράστιου όγκου των δεδομένων που θα περιείχε μια καταγραφή από τις πρώτες πόλεις της Μεσοποταμίας έως τις επιρροές της βιομηχανικής επανάστασης και τις σημερινές πόλεις, το βιβλίο συντίθεται με δύο δεδομένα: Αφενός σε πολλά σημεία έχει τη μορφή επιστημονικών σημειώσεων χωρίς εμβάθυνση, αλλά με καταγραφή, και αφετέρου επιλέγει να σημασιοδοτήσει τις καμπές εκείνες στην εξέλιξη των πόλεων που, κατά την εκτίμηση του συγγραφέα, φωτίζουν καλύτερα το τι συνέβη και το γιατί με τον συγκεκριμένο τρόπο.

Το πραγματολογικό μέρος του βιβλίου παρατίθεται στη μορφή των δύο στηλών ανά σελίδα, ενώ το άλλο, το οποίο ο συγγραφέας χαρακτηρίζει «συνειρμικό», παρουσιάζεται στην κλασική μορφή της μία στήλης.

Υπό την έννοια αυτή, το «Η πόλη στον Χρόνο» δεν είναι ένα πλήρες εγχειρίδιο για την ιστορία των πόλεων, αλλά μια συλλογή από εύστοχες αφορμές για σκέψη πάνω στο θέμα και ταυτόχρονα μια επιστημονικά ελεγμένη εισαγωγή στο αντικείμενο. Πρέπει όμως να αναφερθεί ότι είναι γραμμένο με τρόπο εύληπτο και σαφή που δεν θα κουράσει τον μη εξοικειωμένο αναγνώστη.
 
Το πρώτο κεφάλαιο ασχολείται με τις πρώιμες πόλεις και τις θεωρίες που επιχειρούν να το εξηγήσουν, το δεύτερο με την αρχαιοελληνική περίπτωση και εκείνη της Ρώμης, το τρίτο με τον δυτικό «Μεσαίωνα», τα επόμενα με την Αναγέννηση, την αστική αισθητική και τις συνέπειες της βιομηχανικής επανάστασης στον αστικό ιστό.

Δημήτρης Γλύστρας